ترکیه که در اوایل بحران سوریه به مرکز گروه های مخالف دولت مرکزی سوریه تبدیل شده بود و با رویکردی رادیکال برای کناره گیری و حذف رئیس جمهور سوریه تلاش می کرد، اکنون با برگزاری یک نشست چهار جانبه در «استانبول» با مشارکت سه کشور دیگر فرانسه، آلمان و روسیه برای تاثیرگذاری بر روند تدوین قانون اساسی جدید سوریه تلاش می کند. آنکارا با برگزاری این نشست به دنبال دستیابی به چه هدف یا اهدافی است؟ آیا ترکیه موفق خواهد شد بدون حضور بازیگران دیگر موثر در بحران سوریه نقطه نظرات و دیدگاه های خود را تحقق بخشد؟ چه رابطه ای در میان این نشست و برنامه ترکیه برای شرق رود فرات وجود دارد؟ اما در این میان و در کانون مذاکرات برای آینده سوریه، حملات داعش به شرق سوریه نیز خبر ساز شد. داعش در چندین حمله برق آسا بخش هایی از استان «دیرالزور» را به کنترل خود درآورد و «نیروهای سوریه دمکراتیک» را مجبور به عقب نشینی کرد. آیا این سرآغاز حضور دوباره داعش در این منطقه است؟ یا اینکه این عملیات نیز نمی تواند واپسین نفس های داعش در سوریه را به تعویق اندازد؟ برای بررسی این چند پرونده، خبرنگار گروه بین الملل ایسکانیوز با «افشین غلامی» کارشناس مسائل سوریه و خبرنگار جنگ، گفت‌و‌گو کرده است که در ادامه می خوانید.

* در روز شنبه 5 آبان نشست چهار جانبه سوریه با میزبانی رئیس جمهور ترکیه «رجب طیب اردوغان» در استانبول برگزار شد، آنکارا با برگزاری این نشست در پی دستیابی به چه هدف یا اهدافی در سوریه است؟

روند تحولات سوریه وارد یک مرحله گذار شده است. در این مرحله گذار بلوک بندی های تازه ای را شاهد خواهیم بود. این بلوک های تازه، براساس منافع میان مدت و بلند مدت خود برنامه ریزی های جدیدی برای آینده سوریه انجام خواهند داد. در حال حاضر در بخشی از این بلوک بندی ها، ترکیه قرار دارد. که روابط بینابینی با کشورهای اروپایی و آمریکا و همچنین روسیه ایجاد کرده است. در بلوک دیگر کشورهای غربی قرار دارند و در بلوک دیگر جمهوری اسلامی ایران، دولت مرکزی سوریه و هر از گاهی دولت سوریه نقش ایفا می کنند. در حال حاضر ترکیه توانسته است که نظر و دیدگاه کشورهای اروپایی را به سمت خود جلب کند. ترکیه در تلاش است در مجموعه ای از مسائل داخلی سوریه نظر مثبت کشورهای اروپایی را با خود به همراه داشته باشد. اکنون در زمینه تدوین پیش نویس قانون اساسی آینده سوریه، کشورهای اروپایی با دیدگاه های ترکیه هماهنگ هستند و در این باره آنکارا به توافقاتی با کشورهای صاحب قدرت دست یافته است. اما به طور کلی نشست چهار جانبه استانبول متشکل از کشورهای ترکیه، آلمان، فرانسه و روسیه به عنوان کشورهایی که از ابتدای بحران سوریه نقش مهمی در جریان سیاسی و میدانی آن ایفا کرده اند به دنبال تاثیر گذاری در روندهای جدیدی حاکم براین کشور است. ترکیه تلاش می کند از طریق نزدیکی به کشورهای غربی و حتی روسیه ضمن افزایش نقش خود در امورد سوریه، نقش جمهوری اسلامی ایران در دمشق را نیز کاهش دهد. اما آنچه مسلم است حل بحران سوریه بدون حضور و مشارکت تهران غیر ممکن خواهد بود. همچنین ترکیه در موضوع بازپس گیری استان «ادلب» توسط ارتش سوریه نیز از همین رویکرد استفاده کردند و با نزدیکی به روسیه برای حل و فصل و فیصله دادن به این موضوع تلاش کردند. ادلب یک مساله بلند مدت در سوریه محسوب می شود و در این مساله بلند مدت سیاسی، ترکیه به دنبال اهداف خود و تثبیت شرایط سیاسی به نفع خود است. اگر ما فرض بگیریم که ادلب در آینده ای نزدیک به دولت سوریه تحویل داده می شود؛ اما همچنان سرنوشت مابقی مناطق تحت کنترل دولت ترکیه نامشخص و در هاله ای از ابهام قرار دارد.

* به اهداف ترکیه در سوریه اشاره کردید؛ اما به صورت اجمالی به آنان پرداختید امکان دارد بیشتر به این موضوع اشاره کنید؟

ترکیه در سوریه چند هدف استراتژیک و بلندمدت را دنبال می کند و نشست هایی همچون نشست استانبول نیز در همین راستا و در جهت تقویت راهبرد ترکیه برای سوریه قابل تحلیل هستند. آنان در تلاش هستند موضوع ادلب بدون دخالت ارتش سوریه حل و فصل شود و مناطق تحت کنترل ارتش ترکیه در استان حلب نیز همچنان تحت کنترل آنان باقی بماند. در زمینه تدوین پیش نویس قانون اساسی آینده سوریه نیز نقش اساسی و محوری برعهده گیرند. علاوه براین ترکیه از سال های گذشته نیز به شدت نسبت به مساله تقویت حضور کردها در شمال سوریه نگران بوده است و حتی حضور نظامی این کشور در سوریه نیز در همین راستا قرار دارد. ترکیه اکنون در تلاش است با مجموعه ای از برنامه های نظامی و سیاسی دامنه حضور و نفوذ کردها در سوریه را کاهش دهد. به طور کلی و کلان سوریه برای تحقق این سه هدف عمده و استراتژیک تلاش می کند.

