نسیم تغییرات از ترکیه می وزد

با شکست ترکیه در انتقال قدرت به متحدین خود در مصر، لیبی و سوریه، این کشور با راهبردی جدید برای تحقق سیاست های خود در خاورمیانه تلاش می کند این بار آنکارا با در پیش گرفتن استراتژی «محدود و مرحله به مرحله» و استفاده از «کارت آب یا "هیدروپاور" و تشنه سازی رقبا» خیز بزرگ خود را برای حضور هر چه بیشتر در تحولات خاورمیانه آغاز کرده است.

به گزارش ایسکانیوز، ترکیه از سال 1974 که در عملیاتی نظامی بخش هایی از خاک قبرس را کنترل کرد هیچ گاه خود را به صورت جدی در مسائل نظامی و بعضاً سیاسی منطقه خاورمیانه و حتی بخش هایی از اروپا درگیر نکرده است، اما وقوع تحولات جهان عرب موسوم به بهار عربی و سپس شروع درگیری های سوریه، راهبرد آنکارا در مقابل منطقه را بهم ریخت و ترکیه این بار در چرخشی جدید و تحت رهبری رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور به بازیگری فعال در میدان سیاست و بازی قدرت خاورمیانه تبدیل شد. اگرچه سیاست های کلان ترکیه در قبال مصر، سوریه و عراق در طول سال های 2011 تا 2015 شکست خورد اما ترکیه به تدریج با تغییر دکترین خود برای بهبود جایگاه این کشور و تثبیت موقعیت خود تلاش می کند. اکنون راهبرد جدید ترکیه به جای بازی کلان و تلاش برای تغییر مراکز قدرت و انتقال آن به متحدین خود، بر برنامه های محدود مرحله به مرحله و ایجاد مراکز نفوذ جدید در بخش هایی از کشورهای هدف متمرکز است. علاوه بر این راهبرد جدید ، ترکیه درصدد تغییر نوع بازی قدرت خاورمیانه از بازی ژئوپولتیکی و امنیتی به سیاست های آبی و هیدروپاور و امتیازگیری از طریق کارت آب و تحت فشار قرار دادن رقبا با استفاده از منابع آبی قرار دارد.

از کل به جز، سیاست جدید ترکیه

در ابتدای شروع تحولات بهار عربی، ترکیه از تغییرات در کشورهای عربی استقبال کرد اما با شروع تحولات در مصر و انجام کودتا علیه محمد مرسی و پایان کار اخوان المسلین در این کشور، شکست نیروهای نزدیک به ترکیه در لیبی و عدم موفقیت آنکارا در تحقق خواسته های خود در سوریه، این کشور را به تغییر راهبردهای خود در منطقه به ویژه در سوریه وا داشت. سیاستگذاران ترکیه به این نتیجه رسیدند واقعیت های منطقه ای و بین المللی مانع از آن خواهند بود که این کشور به آسانی سیاست های کلان خود در منطقه را تحقق بخشد. این مساله باعث چرخش ترکیه به سیاست ورزی جزئی و مرحله به مرحله گشت و این راهبرد با مداخله نظامی این کشور در سوریه در قالب عملیات سپر فرات آغاز شد. ترکیه در 24 دسامبر 2016 در حمله ای بزرگ موفق به کنترل بخش هایی از شمال سوریه در استان حلب یعنی مناطق جرابلس، باب و العزاز شد. این عملیات ضمن توقف پیشروی های کردها در شمال سوریه باعث ورود نظامی و میدانی ترکیه در سرزمین شام گشت. این سیاست سپس با حضور فعال ترکیه در نشست های آستانه و سوچی و مشارکت در استقرار صلح و آتش بس در استان ادلب پررنگ تر شد. راهبرد ترکیه با کنترل عفرین در 24 مارس 2018 و کنترل بخش دیگری از خاک سوریه وارد مرحله جدیدی شد و در پایان نیز سیاست های ترکیه باعث توافق این کشور با آمریکا برای خروج نیروهای کرد در شهر منبج در غرب رود فرات شد. این مساله باعث شد ترکیه در یک راهبرد دو ساله نه تنها کردها را از غرب فرات خارج سازد، بلکه خود را نیز به یکی از بازیگران قدر شمال سوریه تبدیل کند. اکنون ترکیه برای تکرار این پروژه در شرق رود فرات در سوریه و شمال عراق تلاش می کند. ترکیه در پایان سال 1394 با استقرار در شهر "بعشیقه" در استان نینوا در شمال عراق خیز بزرگ خود را برای حضور در شمال این کشور برداشت. این سیاست اکنون با پیشروی 30 کیلومتری این کشور در عمق خاک عراق ادامه یافته است. رجب طیب اردوغان چند روز پیش نیز به طور آشکار از نیت این کشور برای حمله به مراکز مخالفان ترکیه در شمال عراق به ویژه در شهر های "مخمور" و "سنجار" و منطقه کوهستانی "قندیل" خبر داد. در صورت تحقق این پروژه، ترکیه با ایجاد کمربندی بزرگ در عمق خاک عراق و سوریه از ابتدای مرزهای ایران تا نزدیکی دریای مدیترانه نه تنها رقبا و دشمنان خود را وادار به عقب نشینی کرده است بلکه با کارت نظامی خود این بار برای تاثیرگذاری بیشتر بر دمشق و بغداد، آنان را مجبور به نادیده نگرفتن منافع ترکیه خواهد کرد این مساله زمانی بغرنج تر خواهد شد که بدانیم ترکیه با کارت دیگری در تلاش است کیش بزرگ رقبای خود با مات کردن آنان پایان بخشد. آنکارا با پیش کشیدن کارت آب و هیدروپاور و ذخیرسازی آن فاز جدید راهبرد خود را آغاز کرده است.

