در این یادداشت شرحی درباره ایام عزاداری محرم که به کوشش حجتالاسلام والمسلمین حجت اله ذاکر معاون فرهنگی و دانشجویی واحد علوم و تحقیقات نوشته شده است را میخوانیم.
«بسم الله الرّحمن الرّحیم
السلام علیک یا اباعبدالله
چرا عزاداری امام حسین (ع) از اول محرم شروع میشود؟
- شروع عزاداری از اوّل ماه محرم شاید به اعتبار فرمایش امام رضا (علیه السلام) باشد که فرمودند: «از اول دهۀ محرم حزن و اندوه در چهرۀ پدرم دیده میشد و حالت عزادار به خود میگرفتند... .»
امام رضا (علیه السلام) در روایتی فرمودند: «هنگامی که ماه محرم شروع میشد، دیگر کسی پدرم را خندان نمیدید و هر روز ناراحتی او بیشتر میشد تا روز دهم محرم؛ پس وقتی روز دهم میرسید، آن روز روز مصیبت و اندوه و گریۀ او بود.» (امالی صدوق/۱۲۸)
در روایت مشهور دیگری وقتی ریّان بن شبیب در اول محرم به محضر امام رضا علیه السلام شرفیاب شدند، حضرت برای ایشان مصیبت شهادت و اسارت اهل بیت (علیهم السلام) را ذکر فرمودند. (امالی صدوق/۱۳۰)
- ممکن است نُه روز عزاداری قبل از روز عاشورا برای برخی جهت کسب توجّه و آمادگی برای درک و ایجاد سوز و گداز در روز دهم باشد. کسانی که دل غافلی دارند یا در اثر توجه به تعلقات دنیا احساسِ محبتشان به امام حسین (علیه السلام) کم شده باشد ده روز فرصت دارند تا در محافل عزاداری با شنیدن مواعظ و معارف دینی آمادگی لازم را کسب نمایند تا مبادا در روز مصیبت بزرگ اباعبدالله الحسین (علیه السلام) بی احساس و بیتوجه حضور پیدا کنند.
- شاید هم حکمت این باشد که در واقع عزاداری دهۀ اول محرم نوعی تجدید بیعت و اعلام آمادگی برای نصرت است تا صِرف سوگواری؛
به همین دلیل عزاداری دهۀ عاشورا رنگ و بوی حماسی دارد و دسته های عزا با علائم دسته های رزمی در میادین حاضر میشوند. در حالی که عزاداری از عصر عاشورا و شام غریبان به بعد بیشتر رنگ و بوی غم به خود میگیرد و حتی رسم شده است از ظهر عاشورا به بعد بیرقها را به علامت شهادت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) میخوابانند و دیگر برافراشته نگه نمیدارند و در شام غریبان با روشن کردن شمع، غریبانه به عزاداری می پردازند.
- همچنین شروع عزاداری سوگواری سیّد و سالار شهیدان از اوّلین روز ماه محّرم ممکن است به این دلیل باشد که عزاداران قبل از عاشورا با ده شب عزاداری بتوانند خود را برای حضور در غم بزرگ عاشورا آماده کنند.
چرا که پس از یک هفته عزاداری، حضور در ذکر مصیبت هولناک عاشورا قابل تحمّلتر خواهد بود. تمام عزاداران میدانند که اگر عزاداری از روز عاشورا شروع میشد چقدر ذکر مصیبتها در عاشورا دردناکتر و غیرقابل تحملتر میشد. اینکه پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «همانا به خاطر شهادت حسین علیه السلام در قلوب مؤمنان حرارتی وجود دارد که هیچ گاه سرد نخواهد شد» (مستدرک الوسائل/۱۰/۳۱۸)؛ تحمّل این حرارت بدون مقدّمه برای مؤمنان دشوار است، لذا عزاداری از ابتدای محرّم فرصتی است جهت آماده شدن تحمّل حرارت مصیبت و درک روز عاشورا!»
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْداللّهِ وَ عَلَی الاَْرْواحِ الَّتی حَلَّتْ بفِنآئِکَ عَلَیْکَ مِنّی سَلامُ اللّهِ اَبَداً ما بَقیتُ وَ بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَلا جَعَلَهُ اللّهُ اخِرَالْعَهْد مِنّی لِزیارَتِکُمْ اَلسَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ وَ عَلی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلی اَوْلاد الْحُسَیْنِ وَ عَلی اَصْحاب الْحُسَیْنِ