به گزارش خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز، از خرابه‌های شهرهای باستانی سومریان چنین برمی‌آید که سومریان در حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کتابخانه‌های شخصی، مذهبی و دولتی برپا کرده بودند.

مشهور است که کتابخانه «تلو» مجموعه‌ای متجاوز از ۳۰۰۰۰ لوحه گلین داشته است. تمدن سومریان از ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد پا گرفت و در عهد طلایی «اور» شکوفا شد. مورخان سومری ثبت تاریخ جاری و باز سازی داستان گذشته شان را آغاز کردند.

کهن‌ترین نظام نگارش شناخته شده «خط میخی» است و اعتبار سومری‌ها به سبب ابداع این خط و خدمت بزرگ آنها به بشریت است. برای نوشتن از قلم فلزی و تیزی (به شکل میخ) استفاده می‌کردند و بر موادی چون گل نرم، عاج یا چوب می‌نوشتند. برای این منظور کاتبانی تربیت شده وجود داشتند و پس از نوشتن گل نرم را می‌پختند تا سخت شود قطعات گل پخته به صورت لوحه، نخستین کتابهایی است که تا کنون کشف کرده‌اند. چون لوحه‌هایی ابزار ثبت اطلاعات تجاری، آثار مذهبی شامل دعاها، مناسک، علائم جادویی، افسانه‌های مقدس و حکایات و روایات قومی و ملی بودند.

این لوحه ها ادبیات، اندیشه‌های اجتماعی، سیاسی و فلسفی خود را حفظ کرده‌اند و در میان مواد حفاری شده از خرابه‌های شهرهای باستانی سومری لوحه‌هایی وجود دارد که قطعات ادبی هزاران سال کهن تر از ایلیاد در آنها نقش بسته است. سومریان کهن ترین ادبیات شناخته شده انسان را تدوین کردند. از تمامی متونی که بر گل یا مواد مناسب نگاشته است و تاکنون به دست آمده درمی یابیم که ۹۵ در صد این متون به امر بازرگانی، اداری و حقوقی ارتباط دارند.

فرهنگ سومری برای مدتی بیش از ۱۵۰۰ سال یعنی از نیمه هزاره چهارم تا آغاز هزاره دوم پیش از میلاد بر سرزمین«رافدین» سیطره داشت. در ازای این تاریخ، نویسندگان سومری توانستند شمار بسیاری از متون را در موضوعات مختلف و در نسخه‌های متعدد به نگارش در آورند. برخی از افسانه‌های رایج مانند داستان «دلاور ناکام گیلگمشن» در نسخه ‌های فراوان و روایت‌های گوناگون به جا مانده است.

سومریان این گل نوشته‌ها را در معابد یا کاخ های سلطنتی و یا مدارس حفظ می‌کردند در حقیقت سومریان نخستین کسانی بودند که این دستاوردها را به این هدف روشن یعنی حفظ آن برای نسل های آینده ثبت کردند. به عبارت دیگر سومریان کسانی بودند که به کتاب نقشی اختصاص دادند که تا به امروز با آن در ارتباط است. بدین معنا که دستاوردهای فرهنگی و فناوری انسان را پاس دارد و پاسخگوی اهداف قانونی و آموزشی و دیگر نیازهای روزانه او باشد.

پس از سومریان، به تمدن بابلیان می‌رسیم. بابلیان نوشتن خط میخی و همه دانشهای ریاضی و ستاره‌شناسی و غیره را از سومریان آموختند. کتابخانه‌هایی در معابد و قصرها وجود داشتند و یکی از مهم‌ترین و بهترین نمونه‌های آنها کتابخانه «بورسیپا» بود که یکی از شاخصترین کتابخانه‌های عصر باستان بود. از مهم‌ترین آثار باقیمانده از تمدن بابلیان می‌توان «قانون حمورابی» را نام برد.

**اولین کتابخانه ها در ایران:

در زمان هخامنشیان در ایران (۵۵۸-۳۳۰ پ.م.) کتاب‌های علمی و مذهبی ایران از زمان زرتشت در کتابخانه‌های «گنج هاپیگان» در تخت سلیمان و «دزی ناپشت» در تخت جمشید بایگانی شده‌ بودند. گمان می‌رود که این کتاب‌ها در موضوعات فلسفه، نجوم، کیمیاگری و علوم پزشکی بوده‌است.

پس از فتح ایران توسط اسکندر مقدونی، کلیه این کتاب‌ها در آتش سوختند. از آثار ایرانیان تنها آنهایی به جا ماند که پادشاهان گذشته از آن نسخه‌برداری کرده و یا به چین و هند فرستاده بودند. همچنین می‌توان به کتابخانه دانشگاه جندی شاپور که یکی از کتابخانه‌های بزرگ ایرانیان در عهد باستان (ساسانیان) بود، اشاره کرد.