ترکیه از سد "آتاترک" تا "ایلیسو"

سوریه و عراق به عنوان دو کشور پایین دستی رودخانه های دجله و فرات اکنون با سیاست های جدید آبی ترکیه در دم تیغ این کشور قرار دارند. ترکیه از دهه نود با شروع پروژه بزرگ "گاپ" و ایجاد سدسازی های بزرگ بر روی این دو رودخانه به طور عملی نه تنها سهم عراق و سوریه را به شدت کاهش داده بلکه آنان را در معرض خشکسالی نیز قرار داده است. ترکیه در دو هفته گذشته با کاهش سهم سوریه از رودخانه فرات و شروع به آب گیری سد ایلیسو بر روی رودخانه دجله عملا شرق سوریه و حلب، جنوب و مرکز عراق و به ویژه بغداد را با بحران بی آبی مواجه کرد، به نحوی که کارشناسان مسائل آبی بر این باور هستند در صورت تداوم این سیاست آبی در بازه زمانی ده تا پانزده ساله، جنوب عراق و حتی شرق سوریه به مناطقی کاملا خشک و غیرقابل سکونت برای انسان تبدیل می شوند. ترکیه در تلاش است به عراق و سوریه و متحدین این دوکشور این پیام را منتقل سازد که اگر منافع ترکیه و نگرانی های مرتبط با امنیت ملی این کشور در بغداد و دمشق را در نظر نگیرید با کنترل بخش هایی از خاک این دو کشور، آنان را در معرض خشکسالی و بحران های متعدد انسانی قرار خواهد داد. اگر چه بسیاری نیز معتقدند ترکیه در دو هفته گذشته تلاش کرده است با آغاز آبگیری سد ایلیسو و تشنه سازی عراق بخشی از سیاست های خود را در قبال دولت جدید و تشکیل کابینه آتی این کشور، به ائتلاف های پیروز عراقی دیکته کند.

کلام آخر

با شکست استراتژی های کلان ترکیه برای کنترل دمشق، قاهره و حتی طرابلس، این بار آنکارا با نگاهی واقع گرایانه ­تر برای بازیگردانی و حضور میدانی در بخش های بزرگی از خاورمیانه و به ویژه در عراق و سوریه تلاش می کند. ترکیه برای تحقق سیاست های جدید خود از استراتژی حضور مرحله به مرحله میدانی- نظامی و کارت آب و هیدروپاور و بحران تشنه سازی رقبا استفاده خواهد کرد. سیاستی که تاکنون باعث پیروزی این کشور در غرب رود فرات، حضور در شمال عراق، خیز برای عملیات در شرق فرات و سنجار و افزایش فشارها بر بغداد و دمشق و متحدین آنان شده است.

کد خبر: 954637

وب گردی

وب گردی