به گزارش ایسکانیوز به نقل از فرهیختگان، هفته گذشته اولین روز از جلسه مصاحبه دکتری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات برگزار شد که به همین بهانه برای تهیه گزارش خبری و بررسی روند این مصاحبه‌ها همراه با عکاس روزنامه در بلوک آموزشی شماره 2 این واحد حاضر شدیم. افراد زیادی در طبقات مختلف این بلوک آموزشی نشسته بودند که اکثرا روی صندلی‌های انتظار در حال صحبت با یکدیگر بودند. طبق سنوات گذشته و عادت قبلی که برای ایام امتحانات و کنکور سراسری در این واحد حاضر شده بودم تا گزارش خبری تهیه کنم، ابتدا به سراغ چند نفر از آنها رفتم تا جزئیات ابتدایی را از داوطلبان بگیرم و از کم و کیف ماجرا باخبر شوم که نکات جالب‌تری از جزئیات برای من برملا شد. در گزارش زیر با چند نفر از کسانی که در انتظار نوبت برای انجام مصاحبه بودند موضوعاتی را از قبیل اینکه چرا دانشگاه آزاد اسلامی را برای دوره دکتری انتخاب کرده‌اید یا اینکه آیا حضور از استان‌هایی با فاصله زیاد از تهران برای شما سخت نیست، مطرح کردم؛ چند نفری را هم بعد از اینکه مصاحبه‌شان تمام شده بود انتخاب کردم تا حال و هوای 20 تا 30 دقیقه نشستن مقابل چند عضو هیات‌علمی و پاسخ به پرسش‌های آنان را تشریح کنند. در خاتمه هم یکی از همین اعضای هیات‌علمی به سراغم آمد و گزارش را با نکاتی که برایم آشکار کرد، تکمیل‌تر کرد.
آزمایشگاههایی که فقط در دانشگاه آزاد اسلامی پیدا می‌شود
بسیاری از افرادی که در بلوک 2 آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات برای مصاحبه حاضر شده بودند از شهرها و استان‌های دور و نزدیک به تهران آمده بودند؛ برایم جالب بود اینکه فردی با 51 سال و داشتن همسر و دو فرزند در حالی که کارمند اداره جهاد کشاورزی شهر زابل بود از سیستان‌وبلوچستان تا تهران را به قصد دکتری‌خواندن در واحد تهران مرکزی آمده باشد. مکانیزاسیون کشاورزی یا همان استفاده از ماشین‌آلات در کشاورزی عنوان رشته‌ای است که قرار بود این داوطلب اهل سیستان‌وبلوچستان دوره دکتری را در آن بگذراند. او که در کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، کشاورزی را برای تحصیل انتخاب کرده بود، شغل و تحصیلاتش با هم هم‌خوانی داشت. این داوطلب دلیل خاصی برای انتخاب واحد تهران مرکزی در دوره دکتری داشت که ادامه بقای کشاورزی در این استان محروم کشور همان دلیل ویژه‌ای بود که به‌خاطر آن قرار بود در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی به شرط پذیرفته شدن در مصاحبه بتواند به ادامه تحصیل بپردازد.
وقتی از او درباره چرایی تحمل سختی‌های فراوان اعم از دوری راه، نبود خانواده و خوابگاه سوال کردم، پاسخ داد: «یک پروژه تحقیقاتی دارم که می‌خواهم آن را انجام دهم که اگر با موفقیت بتوانم آن را به نتیجه مطلوب برسانم، کشاورزی در استان سیستان‌وبلوچستان جان تازه‌ای خواهد گرفت و چون در این استان به‌خاطر شرایط محرومیت، امکانات آزمایشگاهی خاصی وجود ندارد با اینکه خودم شاغل در اداره جهاد کشاورزی نیز هستم، آزمایشگاههایی برای این پروژه وجود ندارد، به همین دلیل تصمیم گرفتم با استفاده از دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی طرح تحقیقاتی‌ام را به نتیجه برسانم؛ چراکه در این واحد دانشگاهی هم آزمایشگاه‌ها و شرایط تحصیل به‌ویژه در مقطع دکتری بسیار تخصصی هستند و هم می‌توانم از اساتید کمک و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنم.» در ادامه گفت‌وگوی چنددقیقه‌ای با این داوطلب به این نکته رسیدم که انتخاب دانشگاه برای دکتری‌خواندن مهم است؛ چراکه این مقطع تحصیلی تخصصی بوده و باید امکانات لازم را برای دانشجو داشته باشد. او سال گذشته در دانشگاه سراسری پذیرفته شده بود و حتی از مصاحبه نیز به‌خوبی گذشته بود اما در ابتدای ترم تحصیلی متوجه نبود امکانات آزمایشگاهی می‌شود و بلافاصله انصراف از تحصیل می‌دهد و امسال دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی را انتخاب کرده است.