در سال ۲۵۰ (پ.م) کتابخانه گندی شاپور (جندی شاپور در خوزستان) که بزرگترین کتابخانه دنیای باستان به شمار آورده شده‌ است آغاز بکار کرد. این دانشگاه بزرگترین مرکز آموزش و پژوهش پزشکی، فلسفه (حکمت) و ادبیات دنیای قدیم خوانده شده‌است. در این دانشگاه استادان ایرانی، هندی، یونانی و رومی تدریس می‌کردند.

پس از حمله اعراب به ایران، به دستور عُمَر، کتاب‌های این کتابخانه به آتش کشیده شدند. ابن خلدون مورخ عرب می‌نویسد: «به مدت شش ماه خزینه گرمابه‌ها در ایران از سوختن کتابخانه‌ها گرم می‌شد.» فرانز رزنتال استاد دانشگاه ییل، اسلام شناس و مترجم کتاب مقدمه، در پانوشت این گفته ابن خلدون می‌نویسد: «این روایت دیگری از یک افسانه معروف است که بر طبق آن عمر دستور ویرانی کتابخانه اسکندریه را داد.» همینطور برنارد لوئیس در مقاله‌ای ضمن بی اعتبار خواندن کتابسوزی اعراب در اسکندریه با اشاره به تشابه این روایت ابن خلدون با روایتی که در آن نقل شده عمر فرمان به تخریب کتابخانه اسکندریه داده‌است، می‌گوید: «تاریخنگار قرن چهاردهم، ابن خلدون، داستان تقریبا یکسانی را راجع به ویران کردن یک کتابخانه در ایران به دستور خلیفه عمر مطرح کرده که نشان از ویژگی عامیانه آن دارد.«

شهر تهران دارای کتابخانه های بی شماری است که از جمله مهمترین آنها می توان به :

**کتابخانه ملی ایران

اگر فکر می کنید که دسترسی به ساختمان کتابخانه دشوار است، بهتر است بدانید که نزدیک ترین ایستگاه مترو به ساختمان های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ایستگاه مترو شهید حقانی در بزرگراه شهید حقانی است و جهت رفاه حال مراجعه کنندگان، مدیریت کتابخانه سرویس هایی برای رفت و برگشت از ایستگاه مترو تا محل ساختمان کتابخانه نظر گرفته است. پس بهتر است برای رفتن به کتابخانه شک نکنید و برای استفاده از امکانات اقدام کنید. در ۶ ماه اول سال کتابخانه ملی از ساعت ۸ الی ۲۲ و در نیمه دوم سال نیز از ساعت ۸ الی ۲۱ فعال خواهند بود.

کتابخانه ملی ایران با داشتن منابع غنی از کتاب ها و نشریات عمومی و تخصصی با قبول عضویت پذیرایی علاقمندان خواهد بود. این کتابخانه با پذیریش عضو در مقاطع تحصیلی مختلف اقدام به ارائه امکاناتی متناسب با سطح تحصیلی افراد می کند. این کتابخانه نمایندگی هایی در برخی از مراکز استان ها تاسیس کرده است که می توان از طریق آن ها از این امکانات استفاده کرد.

تنوع منابع کتاب و نشریات در این کتابخانه بسیار زیاد است و در ۵ بخش مختلف کتابخانه کودکان و نوجوانان، کتابخانه عمومی، کتابخانه نابینایان، بخش ایرانشناسی ، اسلام شناسی و بخش منابع غیر کتابی فعالیت می کند.

**کتابخانه مرکزی شهرداری تهران

اگر رشته تحصیلی شما در حوزه شهرسازی، معماری و عمران است برای شما خبر خوبی داریم. کتابخانه و مرکز اسناد معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران منابع ارزشمندی را با موضوعات شهرسازی، معماری، عمران به زبان های فارسی و انگلیسی در دسترس همکاران و دانشجویان این رشته ها قرار می دهد.

در این کتابخانه می توانید به جز کتاب ها، نشریات تخصصی این حوزه را نیز به زبان فارسی و لاتین در اختیار داشته باشید. شما می توانید در ساعات ۳۰: ۸ صبح تا ۱۳ بعد از ظهر به این کتابخانه مراجعه کنید و از امکانات آن استفاده کنید.

براین اساس ، شهرداری تهران در مناطق مختلف دست به احداث کتابخانه هایی زده که می توانید با توجه به محل زندگی تان نزدیکترین آنها را برای مراجعه انتخاب کنید.

کتابخانه دائره المعارف بزرگ اسلامی

اگر در حوزه مطالعات اسلامی فعالیت دارید و نیازمند منابعی کامل در این خصوص هستید بهتر است سری به کتابخانه دائره المعارف بزرگ اسلامی بزنید.

این کتابخانه با داشتن منابعی مفید در این حوزه به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید فعالیت های پژوهشی کارآمد داشته باشید. سالن های مناسب برای مطالعه با چیدمان میز و صندلی و قفسه ها به شیوه ای طراحی شده تا نیازهای خاص کاربران را برآورده سازد.

برای ایجاد فضای آموزشی آرام و ساکت و بار فرهنگی، علیرغم هزینه های مالی بیشتری که به دنبال داشت، رنگ و مصالح خاصی در نظر گرفته شده است. همه این تمعیدات انجام گرفته تا کاربران فضا در آرامش به فعالیت بپردازند.

