پاسخ به چرایی افزایش قیمت نفت/ بهبود شرایط اقتصادی جهان و افزایش تقاضای نفت

افزایش قیمت­ نفت در یک سال اخیر، روندی است که با ایجاد و اجرای توافق اوپک و غیراوپک آغاز گردید و در این مدت، بروز مجموعه­ای از عوامل اقتصادی و سیاسی دیگر به حفظ و تداوم این روند کمک نموده­ است.

به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ هنگامی که در خصوص دلایل افزایش یا کاهش قیمت نفت صحبت می­‌کنیم، ابتدا می­‌بایست این موضوع را روشن نماییم که کدام چارچوب زمانی را برای تحلیل نوسانات بازار نفت مورد نظر داریم. روندهای موجود در بازار نفت را می توان در قالب چارچوب­های زمانی مختلف تحلیل و بررسی کرد. از این منظر، گاهی ممکن است در اثر وقوع برخی تحولات مقطعی نظیر رویدادهای ژئوپلیتیک و درگیری­های نظامی در مناطق استراتژیک جهان نظیر خاورمیانه و شمال آفریقا، وضعیت­ های آب و هوایی خاص مانند طوفان­ های سهمگین، نوسانات اقتصادی و سیاست­ های پولی در اقتصادهای بزرگ جهان و عواملی از این دست، شاهد افزایش یا کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی باشیم که دارای آثار گذرا و ناگهانی هستند و در قالب تحلیل­ های کوتاه مدت به آنها پرداخته می­شود. اینگونه تحولات بطور پیوسته در طول سال در جریان هستند و با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر جهان تغییر می­ کنند.

رویکرد دیگر در تحلیل و ارزیابی تحولات بازار نفت، توجه به روندهای جدی­تر و طولانی­تر است که در یک بازه زمانی یک­ساله یا بیشتر شکل می­‌گیرنده و در مقاطع تاریخی مختلف در دهه­ های گذشته شاهد آن بوده­ ایم. تفاوت مهم اینگونه روندها با شرایط کوتاه مدت، بنیادین بودن دلایل نوسانات و طولانی­تر شدن آثار آنها بدلیل تداوم زمانی در سطح بازار نفت است.

با در نظر گرفتن تمایز میان دو رویکرد فوق، این گزارش، روند افزایش قیمت‌­های نفت از ابتدای سال 2017 را به عنوان روند جدیدی که پس از سقوط قسمت‌­ها در فاصله اواسط سال 2014 تا اواخر 2016 شکل گرفته است و همچنان نیز ادامه دارد را مورد بررسی قرار می­‌دهد. در این زمینه، ضمن نگاهی به نوسانات حاکم بر قیمت نفت در بازارهای مختلف از ابتدای سال 2017 تاکنون، به تفکیک به مجموعه­ای از عوامل اقتصادی و سیاسی تاثیرگذار در دوره زمانی اشاره شده، به عنوان دلایل آغاز و تداوم روند افزایش قیمت­ های نفت اشاره می­‌شود.

اتفاقاتی که موجب تحولات قیمت نفت شد

در فاصله سال­های 2014 تا پایان 2016، سطح قیمت­ های نفت به دلیل افزایش عرضه نفت خام حدود70 درصد کاهش یافت و از سطح حدود 100 دلار در هر بشکه در سال 2014 به میانگین حدودی 40 دلار در هر بشکه در سال 2016 تنزل پیدا کرد. البته در مقاطعی با توجه به افزایش بسیار زیاد مازاد عرضه در بازار، سطح قیمت­ های نفت به محدوده 30 دلار در هر بشکه نیز رسید.

در چنین شرایطی، علی رغم آنکه انتظار می­ رفت کشورهای عضو اوپک برای تغییر این روند اقدام عملی انجام دهند، با در پیش گرفتن سیاست سهم بازار، برخی کشورهای عضو اوپک همچون عراق و عربستان، تولید خود را افزایش دادند.

با این حال، با تداوم شرایط نامناسب قیمت نفت و افزایش فشارهای درآمدی به تمامی تولیدکنندگان، کشورهای عضو اوپک و به تدریج برخی تولیدکنندگان غیراوپک، در کنار یکدیگر تصمیم به کاهش عرضه نفت به منظور تقویت سطح قیمت نفت و بازگرداندن ثبات به بازار نفت از طریق برقراری مجدد شرایط متوازن میان عرضه و تقاضای نفت گرفتند.

نتیجه این اقدامات و تلاش­های صورت گرفته برای محدود کردن عرضه نفت به بازارهای جهانی موجب گردید که قیمت­های نفت از اواخر سال 2016 و ابتدای سال 2017 در مسیر رو به افزایش قرار گرفت و تداوم روند مثبت آن موجب گردید که قیمت نفت در سال 2017 به محدوده 55 تا 60 دلار در هر بشکه افزایش یابد.

