ناتوی عربی از گاو شیرده تا هژمون طلبی سعودی

آمریکا با راه اندازی طرح تشکیل ناتو عربی برای دوشیدن هرچه بیشتر برخی از کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس تلاش می کند اما استراتژی عربستان برای این ائتلاف نظامی در قالب تثبیت موقعیت خود در جهان عرب و اسلام و تضعیف جمهوری اسلامی ایران قابل تحلیل است.

هدف کلان آمریکا از طرح تشکیل «ناتو عربی» تلاش برای دوشیدن و خالی کردن خزانه برخی از کشورهای عربی است. رئیس جمهور آمریکا «دونالد ترامپ» در طی سال های گذشته و به ویژه در چندین مصاحبه رسمی نیز این مساله را مطرح و از کشورهای عربی به مثابه گاوه های شیرده نام برد. البته برخی از کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات متحده نیز از اینکه به عنوان گاو شیرده آمریکا تلقی و خطاب شوند ناراضی نیستند و درصدد هستند تا از این طریق خود را به عنوان متحد آمریکا قلمداد و از این فرصت برای تحقق بلندپروازی های سیاسی و نظامی خود استفاده کنند. عربستان که اکنون سودای رهبری کامل جهان عرب و حتی کشورهای اسلامی را درسر دارد در تلاش است با استفاده از کارت گاو شیرده، پرداخت دلارهای نفتی و سرمایه گذاری در آمریکا و اخیرا طرح تشکیل ناتو عربی جایگاه خود را تحکیم بخشد. یعنی ریاض می خواهد با استفاده از اهرم ناتو عربی و همچنین همراهی با اسرائیل در موضوع «معامله قرن» زمینه را برای مهار جمهوری اسلامی ایران، محدودسازی تهران و در نتیجه تبدیل شدن عربستان به رهبر جهان عرب و اسلام را مهیا سازد. اکنون عربستان با نگاه به موازنه جدید قوا در خاورمیانه خود را بازنده اصلی منازعات و معادلات جدید تلقی می کند. این کشور نه تنها پس از سه سال نتوانسته است حیات خلوت خود یعنی یمن را دوباره کنترل سازد بلکه موقعیت این کشور در لبنان، عراق و سوریه نیز بیش از پیش متزلزل شده است. اما طرح ناتو عربی که آمریکا از آن برای سوددهی و تاراج خزانه عربستان و عربستان از آن برای متوزان سازی موزانه قوا علیه ایران و رهبری جهان عرب و اسلام از آن استفاده می کند با چالش های متعددی دست به گریبان است. دیدگاه آمریکا همواره در سطح بین الملل مبتنی بر هژمون طلبی بوده، این مساله در میان کشورهای عربی نیز بازتاب هایی داشته و عربستان با کپی برداری از ایده، طرح تثبیت هژمونی خود و تحمیل نظرات و راهبردهای این کشور به سایر پایتخت های عربی را راه اندازه کرده است. اما واقعیت های عینی و ذهنی مانع از آن می شود که عربستان در تحقق این خواسته موفق باشد. سال گذشته و پس از پایان سفر رسمی ترامپ به عربستان این موضوع خود را به خوبی نشان داد و قطر و بخشی از کشورهای عربی نقش هژمونیک عربستان و تلاش این کشور برای جنگ افروزی علیه تهران را رد کردند و اولین تلاش آمریکا و عربستان برای مهار ایران و تشکیل یک ائتلاف سیاسی و نظامی در همان ابتدا با شکست مواجه شد. اکنون نیز این مساله به قوت خود باقی و کشورهایی همچون عمان و کویت و حتی اردن از راهبرد عربستان چندان استقبال نمی ­کنند. از طرفی دیگر اگرچه طرح تشکیل ناتو عربی تداوم همان طرح «شورای همکاری خلیج فارس» است که در زمان های گذشته برای حمایت و دفاع از «صدام حسین» علیه جمهوری اسلامی تشکیل شد اما اکنون این کشورهای عربی و در راس آن عربستان از توانایی و پتانسیل نظامی چندانی برخوردار نیستند. جنگ یمن ظرفیت نظامی و توان عملیاتی این کشورها را به خوبی به نمایش گذاشت. محور ریاض- ابوظبی و متحدین آنها آنچنان در باتلاق جنگ یمن گرفتار شده اند که بعید به نظر می رسد در آینده نیز از شروع درگیریهای نظامی کلاسیک و سنگین همچون آنچه در یمن رخ داد استقبال کنند. اما این به معنی نادیده گرفتن این طرح و تقلیل آن نیست بلکه باید با دقت به زوایای دیگر این ائتلاف توجه کرد. ناتو عربی در واقع اتحادی سیاسی، فرهنگی و نظامی در قبال تهدیدات است. یعنی عربستان از این ائتلاف برای یک کاسه سازی و متحدن کردن توان سیاسی و نظامی خود و سایر متحدینش علیه عناصر تهدید کننده این ائتلاف استفاده می کنند. برای نمونه در لبنان ائتلاف «هشت ماه» به ریاست «حزب الله» عنصر تهدید کننده عربستان است. بنابراین ریاض در تحولات لبنان از تمامی پتانسیل این ائتلاف برای کاهش جایگاه هشت مارس و تقویت متحدین خود یعنی گروه «چهارده مارس» استفاده می کند. و با راهبردهایی همچون ارسال پول، شانتاژ رسانه ای، چالش آفرینی .... سیاست های خود را برای تضعیف رقبا و تقویت حلفاء پیش خواهد برد. اما این ناتو عربی شاید سیاست دیگری را در یمن اجرا کند و ضمن تاکید بر درگیری های نظامی کنونی راهبردهای سیاسی و فرهنگی جدیدی را نیز به استراتژی های سابق اضافه کنند و یا در عراق از طریق ورود به سیستم سیاسی این کشور برای ایجاد احزاب جدید و تقویت احزاب موافق خود راه را برای کنترل ساختار سیاسی این کشور هموار سازد. تجربه جنگ یمن و شکست عربستان در آن، این کشور را به فکر استفاده از سایر کارت­ها در کنار کارت نظامی انداخته است اگرچه بعید به نظر می رسد ناتو عربی حتی در صورت تشکیل تجربه موفق تری از جنگ یمن به نمایش بگذارد.

کد خبر: 965005

وب گردی

وب گردی