به گزارش گروه سیاسی ایسکانیوز، پس از خروج غیر قانونی ایالات متحده آمریکا از توافق هسته ای، کشمکش ها بر سر بر جای ماندن این توافق به وسیله حمایت اتحادیه اروپا از آن، افزایش پیدا کرد. با گذشت حدود یک ماه از اعلام نظر ترامپ مبنی بر خروج از برجام، اتحادیه اروپا طی بیانیه ای بسته ای پیشنهادی را در راستای متعهد ماندن نسبت به این توافق تنظیم کرد و در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داد.

*محور اول این بسته در حوزه نقل و انتقالات مالی است. در واقع اروپا به‌دنبال ایجاد کانالی است که از طریق آن امکان ارتباط بانکی فراهم باشد. با توجه به تحریم‌های ایالات‌متحده و محرومیت ایران از نقل‌وانتقال دلاری، کانال طراحی شده باید به‌گونه‌ای باشد که مشمول تحریم‌های آمریکا نشود. گفته می‌شود اروپا این کانال را از طریق یک حساب مخصوص ایجاد خواهد کرد.

*محور دوم آن که از محور قبلی اهمیت بیشتری دارد در ارتباط با فروش نفت است؛ خواسته اول ایران، روشن شدن سطح خرید کنونی و ضمانت آن، خواسته دوم؛ تضمین دسترسی ایران به پول حاصل از فروش نفت به سایر کشورها همچون چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی و خواسته سوم؛ دسترسی به یکسری از پول‌های نفتی به‌صورت اسکناس است. در همین خصوص، ایران تصمیم دارد ۳۰۰‌میلیون یورو از دارایی‌های خود را از بانک تجاری ایران و اروپا به‌صورت نقد و با هواپیما به داخل کشور منتقل کند دولت آلمان باید با درخواست ایران موافقت کند. محافل دولتی آلمان در گفت‌وگو با روزنامه پرتیراژ «بیلد» درخواست ایران برای انتقال ۳۰۰ میلیون یورو پول نقد از این کشور به مقصد تهران را تایید کرده‌اند.

البته پس از ارائه این بسته از سوی اروپا، حسن روحانی طی تماس تلفنی با رئیس جمهور فرانسه و صدر اعظم آلمان اعلام کرد که این بسته از حد انتظار پایین تر بود و اروپا باید اقدامات عملی تری را در این زمینه انجام دهد.

تاریخ چه می گوید؟

تاریخ روابط ایران و اروپا به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی دارای فراز و فرودهای فراوانی است؛ در واقع اروپایی ها همانند سایر کشورها در طول این سال ها همواره به دنبال منافع خود بوده اند و در این راستا از هیچ اقدامی دریغ نکرده اند.

کاخ سعد آباد، شروع دوباره مذاکرات

از سال 1380 ایالات متحده آمریکا فشارها را در قبال پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد و در برخی موارد مقامات آمریکایی از اقداماتی از جمله اقدام نظامی علیه ایران سخن گفتند.

این فشار به این نقطه رسید که در ۲۹ مهر ۱۳۸۲ برابر با ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳، در نشست مشترک وزاری خارجه سه کشور اروپایی و هیئت ایرانی در کاخ سعدآباد تهران برگزار شد؛ این نشست درباره پرونده هسته ای ایران صورت گرفت.

در پایان این نشست بیانیه‌ای اعلام گردید که به موجب آن، ایران برای بازدید بازرسان آژانس انرژی اتمی از تأسیسات اتمی خود اعلام همکاری کرد و گازدهی در سانتریفیوژهای نظنر را در راستای راستی‌آزمایی و اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت های هسته‌ای، به صورت داوطلبانه و برای مدت محدود تعلیق کرد.

انگلیس و فرانسه نیز متعهد شدند تا از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری کنند. در این مذاکرات ریاست هیئت ایرانی بر عهده حسن روحانی و کمال خرازی بود و ریاست هیأت اروپایی را هم دومینیک دو ویلپن، جک استراو و یوشکا فیشر وزیران خارجه سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان بر عهده داشتند.

اما به علاوه این توافق، توافق های دیگری از قبیل بروکسل و پاریس نیز میان ایران و سه کشور اروپایی امضا شد که به سبب آن کلیه فعالیت های اتمی ایران به حالت تعلیق درآمد. اما پس از این توافقات، تحریم های آمریکا علیه ایران همچنان پا برجا بود و در طول این مذاکرات 4 قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران صادر شد؛ در یکی از قطعنامه ها از ایران خواسته شده بود که هر چه سریع‌تر، پروتکل الحاقی را به تصویب مجلس برساند. این درخواست آژانس، دخالت در امور داخلی و نقض حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بود.

