ایسکانیوز : آیا کشورهای ساحلی دریای خزر می‌توانند در چهارمین اجلاس سران کشورهای حاشیه این دریا در اجلاس آستاراخان روسیه بر تضادها و اختلافات نظرات خود در خصوص رِژیم حقوقی دریای‌خزر به توافق برسند؟

در حالی در آستانه شروع چهارمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در آستارا خان قرار داریم که از سال 1991 و بعد از فروپاشی شوروی این دریا فاقد رِژیم حقوقی بوده است و در بلاتکلیفی به سر می‌برد.

هر چند نمی توان انتظار داشت که اجلاس روسای جمهور کشورهای خزر در روسیه نقطه پایان رایزنی‌ها و مذاکرات در مورد رژیم سیاسی و حقوقی این دریا باشد، که بیش از 20 سال است ادامه دارد. با وجود این نمی‌توان دست بر روی دست گذاشت و نسبت به وضعیت این دریا بی‌تفاوت بود.

درياى خزر، بزرگ ترين درياى محصور در خشكى در جهان است که به وسیله کشور های آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و روسیه احاطه شده است. قبل از فروپاشی شوروی خزر متعلق به ایران و شوروری سابق بود و بر اساس معاهدات١٩٤٠و١٩٢١ادارهمی شد. اما بعد از فروپاشی شوروی و به استقلال رسیدن کشورهای آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان و به تبع آن به وجود آمدن شرایط جدید ژئوپلیتیکی کشورهای حاشیه خزر هر کدام با توجه به منافعی که دارند به دنبال تدوین یک رژِیم حقوقی هستند که حداکثر منافع آنها را تامین کند.

باید گفت درياي خزر واقعا در آستانه مشکلات جدي قرار دارد و در حال حاضر، حل آن ها ضرورت فوق العاده‌ای دارد. بدون حل مسئله رژيم حقوقي خزر مسائلی مانند نفت و گاز، وضعیت ماهی‌های خاویاری، کشتیرانی و حمل و نقل دریایی و نظامی شدن دریا، که مسائلی هستند که در این حوزه باید مورد و توجه قرار بگیرند، حل نخواهد شد.

تاکنون 3 مرتبه سران کشورهای ساحلی به ترتیب در عشق آباد، تهران و باکو دیدار کرده‌اند. اما همچنان چگونگی تقسیم خزر به عنوان یک مشکل عمده میان کشورهای ساحلی باقی مانده است.
5 کشور ساحلی دریای خزر رویاهای متفاوتی در سر دارند که هر کدام به دلایلی قابل انطباق با یکدیگر نیستند.
گفتن این نکته نیز خالی از لطف نیست که تا به حال هر اجلاسی که در هر کدام از کشورهای ساحلی برگزار شده است قطعنامه های داشته اند که به سود روسيه نوشته شده‌اند. لذا با توجه به اينكه حدود هفتاد درصد رژيم حقوقي اين پهنه آبي از طريق توافقات دو و سه‌جانبه بين كشورهاي شمالي روسيه،‌ قزاقستان و جمهوری آذربايجان مشخص شده است، عمده مذاكرات باقیمانده در مورد مشخص شدن وضعیت حقوقی قسمت‌های جنوبی این دریا است.

به طور کلی فقدان یک رژیم سیاسی و حقوقی رسمی و مدون و یک ساز و کار در این سال‌ها برای مدیریت این دریا باعث به وجود آمدن وضعیت نا به سامانی در آن شده است.
به عنوان مثال وضعیت زیست محیطی دریای خزر بحرانی است و باید هرچه سریعتر چاره ای در این خصوص اندیشیده شود. از بین رفتن ذخایر آبزیان تهدیدی بزرگ برای موجودات زنده این دریا است.

از یک سو صید بیش از حد ماهیان خاویاری نسل این ماهیان را با خطر جدی رو به رو کرده است و از سویی دیگر هم توسعه صنعت نفت و گاز بدون وجود هیچ نظارتی سبب شده تا وضعیت زیست محیطی این دریا به مرحله هشدار برسد.

آلودگی نفتی مهمترین خطر زیست محیطی این دریاست؛ استخراج نفت و گاز در دریای خزر باعث وخیم شدن وضعیت اکولوژی این پهنه آبی شده است. همسایگان شمالی خصوصا ترکمنستان در خزر فعالیت‌های نفتی دارند که باعث بروز آلودگی‌های فراوانی می‌شود.

همچنین نظامی‌گری و رزمایش‌های نظامی 5 کشور ساحلی در این دریا باعث شده است که این پهنه آبی منحصر به فرد با وجود ریسک‌های فراوان به میدانی برای رقابت‌های نظامی و سیاسی کشورها تبدیل شود.

در حالی که  نظامی کردن خزر به منظور رسیدن به برتری نظامی-سیاسی امری غیر موجه و باعث شدت گرفتن مسابقه تسلیحاتی در منطقه می‌شود.

از طرف دیگر از آنجایی که دریای خزر از یک سو یک منطقه ژئوپلیتیکی بسیار مهم است و از سوی دیگر دارای ذخایر ارزشمند هیدروکربنی در اعماق آن است توجه و حضور کشورهای فرامنطقه‌ای را به خود جلب کرده است و حضور این کشورها در منطقه باعث دخالت در امور داخلی خزر و حتی تفرقه افکنی میان کشورهای ساحلی این دریا می‌شود.

با در نظر گرفتن تمامی این شرایط باید گفت در وضعیت رو به تحول نظام بین الملل و منطقه فقط تعامل سازنده میان کشورهای ساحلی بدون وجود یک رژیم حقوقی کارآمد و مورد قبول کافی نیست. باید راه حل های اساسی و بلند مدت اتخاذ شود تا کشورهای ساحلی بتوانند مشکلات و مسائل این دریا را با مراجعه به آن حل کنند. آیا کشورهای ساحلی می‌توانند در این نشست به این راه حل دست یابند؟

امید است در نشست پیش روی کشورهای ساحلی خزر برای تنظیم رژیم حقوقی به طور جدی معاهده حقوقی تنظیم گردد که متضمن حفظ منافع کلیه کشورهای ساحلی به ویژه کشورمان باشد به طوری که بتوانیم از شکل‌گیری توافق‌های سیاسی امنیتی علیه ایران جلوگیری به عمل آوریم؛ نه اینکه فقط نشست ها و اجلاس‌ها یکی پس از دیگری برگزار شوند و فقط وسیله‌ای برای سرگرم کردن و گذر زمان باشند.

 
..................................
*خبرنگار سرویس بین الملل

 

 

 

 
کد خبر: 93591

وب گردی

وب گردی