در این میان، از ابتدای سال 2018 با توجه به مجموعه ­ای از شرایط مانند تمدید توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک، بهبود رشد اقتصادی جهان و تقاضا برای نفت و نیز افزایش دامنه نگرانی­ ها از احتمال وقوع تحولات سیاسی و نظامی جدید در منطقه خاورمیانه، روند افزایش قیمت­های نفت ادامه یافته است. به گونه­ای که در ده روز ابتدایی ماه آوریل، میانگین قیمت سبد نفت اوپک بالاتر از 65 دلار در هر بشکه قرار گرفته است.

همچنین قیمت نفت­خام برنت در بازار لندن نیز از سطح 70 دلار در هر بشکه عبور کرد و انتظار می­رود در صورت تداوم شرایط حاکم، این روند افزایشی در هفته­ های آتی نیز ادامه یابد. لازم به ذکر است که بر اساس پیش بینی موسسات مختلف اقتصادی جهان، انتظار می ­رود قیمت نفت خام برنت در سال 2018 بطور متوسط در محدوده 60 تا 65 دلار در هر بشکه قرار داشته باشد اما تحت تاثیر عوامل غیر اقتصادی همچون بروز درگیری­های سیاسی و افزایش تنش در مناطق نفت­خیز جهان، احتمال افزایش قیمت نفت در برخی مقاطع زمانی وجود خواهد داشت.

توافق اوپک و غیراوپک برای کاهش تولید

یک­سال و سه ماه از آغاز اجرای توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک می‌گذرد و در این مدت، بازار جهانی نفت واکنش مثبت و امیدوارکننده‌ای به اجرای این توافق داشته است. اظهارنظرهای مقامات نفتی و غیرنفتی کشورهای اوپک و غیراوپک در این مدت، حاکی از موافقت و همراهی اکثریت قریب به اتفاق تولیدکنندگان با پایبندی به توافق و ادامه تلاش‌ها برای بازگرداندن ثبات به بازار جهانی نفت بوده است.

علی رغم این توافق نسبی، بر اساس برخی گزارش ­های منتشر شده، پایبندی برخی تولیدکنندگان به تعهداتشان برای کاهش تولید در 15 ماه اجرای توافق، کمتر از سطح مورد انتظار بود. با این حال، روند بازگشت توازن میان عرضه، تقاضا و کاهش سطح ذخیره­سازی­های نفت در کشورهای عضو OECD نشان می­دهد که این توافق نقش مهم و تعیین کننده­ای در آغاز روند افزایش سطح قیمت ­های نفت از ابتدای سال 2017 تا کنون داشته است.

کارکرد مهم این توافق برای بازار نفت، کنار هم قرار دادن تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک در کنار یکدیگر و اتخاذ رویکردی مشترک توسط آنها برای تغییر روند پیشین بازار نفت و تقویت سطح قیمت­های نفت بود که با توجه به سطح بالای پایبندی کشورها به تعهداتشان در سال 2017 و سه ماهه نخست سال 2018، به نظر می­رسد در این مدت توانسته­ اند به هدف مورد نظر خود دست پیدا کنند. تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک در آخرین نشست خود در آذر ماه 1396در وین اتریش تصمیم به تمدید این توافق برای تمام سال 2018 گرفتند تا بدینوسیله، روند کاهش مازاد ذخیره­ سازی­ های نفت، که بویژه از سه ماهه­ ی دوم سال 2017 شدت گرفته بود، ادامه یابد و بازار به تعادل مورد نظر از نظر عرضه و تقاضای نفت برسد. این تصمیم نشان­ دهنده عزم جدی تولیدکنندگان برای حفظ ثبات بازار و قیمت نفت است و از ابتدای سال 2018 نیز اجرای این تعهدات برای کشورهای عضو تمدید شده است.

از سال 2017، روند رشد اقتصادی جهان در سطحی بالاتر از آنچه انتظار می­ رقت قرار گرفت به گونه­ ای که برآورد دبیرخانه اوپک از رشد اقتصادی جهان در سال گذشته در سطح قابل توجه 8/3 درصد قرار گرفت و انتظار می­ رود این میزان برای سال 2018 نیز بدون تغییر حفظ شود.

میزان بالای رشد اقتصادی در سال 2017 و سه ماهه اول سال 2018 در مقایسه با سال­های گذشته، نقش مهم و تعیین کننده­ ای در تقویت سطوح قیمتی نفت در بازارهای جهانی داشته است. در این میان، بالاترین میزان رشد اقتصادی برای دو کشور هند و چین است که به ترتیب توانستند در سال 2017 رشد اقتصادی 4/6 و 9/6 درصد را تجربه کنند. نتیجه مهم بهبود شرایط اقتصادی، افزایش تقاضای جهانی نفت در سطحی بالاتر از سال­های گذشته بود.