نتیجه این مذاکرات هیچ اتفاق مثبتی را برای ایران رقم نزد و به همین دلیل محمد خاتمی رئیس جمهور وقت، دستور از سرگیری فعالیت های هسته ای و غنی سازی را صادر کرد.

رویاهای برجامی تبدیل به کابوس می شود

پس از حدود 10 سال مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای غربی پیرامون فعالیت های هسته ای ایران، سرانجام با روی کار آمدن دولت دوازدهم که سیاست تنش زدایی را در سیاست خارجه دنبال می کرد، توافقی تحت عنوان برجام میان ایران و 5 قدرت بزرگ جهان به امضاء رسید.

بر مبنای این توافق ایالات متحده و اتحادیه اروپا متعهد شده بودند تا کلیه تحریم های ایران در رابطه با مسأله هسته ای را به شکل یک جانبه لغو کنند؛ در مقابل نیز ایران باید ضمن کاهش تعداد سانتریفیوژها و بتن ریزی در قلب راکتور اراک، اجازه دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به نیروگاه های هسته ای را میسر کند و همچنین دوربین های نظارتی آژانس در این مکان ها نصب شود.

اما پس از گذشت چند روز از امضا این توافق، ایالات متحده آمریکا تحریم های دیگری را علیه اشخاص و نهادهای ایرانی وضع و همچنین قانون داماتو یا همان تحریم های 10 ساله ایران را بار دیگر تصویب کرد.

آمریکا از طرفی شرکت های بزرگ و بانک های اروپایی را از انجام مبادلات تجاری و سرمایه گذاری در ایران می ترساند و لذا برخی این شرکت ها از همکاری با ایران سرباز می زدند؛ عدم رفع شدن مشکلات بانکی میان ایران و اروپا سبب شد که پول حاصل از فروش نفت ، به سختی به حساب های ایران واریز شود و یا حتی در مواردی واریز نشود.

در طول مدت زمانی که آمریکا به دفعات متعدد برجام را نقض می کرد، اتحادیه اروپا اقدامات موثری برای رفع موانع بانکی با ایران انجام نداد و در کمال ناباوری برخی از اشخاص مرتبط با سپاه پاسداران را در لیست تحریم های خود قرار داد. همچنین بعضی از کشورهای اروپایی فعالیت های منطقه ای و برنامه موشکی ایران را مانعی برای انجام مذاکرات جامع تر قلمداد می کردند.

پس از روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ و حضور افرادی مانند جان بولتون در مقام مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا، سیاست خارجی آمریکا به رادیکال شدن گرایید؛ ترامپ همواره از برجام به عنوان توافقی بد یاد می کرد که منافع آمریکا در آن لحاظ نشده است و صحبت از توافقی جامع تر با ایران به میان می آورد.

در این میان اروپاییان اظهارات ضد و نقیضی در قبال مواضع ترامپ اتخاذ می کردند؛ از طرفی از نوع اظهارات ترامپ انتقاد می کردند و برجام را برای حفظ آرامش منطقه لازم می دانستند اما از طرفی دیگر درباره حضور مستشاری ایران در منطقه به ویژه سوریه و همچنین برنامه موشکی ایران انتقاداتی را مطرح می کردند.

ژان ایو ‌‌‌‌‌لودریان وزیر امور خارجه فرانسه قبل از سفر خود به تهران در گفت‌وگو با نشریه «ژورنال دو دیمانش» توسعه موشک های بالیستیکی ایران را مغایر با قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد و فراتر از نیازهای امنیتی ایران برای دفاع از مرزهایش توصیف کرده بود.

وی همچنین تاکید کرده بود اگر تهران نگرانی های موجود درباره برنامه موشکی خود را مرتفع نکند، باید در انتظار تحریم های جدید باشد.

کارشناسان معتقدند که این اظهارات ضد نقیض اروپا نشان می دهد که اتحادیه اروپا از استقلال سیاسی نسبت به اقدامات آمریکا برخوردار نیست.

در همین باره حسن عابدینی تحلیل گر مسائل بین الملل در گفت و گو با ایسکانیوز اظهارداشت: روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی کشورهای اتحادیه اروپا، به گونه ای با آمریکا درهم تنیده است که بسیار دشوار است این روابط را مجزا از هم تلقی کنیم.

