به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، مغز استخوان مرکز اصلی تولید سلولهای خونی است به همین دلیل یکی از بخشهای مهم و حیاتی بدن انسان است. در این پیوند مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی و یا پرتودرمانی را دریافت کند.
نخستین پیوند موفق مغز استخوان در اواخر دهه ۱۹۵۰ توسط دکتر «ای.دونال توماس» در کوپرزتاون نیویورک بر روی دوقلوهای همسانی انجام شد که یکی از آنها مبتلا به لوکمی بود.
نخستین پیوند مغز استخوان در اروپا نیز، در سال ۱۹۵۹ توسط یک سرطان شناس فرانسوی به نام «ژرژ ماته» بر روی ۵ کارگر صنایع هسته ای اهل یوگسلاوی که مغز استخوانشان در اثر یک انفجار در مرکز هسته ای وینکای یوگسلاوی به شدت آسیب دیده بود، انجام شد. البته هیچ یک از این پیوندها موفقیت آمیز نبود.
اولین پیوند سلول های بنیادی مغز استخوان در ایران نیز ۱۳ اسفند ۱۳۶۹ در مرکز تحقیقات هماتولوژی، آنکولوژی و پیوند مغز استخوان بیمارستان دکتر علی شریعتی تهران توسط دکتر اردشیر قوام زاده و همکاران انجام شد.
ایران دومین کشور از نظر تعداد پیوند مغز استخوان در جهان
پزشکی ایران در زمینه پیوند مغز استخوان در سطح بینالمللی فعالیتهای گستردهای دارد به طوری که مرکز پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی سالانه حدود 450 پیوند انجام میشود. این مرکز یکی از سه مرکز بزرگ دنیا در زمینه پیوند مغز استخوان است. در این مرکز پیوند مغز استخوان بیمارستان شریعتی پیوند بیش از 70 نوع بیماری انجام میشود، درصورتیکه اگر این پیوندها در خارج از کشور انجام شوند بین 500 هزار تا یکمیلیون دلار هزینهدارند که البته نوع پیوندها متفاوت است.
در حال حاضر بیش از 300 متخصص خون و آنکولوژی در مراکز علمی کشور فعالیت میکنند و سالیانه بهطور میانگین حدود هزار پیوند مغز استخوان در ایران انجام میشود که از این تعداد 500 پیوند به مرکز بیمارستان شریعتی اختصاص دارد.
دکتر اردشیر قوام زاده در بیست و دومین کنگره آسیا و اقیانوسیه پیوند خون و مغز استخوان که آبان ماه سال گذشته در ایران برگزار شد اعلام کرد: پیوند حدود 70 نوع بیماری در مرکز شریعتی انجام میشود و در زمینهٔ پیوند مغز استخوان همگام با سایر کشورهای دنیا حرکت میکنیم. بهطور کلی در 6 هزار پیوندی که در کشور انجامشده میزان موفقیت بین 75 تا 76 درصد بوده است. این به این معنا است که برخی از بیماران حدود 30 و برخی تا 90 درصد بهبود پیدا کردهاند.
هزینه پیوند مغز استخوان در ایران بسیار پایین تر از کشورهای غربی
هزینه پیوند سلول بنیادی در آمریکا بین ۵۰۰ تا 850 هزار دلار برای هر بیمار است. در اروپا نزدیک ۴۰۰ هزار دلار و در کشورهای مجاور مانند ترکیه نزدیک 250 تا ۳۰۰ هزار دلار است. این هزینه برای ایرانیان حدود ۲ میلیون تومان است که در اکثر موارد با پیگیری بیمار از طریق هیئت امنای ارزی وزارت بهداشت این هزینه به بیمار برگشت داده میشود.
انواع پیوند مغز استخوان
شایعترین اشکال پیوند مغز استخوان عبارتاند از پیوند اتولوگ، پیوند سینژنئیک و پیوند آلوژنئیک. در پیوند «اتولوگ» بیمار مغز استخوان خود را دریافت میکند. در این روش مغز استخوان بیمار را خارج و آن را در معرض داروهای ضد سرطان قرار میدهند تا یاختههای بدخیم کشته شوند. سپس محصول به دست آمده را منجمد و نگهداری میکنند.
در پیوند «سینژنئیک» بیمار مغز استخوان را از عضو دیگر دو قلوی مشابه خود دریافت میکند. در این روش ابتدا بهوسیله مقادیر زیادی از داروهای ضد سرطان همراه یا بدون پرتو درمانی، تمام مغز استخوان موجود در بدن بیمار را از بین میبرند. سپس از عضو دیگر دو قلوی مشابه که شباهت بافتی زیادی با بدن بیمار دارد، مغز استخوان سالمی را تهیه میکنند.
همچنین در پیوند «آلوژنئیک» بیمار مغز استخوان را از فردی غیر از خود یا دو قلوی مشابه خود (مثل برادر، خواهر، و یا هر یک از والدین و یا فردی که هیچگونه نسبتی با بیمار ندارد) دریافت میکند. فرد اهداکننده مغز استخوان، باید سازگاری بافتی نزدیک با بدن بیمار داشته باشد.
فرآیند پیوند مغز استخوان
پس از تهیه مغز استخوان با یکی از روشهای فوق، به بیمار مقادیر بالای داروهای شیمیدرمانی همراه یا بدون پرتو درمانی میدهند تا باقیمانده مغز استخوان وی تخریب شود. در مرحله آخر مغز استخوان سالم را گرم کرده و بهوسیله یک سوزن و از طریق سیاهرگ به بیمار تزریق میکنند تا جانشین مغز استخوان تخریب شده گردد.
پس از ورود مغز استخوان به جریان خون، یاختههای پیوند زده شده به محل مغز استخوان هدایت شده و به تولید گلبول های سفید خون، گلبولهای قرمز خون و پلاکت های جدید میپردازند.
203