امکانات آمورشی پیش‌شرط پذیرش دکتری
وقتی از طبقات مختلف عبور می‌کردم تعدادی از داوطلبان برگه‌هایی را در دست داشتند که گاهی به نفر کناری‌شان نیز نشان می‌دادند. این صحنه را معمولا در امتحانات آخر ترم دیده بودم و چون می‌دانستم داوطلبانی که اینجا هستند غالبا حتی در یک شهر نیز تحصیل نکرده‌اند، برایم سوال شده بود که این جزوههای چندبرگه‌ای چرا رد و بدل می‌شود.
به سراغ داوطلبی رفتم که از استان البرز و شهر کرج آمده بود، دوره کاردانی را در قم تحصیل کرده بود، کارشناسی را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج گذرانده بود و ارشد را به غیرانتفاعی رفته و بنا بود در صورت پذیرفته شدن در مصاحبه، برای دکتری دوباره به دانشگاه آزاد اسلامی برگردد.
سوالی که ذهنم را درگیر کرده بود از او پرسیدم و او در پاسخ به اینکه چه برگه‌هایی را رد و بدل می‌کنند، پاسخ داد: «چند سالی از درس و دانشگاه فاصله گرفته بودم و چون کمی استرس داشتم و نمی‌دانستم اساتید بیشتر از چه موضوعاتی سوال خواهند کرد جزوههای دوره ارشد را مرور می‌کردم و افرادی هم که اینجا بودند جزوههای گذشته را با جزوههای فعلی خودشان مقایسه می‌کردند.» این داوطلب که اولین‌بار از دوره کاردانی به کارشناسی در سال 69 وارد دانشگاه آزاد اسلامی شده بود، تفاوت‌هایی را برای بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری جهان برشمرد که تعدادی از آنها قابل توجه بود؛ اینکه وقتی فرد در دانشگاه حضور پیدا می‌کند واقعا حس دانشجو بودن در او ایجاد شود، یکی از آن تفاوت‌هاست که این داوطلب به آن اشاره کرد؛ چراکه در حال حاضر بسیاری از مراکز آموزشی که اقدام به جذب دانشجو می‌کنند ساختمان آنها یک آپارتمان مسکونی است و دانشجو هیچ امکانات خاصی را نمی‌تواند در آن لمس کند.
او می‌گوید: «دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدا این‌گونه نبود و در قیاس با دانشگاه سراسری کم می‌آورد، اما الان بسیاری از دانشگاه‌های سراسری کشور را نمی‌توان حتی با این دانشگاه قیاس کرد؛ چراکه رشد آنها بسیار کمتر از این دانشگاه بوده و نمونه‌اش هم همین پذیرش دانشجوی دکتری است، چون حضور دانشجو در مقطع دکتری دارا بودن آزمایشگاه، کارگاه، امکانات آموزشی خاص، اساتید و هیات‌علمی را می‌طلبد که دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط فعلی تمام این امکانات را دارد و حتی گاهی بیشتر از دانشگاه‌های سراسری نیز برای دانشجویان شرایط را فراهم کرده است.»
از همان اول تصمیم قاطع بگیرید
محمد یوسفی که عضو هیات‌علمی دانشکده شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات است، آخرین فرد برای تهیه این گزارش بود.
او که یکی از ارزیاب‌های داوطلبان دکتری بود، می‌گوید: «در حال حاضر و در قیاس با سال‌های گذشته با توجه به اینکه تعداد افراد فارغ‌التحصیل دارای مدرک دکتری زیاد شده، تب داشتن مدرک بدون تخصص پایین آمده است و خوشبختانه امروز که تعدادی را محک زده‌ایم متوجه شدیم افراد واقعا به‌دنبال علم دکتری، سطح علم بالاتر و آگاهی هستند و چندان به مدرک دکتری دلخوش نیستند و حتی افرادی را نیز داشتیم که نیازی به مدرک دکتری نداشتند، اما با این حال آمده بودند و در مصاحبه شرکت کردند.»