وی افزود: سوابق ارتباطات آمریکا و اروپا و مواضع آن ها در فراسوی آتلانتیک، این را نشان می دهد که احتمال تضاد میان اروپا و آمریکا بسیار پایین است و کمتر این اتفاق می افتد.

عابدینی ادامه داد: البته در روابط اروپا و آمریکا، اختلاف سلیقه بر سر منافع خودشان وجود دارد؛ یعنی آمریکا در قبال موضوع ناتو، به شدت به کشورهای اروپایی می تازد که شما نیز باید سهمتان را در ناتو تامین کنید. همچنین اروپا در حوزه حقوق بشر دیدگاهی متفاوت با آمریکا دارند.

این تحلیل‌گر اذعان داشت: اگر زمانی میان حفظ منافع آمریکا و منافع ایران امر دایر شود، به طور حتم اتحادیه اروپا طرف آمریکا خواهد گرفت و در این موضوع هیچ تردیدی وجود ندارد و این هم ناشی از درهم تنیدگی بیش از حد منافع فراسوی آتلانتیک است.

خروج از برجام با چاشنی تحریم

سرانجام دونالد ترامپ 18 اردیبهشت ماه اعلام کرد که کشورش از برجام خارج می شود و تا 2 ماه آینده تحریم های لغو شده علیه ایران را بار دیگر باز می گرداند.

پس از این خروج بر خلاف اظهارات مقامات اروپایی مبنی بر پایبندی برجام، شرکت های فرانسوی توتال، تویوتا و پژو سیتروئن اعلام کردند که قادر به ادامه همکاری با ایران نیستند؛ شرکت هایی دیگری از جمله زیمنس آلمان و شرکت کشتیرانی مرسک دانمارک، اعلام قطع همکاری با جمهوری اسلامی ایران کردند.

اما اخیرا در جریان آغاز موج اول تحریم های آمریکا علیه ایران، مقامات اتحادیه اروپا اعلام کردند که از این تحریم ها حمایت نخواهند و حتی شرکت های کوچک اروپایی که با ایران همکاری نکنند را تهدید به تحریم کردند.

اما باید دید که این اقدامات اروپا تا چه حد می تواند سدی در برابر آمریکا باشد و اتحادیه اروپا چه تضمین هایی را به جمهوری اسلامی ایران می دهد.

فواد ایزدی کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با خبرنگار ایسکانیوز، درباره تضمین های اروپا در قبال ادامه همکاری با ایران در دوران تحریم ها گفت: فواد ایزدی کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، درباره اقدامات عملی اروپا در قبال خروج آمریکا از برجام و همچنین اعمال تحریم های جدید این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: اقداماتی که اروپا باید در این زمینه انجام دهد راحت است و به هیچ وجه سخت نیست؛ قدم اول این است که اروپا به دلیل تحریم های آمریکا، خرید نفت را از ایران کاهش ندهد و متوقف نکند.

وی افزود: اروپا باید همان مقدار خرید نفتی که به شکل معمول از ایران خریداری می کرد، ادامه دهد و به دلیل فشارهای آمریکا این خرید را کم نکند.

ایزدی تصریح کرد: دوم این اقدام این است که پول حاصل از این خرید نفت را به ایران بدهد؛ اروپاییان توانایی انجام این اقدامات را دارند اما سوال اصلی این است که آیا می خواهند این اقدامات را انجام دهند یا خیر؟

این کارشناس مسائل بین الملل خاطر نشان کرد: متاسفانه تا بدین لحظه، نشانه های مثبتی در این زمینه از سوی اروپا شاهد نبوده ایم؛ اروپا صرفا در حد شعار نکات مثبتی را بیان کرده است که آن هم صرفا برای خوشحال کردن دوستان خود در داخل ایران است.

حال باید دید اتحادیه اروپا در آینده نزدیک تا چه حد می تواند نقش خود را به عنوان سدی در برابر تحریم های آمریکا علیه ایران ایفا کند. تجربه تاریخ نشان داده است در برهه های حساس اروپایی ها همواره در جهت حفظ منافع در هم آمیخته خود با آمریکا تلاش کرده اند؛ از طرفی حجم مبادلات تجاری اروپا با ایران در مقایسه با آمریکا، خبرهای خوشی را از ادامه همکاری اتحادیه اروپا با ایران نمی دهد.

لذا مسئولان دستگاه دیپلماسی کشور باید در رویارویی با اروپایی ها دقت عمل لازم را به کار ببرند و از اقدامات غیر کارشناسانه و خلاف امنیت ملی بپرهیزند.

انتهای پیام/