کتابخانه حسینیه ارشاد

کتابخانه حسینه ارشاد نیز مانند دیگر مکان هایی معرفی شده ، روال کار یک کتابخانه معتبر در ایران را پی می گیرد، اما یکی از فعالیت های جالب در اینجا توجه ویژه به بخش کودک و نوجوان، ناشنوایان و نابینایان است.

این بخش برای بچه های صفر تا ۱۶ سال مشغول فعالیت است. قبلا کودکان نمی ‏توانستند عضو کتابخانه شوند و با کارت عضویت پدر یا مادر خود کتاب به امانت می‏بردند اما در حال حاضر با صدور کارت هایی با رنگ متفاوت امکان انتخاب و امانت منابع بصورت مستقل برایشان فراهم شده است. البته فعالیت های ویژه کودکان به همین ختم نمی شود و در برنامه های مدون دست به ابتکار عمل های دیگری نیز می زند.

در این کتابخانه بخش ناشنوایان برای کودکان ناشنوا نیز راه اندازی وجود دارد و تعدادی از کتابداران کتابخانه نحوه ارتباط با این عزیزان را، با گذراندن دوره های مخصوص، آموزش دیده اند. منابع کتاب های گویا و کتاب هایی با خط بریل نیز برای ناشنوایان در منابع کتاب این مجموعه وجود دارد.

کتابخانه هنر (کتابخانه فرهنگسرای ارسباران)

اهل هنر با فرهنگسرای ارسباران آشنا هستند. اگر در رشته ای از شاخه های هنر تحصیل کرده اید و یا در دستی در هنر دارید و اهل مطالعه اید، کتابخانه تخصصی هنر در فرهنگسرای ارسباران می تواند گزینه خوبی برای شما باشد.

این مجموعه با داشتن کتاب های تخصصی در حوزه «معماری، موسیقی، تئاتر، سینما، عکاسی، نقاشی، خطاطی، صنایع دستی، مجسمه سازی، سفالگری‌، تاریخ و ادبیات» در دو بخش فارسی و لاتین در خدمت علاقمندان به فرهنگ و هنر است.

این کتابخانه با دارا بودن منابع معتبر رشته های هنری می تواند گزینه بسیار خوبی برای شما باشد تا بتوانید به مطالعه در این حوزه بپردازید. در کنار آن می توانید از امکانات و برنامه های فرهنگسرای ارسباران نیز بهره مند شوید.

راه اندازی بانک موسیقی چند رسانه ای فرهنگسرای ارسباران از اقدامات در حال اجرای کتابخانه تخصصی هنر است که دانشجویان رشته موسیقی می توانند با مراجعه به این کتابخانه از امکانات این بانک اطلاعاتی بهره مند شوند. با توجه به رویکرد تخصصی کتابخانه هنر و محدودیت فضای سالن مطالعه، تنها اعضای این کتابخانه می توانند از سالن مطالعه استفاده کنند اما سایر خدمات کتابخانه برای دارندگان کارت عضویت ویژه سایر کتابخانه ها ارائه می‌شود.

بزرگترین کتابخانه های جهان:

اما امروزه کتابخانه‌های بسیاری در اقصی نقاط جهان وجود دارند که حاوی ذخایر ارزنده‌ای از دانش و اندوخته‌های بشریت هستند. بر طبق یک روایت، بزرگ‌ترین کتابخانه جهان در لندن و متعلق به کتابخانه بریتانیا است. این کتابخانه ۱۵۰ میلیون منبع دارد.

بر طبق روایت‌های دیگری، کتابخانه کنگره آمریکا که متعلق به کنگره آمریکا ، با دارا بودن ۱۳۴ میلیون نسخه عنوان، یدک کش عنوان بزرگترین کتابخانه جهان بوده است و احتیاج به ۸۰۰ کیلومتر قفسه جهت ذخیره سازی کلکسیون خود دارد (و لذا از لحاظ حجم ذخایر از کتابخانه بریتانیا بیشتر است).

گنجینه کتب فارسی این کتابخانه حاوی کتب ارزشمندی همچون نسخه‌های خطی اسکندرنامه نظامی گنجوی، سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار، و تفسیر سیزده جلدی مثنوی مولانا جلال الدین رومی اثر سید محمد تقی جعفری می‌باشد.

اما در این میان رده بندی بزرگترین کتابخانه‌های جهان کار دشواریست چرا که تعریف منسجمی در مورد «ذخایر کتابخانه» و چگونگی کمیت بخشیدن به آن موجود نیست. لیکن بر طبق یک روایت، بزرگترین کتابخانه‌های جهان عبارتند از:

**کتابخانۀ بریتانیا

بر طبق یک روایت، بزرگ‌ترین کتابخانۀ جهان در لندن و این عنوان متعلق به کتابخانه بریتانیا است. این کتابخانه ۱۵۰ میلیون منبع دارد.