محمدرضا کائینی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، در واکنش به تصمیم شورای شهر تهران مبنی بر تغییر نام خیابان نفت تهران به نام دکتر مصدق، گفت: ما ملاک هایی برای شناخت خوب و بد داریم. صرفا از روی وقایعی که روی داده اند و این که چه کسانی کارگزارش بودند قضاوت نمی‌کنیم. بنابراین بنده ایشان را واجد شرایط برای اینکه خیابانی در ایران به نامش ثبت شود نمی بینم.

وی با بیان اینکه در نامگذاری خیابان ها دو رویکرد می توانیم داشته باشیم، افزود: اگر هر کس در عرصه سیاسی ایران صاحب نقشی بوده است صرف نظر از داوری ها خیابانی به نامش شود، در این صورت چرا باید رضا شاه و مظفرالدین شاه و امثال اینها از این قاعده مستثنی شوند؟ اما اگر ملاک ارزشی باشد باید به آن ملاک ها و ارزش ها نگاه کرد. قاعدتا در یک نظام ارزشی مثل جمهوری اسلامی ارزش ملاک است و دکتر مصدق به دلیل سرکوب جریان اسلامی نهضت ملی و اتخاذ تصمیمات غلط که موجب به بن بست رساندن نهضت ملی شد، در خور تجلیل و بزرگداشت نیست.

کائینی بخشی از متولیان آموزش و پرورش را بی‌توجه به آموزه های امام خمینی (ره) در نقد مصدق خواند و گفت: بخشی از متولیان آموزش و پرورش از بدو پیروزی انقلاب تا به حال گرایش مصدقی داشتند و چندان به آموزه های بنیانگذار جمهوری اسلامی و بزرگان نظام در نقد مصدق توجه نکردند.

وی افزود: برخی از تاریخ نگاری هایی که در این باره صورت گرفته و ممکن است رسوبات آن در کتاب های درسی هم دیده شده باشد به خاطر این است که معمولا متولیان نگرش این کتاب ها از جناح مصدقین نهضت ملی بودند.

کائینی به بخشی از کارنامه سیاسی دکتر مصدق اشاره و اظهار کرد: دکتر مصدق و هر سیاست مداری نقاط قوت و ضعفی دارد، اما در چارچوب جمهوری اسلامی با مختصاتی که ما از جنبه ایدئولوژی و دینی قائل هستیم قرار نمی گیرد.

این پژوهشگر تاریخ معاصر اضافه کرد: دکتر مصدق آخرین کسی بود که به فرآیند نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران ملحق شد. اندیشه ملی شدن نفت در مجلس چهاردهم توسط عباس اسکندری مطرح شد و پیگیری سهم عادلانه ایران از فروش نفت توسط اقلیت مجلس پانزدهم پیگیری شد. این در شرایطی بود که مصدق در تهران نبود و در احمد آباد به سر می برد.

وی اضافه کرد: وقتی بعضی از چهره ها به عنوان اقلیت مجلس پانزدهم مطرح بودند موفق شدند مانع از تصویب قرارداد الحاقی شوند. آنها از مصدق خواستند به تهران برگردد و رهبری این جریان را بر عهده بگیرد که مصدق به تهران آمد. در واقع در ملی کردن صنعت نفت کسان دیگری پیشگام بودند. از جناح مذهبی آیت الله کاشانی و فدائیان اسلام و از جناح ملی چهره هایی مثل بقایی، مکی و حائری زاده مطرح بودند.

کائینی ادامه داد: در حالی که مصدق در احمد آباد ساوجبلاغ بود. مصدق بعد از مجلس چهاردهم به آنجا رفته بود و خودش را بازنشسته سیاسی می دانست. وقتی شعله های این مبارزه بالا گرفت و به عنوان یک خواست ملی مطرح شد، مصدق به آن پیوست. مصدق آخرین فردی است که به جریان ملی شدن نفت پیوست.

این پژوهشگر تاریخ معاصر با اشاره به اشتباهات دکتر مصدق گفت: دکتر مصدق چند اشتباه بزرگ کرد. یکی از آن اشتباهات طرد اطرافیان و دوستان سابقش که در فرآیند نهضت ملی نقش اساسی داشتند بود. این اطرافیان شامل جریان مذهبی نهضت از قبیل شهید نواب صفوی، فدائیان اسلام و آیت الله کاشانی و مجموعه اطرافش می شد. اعضای اولیه جبهه ملی تقریبا در ماه های آخر زمامداری دکتر مصدق تنها می شود گفت که از نظر روش دکتر فاطمی با او موافق مانده بود. دکتر سنجابی، دکتر صدیقی و خلیل ملکی منتقد تصمیمات او بودند.

وی افزود: دیگر اشتباهات مصدق زیاده خواهی های قانونی مانند گرفتن اختیارات شش ماهه، حذف قانون گذاری از مجلس و انحلال مجلس هفدهم با رفراندوم کاملا غیر دموکراتیک بود. ابتدایی‌ترین اصل دموکراسی رأی مخفی است. یک چادر برای موافقین گذاشته بودند، یک چادر برای مخالفین. یک الاغ بسته بودند جلوی چادر مخالفین که یعنی هر کسی رأی مخالف بدهد، مثل این حیوان است!

کائینی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: تمامی رهبران نهضت ملی در دوران این نهضت دنبال این بودند که آمریکایی ها را جانشین انگلیسی ها کنند. به آمریکایی ها خوشبین بودند آیت الله کاشانی هم همینطور بود. چون خریداری مثل انگلستان از چرخه خرید نفت ایران خارج شده بود و قدرت ویژه ای در آن سطح جز آمریکا نبود و آمریکایی که سابقه بدی هم در افکار عمومی نداشتند.

وی اضافه کرد: امید به دولت آمریکا تا آخرین روز در دکتر مصدق وجود داشت و حتی در صبح 28 مرداد هم همچنان به آمریکا امیدوار بود. این را حسین شاه حسینی از نزدیکان مصدق بیان کرده است.