بر اساس گزارش ­های منتشر شده، تقاضای نفت جهان در سال 2017 به سطح 01/97 میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به سال پیش از آن، حدود 6/1 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. از سوی دیگر، چشم­اندازهای مثبت و امیدوارکننده­ منتشر شده در رابطه با بهبود تقاضای جهانی نفت در سال 2018 یک عامل مهم در حفظ ثبات بازار نفت و تداوم روند افزایشی آن در یک سال گذشته به شمار می­رود.

باید توجه داشت که هرچند اقدام مشترک تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک نقش مهمی در کاهش عرضه نفت در یک سال اخیر داشته است، اما تقویت شرایط در سمت تقاضا نیز یک فاکتور مهم در به تعادل رسیدن بازار نفت به شمار می ­رود که گاهاً در بیان تحلیل­ها از شرایط حاکم بر بازار نفت کمتر به آن توجه می­ شود.

تحولات عرضه نفت و کاهش حجم ذخیره ­سازی­ ها در جهان

یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت از ابتدای سال 2017، کاهش میزان عرضه نفت بدنبال توافق اوپک و غیراوپک بود. بر اساس این توافق مقرر گردید که 24 کشور تولیدکننده نفت حاضر در این توافق، مجموعاً 8/1 میلیون بشکه در روز از تولید نفت خود را کاهش دهند. تولیدکنندگان عضو اوپک در راستای اجرای تعهدات خود، مجموع تولید خود را از سطح حدود 5/33 میلیون بشکه در روز در اواخر سال 2016 به حدود 3/32 میلیون بشکه در روز در ماه مارس 2018 کاهش داده­اند.

از سوی دیگر، تولیدکنندگان غیراوپک نظیر روسیه نیز در چارچوب این تعهدات، از تولید نفت خود کاسته­ اند. اجرای پایبندی اعضای اوپک و کشورهای غیراوپک در سال 2017 و سه ماهه اول 2018، به تدریج باعث کاهش سطح ذخیره سازی های مازاد در بازار گردیده است. بر اساس گزارش اوپک در ماه ژانویه 2018، حجم ذخیره ­سازی­ های تجاری نفت در کشورهای OECD با 7/13 میلیون بشکه کاهش نسبت به ماه قبل به سطح 865/2 میلیارد بشکه رسید که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود 210 میلیون بشکه در روز کمتر است. همین امر نقش مهمی در روند رو به افزایش قیمت­ های نفت در بازار از ابتدای سال 2017 تاکنون داشته است. با این حال، میزان ذخیره ­سازی ­های نفت همچنان بالاتر از میانگین پنج سال اخیر آن قرار دارد و اوپک در تلاش است با تداوم اجرای توافق کاهش تولید، تا پایان سال 2018 این میزان مازاد ذخیره­سازی­های نفت را نیز از بازار خارج نماید.

همچنین، براساس گزارش تحلیلی مرکز پژوهشی آرا، بروز بحران­های اقتصادی در برخی کشورهای تولیدکننده مانند ونزوئلا، منجر به تداوم روند کاهش عرضه نفت این کشورها در سال گذشته گردید. ونزوئلا، بعنوان یکی از تولیدکنندگان مهم اوپک، پس از سقوط قیمت­ های نفت از نیمه سال 2014، به تدریج با مشکلات عدیده­ای در حوزه اقتصاد و صنعت نفت خود مواجه گردید که مهمترین پیامد این بحران، کاهش سطح سرمایه ­گذاری­ ها و از دست رفتن توان تولید این کشور از میادین قدیمی بوده است. تولید نفت این کشور از سطح حدود 9/1 میلیون بشکه در روز در سال 2016 به حدود 55/1 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است و انتظار می­رود در ادامه سال 2018، این روند همچنان ادامه یابد.

تهدیدات ژئوپلتیکی همواره یکی از عواملی بوده که بر قیمت نفت تاثیر گذاشته و میزان تاثیرگذاری آن با توجه به شرایط بازار متغیر بوده است. در کنار عوامل فوق­الذکر که بعنوان عوامل اقتصادی حاکم بر بازار نفت ارزیابی می­ شوند، بروز برخی تحولات سیاسی و ژئوپولیتیکی در جهان بویژه در مناطق نفت­خیز مانند خاورمیانه و شمال آفریقا به افزایش نسبی قیمت نفت از ابتدای 2017 تا کنون کمک کرده­اند. در واقع، بروز اینگونه عوامل باعث نگرانی­ هایی در زمینه احتمال بروز اختلال در جریان عرضه نفت از این مناطق گردیده و یک عامل تقویت­ کننده قیمت نفت به شمار می­ رود.