این عضو هیات‌علمی تاکید می‌کند که دانشجویان باید در دوره کارشناسی تصمیم بگیرند که می‌خواهد در رشته پذیرفته‌شده ادامه تحصیل بدهند یا خیر؛ چراکه تغییر رشته در سطوح بالاتر اصلا به‌نفع دانشجو نیست؛ خصوصا در سال‌های اخیر این روند افزایش پیدا کرده است، به‌طور مثال من در کلاس‌هایم دانشجویی داشته‌ام که کارشناسی در رشته غیرمرتبط و حتی غیرنزدیک بوده است و در کارشناسی‌ارشد تصمیم گرفته که شیمی معدنی بخواند آن‌هم به‌خاطر اینکه یکی از اعضای خانواده‌اش در معدن کار کرده است یا نیاز به خواص سنگ‌های معدنی دارند، یعنی دانشجو باید پیشرفت تحصیلی را در نظر بگیرد نه اینکه الان چه چیزی بیشتر در جامع روی بورس است، بخواند.»
این استاد دانشگاه در پایان خاطره‌ای هم از زمان مصاحبه‌اش در مقطع دکتری عنوان کرد و با اشاره به اینکه در سال 76 رقابت بیشتر بود چون دانشگاه‌ها کمتر پذیرش داشتند، می‌گوید: «آن‌موقع دانشگاه‌ها چندان نسبت به پذیرش دانشجو در مقطع دکتری اقدام نمی‌کردند ولی در سال‌های اخیر که روند تحصیلات تکمیلی در کشور مثبت بوده، دانشجوی دکتری نیز افزایش داشته و این برای سطح علمی کشور مثبت است، هرچند فارغ‌التحصیلان بیکار نیز افزایش پیدا کرده‌اند.»
توجه به مقاله‌های کاربردی
سالن‌های انتظار شلوغ بود و همه درگیر صحبت و تبادل اطلاعات بودند؛ اما کلاس‌های درس محل پرسش و پاسخ‌های مستقیم چند عضو هیات‌علمی و یک داوطلب دکتری بود و بیرون از هر کلاس نیز دو نفر در انتظار خروج آن فرد از کلاس و ورود خودشان بودند. من هم در انتظار داوطلبی بودم تا از مصاحبه بیرون بیاید و از او درباره روند مصاحبه سوال کنم. در این حین داوطلبی خانم که نسبت به بقیه افراد جوان‌تر بود از کلاس خارج شد.
بلافاصله به سراغش رفتم؛ او ابتدا من را مسئول اقدامات اداری در نظر گرفته بود و می‌خواست مدارک خود را به من تحویل دهد و بعد که برایش توضیح دادم برای چه از او سوال می‌کنم، با استرس کمتر تمام آنچه را در 15 دقیقه حضور در کلاس اتفاق افتاده بود، توضیح داد. این داوطلب در رشته میکروبیولوژی از دانشگاه اردبیل کارشناسی و ارشد را دریافت کرده بود و در حال حاضر در شهر مراغه سکونت داشت. وقتی درباره چرایی انتخاب دانشگاه آزاد اسلامی از او پرسیدم، پاسخ داد: «بعضی‌ها فکر می‌کنند دانشگاه آزاد اسلامی در بحث آموزش ضعیف‌تر از دانشگاه‌های سراسری است اما امروز تعدادی از مقالاتم را که اساتید دانشگاه اردبیل پذیرفته بودند، اساتید دانشگاه آزاد اسلامی کاربردی ندانستند؛ با اینکه من ناراحت شدم اما این نکته مهمی است که برخلاف شنیده‌های من از این دانشگاه بود.»
او ادامه داد: «اساتید از من درباره تجربیات کاری در رشته میکروبیولوژی بیشتر سوال کردند و من متوجه شدم آنها چندان به برگه‌های پایان‌نامه ارشد توجه ندارند و می‌خواهند بدانند که فرد چه مقدار کار اجرایی انجام داده است و سعی می‌کنند با سوال‌پیچ کردن، علم فرد را بسنجد که آیا ارشد و کارشناسی چیزی برای فرد داشته است که اکنون می‌خواهد دکتری بخواند. درواقع چون بعدا همین اساتید می‌خواهند با دانشجو کار کنند باید ابتدا آن را محک بزنند و این به‌نظرم در دانشگاه آزاد اسلامی به‌خوبی رعایت می‌شود. یکی از دوستان که اکنون در همان دانشگاهی که قبلا ارشد دریافت کرده بود در دکتری پذیرفته شده است، می‌گوید فقط به‌خاطر اینکه استاد از او شناخت داشته در مصاحبه دکتری آن را قبول کرده‌اند و اصلا به پایان‌نامه و فعالیت اجرایی و تحقیقاتی توجه خاصی نکرده‌اند.»