در این زمینه، سیاست­ های دولت ترامپ در رابطه با توافق هسته ­ای ایران و احتمال خروج آمریکا از این توافق، افزایش تنش­های سیاسی میان ایران و عربستان، تداوم و تشدید درگیری­های نظامی در سوریه و شمال عراق و در این اواخر، افزایش سطح تنش سیاسی میان آمریکا و روسیه و احتمال بروز درگیری­های موشکی از جمله مهمترین مواردی هستند که بویژه در دو ماه اخیر تحولات بازار نفت را تحت تاثیر قرار داده ­اند. بطور معمول، تحولات ژئوپولتیک دارای آثار مقطعی و گذرا هستند و به تدریج با فروکش کردن بحران­ها و یا عادی­تر شدن فضای روانی حاکم، از میزان اثرگذاری اینگونه تحولات بر بازار نفت نیز کاسته می ­شود. با این حال، در هفته­ های اخیر، تعدد وقوع تنش­ های سیاسی در منطقه خاورمیانه موجب گردیده که اثرگذاری اینگونه تحولات بر بازار و قیمت­ های جهانی نفت وسیع­تر شده و قیمت نفت از سطح 70 دلار در هر بشکه نیز عبور نماید.

«مرکز پژوهشی آرا» در بخش نتیجه گیری این نوشتار آورده است: افزایش قیمت­ نفت در یک سال اخیر، روندی است که با ایجاد و اجرای توافق اوپک و غیراوپک آغاز گردید و در این مدت، بروز مجموعه­ ای از عوامل اقتصادی و سیاسی دیگر به حفظ و تداوم این روند کمک نموده­ است. فشارهای ناشی از کاهش قیمت­ های نفت و کسری بودجه در اقتصادهای تولیدکننده نفت موجب شد تا علیرغم رقابت موجود میان اعضای اوپک با تولیدکنندگان غیراوپک، این دو گروه از تولیدکنندگان با تعریف یک هدف مشترک برای خود، به سمت تغییر شرایط در بازار نفت و برقراری ثبات در سطوح قیمتی نفت حرکت نمایند.

از ابتدای سال 2017 که اجرای این توافق آغاز شده است، کشورها حاضر در آن با سطح مناسبی از پایبندی به تعهدات خود توانسته­ اند بخش قابل توجهی از ذخیره­ سازی­ های نفت در اقتصادهای توسعه یافته جهان را از بازار خارج نمایند. بعلاوه، میزان عرضه نفت در مقایسه با تقاضا، به سطح نسبتاً متوازنی رسیده است و تلاش تولیدکنندگان برای دستیابی کامل به موازنه عرضه و تقاضای نفت تا پایان سال 2018 ادامه خواهد یافت.

از سوی دیگر، رشد اقتصادی بیشتز از سطح پیش ­بینی در نقاط مختلف جهان بویژه در آمریکا و اقتصادهای در حال توسعه مانند چین و هند موجب گردید که رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2017 در کنار مدیریت عرضه نفت، منجر به تقویت سطح قیمت ­های نفت گردد. همچنین، انتشار چشم­ اندازهای مثبت از وضعیت اقتصادی جهان در سال 2018 و امیدواری به بهبود شاخص­ های اقتصادی در کشورهایی نظیر برزیل و روسیه، از دیگر عوامل موثر در بالارفتن قیمت نفت ارزیابی می­ شوند.

در زمینه عوامل موثر در افزایش قیمت نفت در هفته­ های اخیر، نقش ناآرامی­ های سیاسی و تنش ­ها در مناطق استراتژیک مانند خاورمیانه قابل توجه است. از زمان روی کار آمدن ترامپ در آمریکا (ابتدای سال 2017)، رویکرد این کشور در پرداختن به تحولات مختلف منطقه ­ای و بین ­المللی منجر به افزایش تنش­ های منطقه ­ای و بین­ المللی گردیده است. از یک سو دامنه درگیری­ های نظامی در سوریه و یمن در حال افزایش است و از سوی دیگر، برخوردهای سیاسی میان آمریکا و روسیه منجر به بروز ناآرامی­ های جدید گردیده است.

در این میان، همراهی و حمایت برخی کشورهای حاضر در منطقه با سیاست ­های جنگ­ طلبانه دولت آمریکا نیز نقش مهمی در افزایش نگرانی­ ها نسبت به احتمال بروز اختلال در عرضه نفت از این منطقه و بالارفتن قیمت نفت داشته است.

402

کد خبر: 932666

وب گردی

وب گردی