* بلافاصله پس از پایان اجلاس استانبول، توپخانه های ارتش ترکیه مواضع «یگان های مدافع خلق» وابسته به کردهای سوریه در منطقه «کوبانی» را مورد حمله قرار دادند؟ آیا ترکیه اکنون وارد فاز جدیدی از مقابله با نیروهای مخالف خود در شمال سوریه شده است؟

از ابتدا بحران سوریه، ترکیه نسبت به این نیرو نظر نامساعدی داشته و آنان را به عنوان بخشی از پ.ک.ک و عقبه آنان در سوریه قلمداد کرده است و همواره مواضع نیروهای سوریه دمکراتیک که واحدهای مدافع خلق نیز بخشی از آن هستند را مورد حملات نظامی خود قرار داده است. در اسفند ماه سال گذشته شاهد بودیم عفرین به عنوان استراتژیک ترین منطقه ای که تحت کنترل نیروهای کرد بود توسط ارتش ترکیه و نیروهای جهادی وابسته به این کشور تصرف شد و این نشان می دهد ترکیه حسن نیتی در قبال این نیروها در شمال سوریه ندارد و آنکارا به نوعی کردها را اصلی ترین دشمن خود در موضوع سوریه قلمداد می کند. کما اینکه یارگیری­‌های مختلف ترکیه چه در سطح داخلی سوریه و چه در سطح منطقه ای و بین المللی در همین راستا و برای به حاشیه رانی کردها بوده است؛ اما به طور کلان ترکیه در مرحله اول راهبرد خود بر خروج کردها از غرب رود فرات تاکید داشت آنان در چندین مرحله این پروژه خود را تحقق بخشیدند و در آخرین مرحله نیز با حصول توافقاتی با آمریکا در روز 24 خرداد به نوعی جایگاهی برای خود در شهر منبج دست و پا کردند. منبج به عنوان آخرین منطقه تحت کنترل کردها در غرب رود فرات تلقی می شود و از اهمیت استراتژیک بسیاری برای دولت ترکیه و همچنین کردها برخوردار است. این شهر یکی از بزرگترین مناطق شهری استان حلب محسوب می شود و در کرانه رود فرات و مرز ترکیه قرار دارد؛ بنابراین هر دو طرف این مخاصمه برای حفظ و یا کنترل آن تلاش می کنند.

* اما ارتش ترکیه منطقه کوبانی را بمباران کرد؟ کوبانی در شرق رود فرات قرار دارد آیا این نشانه شروع برنامه جدید ترکیه برای این منطقه نیز هست؟

مسئولان عالی رتبه ترکیه همواره و به ویژه در هفته های گذشته بر پایان حضور یگان های مدافع خلق در شرق رود فرات نیز تاکید کرده اند بنابراین تعجب برانگیز نخواهد بود اگر ترکیه تحرکاتی را علیه این منطقه را نیز آغاز کند؛ اما بحران در روابط کردهای شمال سوریه و ترکیه در آینده نیز ادامه خواهد داشت. زیرا مجموعه ای از مسائل استراتژیک و ایدئولوژیک این دو بازیگر را در مقابل هم قرار می دهد بنابراین ما شاهد دور جدیدی از رقابت و تقابل جدید در شمال سوریه خواهیم بود.

* در این میان اما داعش با حمله به برخی از مناطق شرقی سوریه در استان «دیرالزور» چندین منطقه را به کنترل خود در آورده است؟ آیا متغییر داعش یک بار دیگر در صحنه میدانی و نظامی سوریه ظاهر خواهد شد؟

این را باید در نظر داشت داعش از بین نرفته است آنان همچنان از قدرت نظامی برخوردار هستند و در جنگ میدانی هم این مساله همواره طبیعی است که برخی از مناطق از دست یک نیرو خارج شود یا توسط یک نیرو دیگر دوباره تصرف شود. در حال حاضر داعش از عراق به صورت گسترده ای دفع شده و به زمین سوریه آمده است. اگرچه داعش قدرت نظامی سابق خود را ندارد؛ اما به قول معروف ضد حمله های خطرناکی را سازماندهی می کند و به علت حضور چند ساله در منطقه دیرالزور، آشنایی بیشتری با این منطقه و زمین آن دارد و طبیعی است پاتک های این چنین را علیه نیروهای مخالفت خود پیاده سازد. اما براین باور هستم آنان در بلند مدت نمی تواند در این منطقه باقی بمانند و در آینده ای نزدیک نیز جریان داعش در سوریه نیز ختم به خیر می شود. اما باید این نکته را در نظر داشت داعش از بین نخواهد رفت بلکه هسته های فکری، زیرزمینی و چریکی این گروه چه در عراق و سوریه و چه در سطح منطقه فعال باقی می مانند و حتی در صورت تثبیت موقعیت سوریه ما همچنان با فعالیت های زیرزمینی و چریکی داعش روبرو می شویم. سرنوشت داعش نیز همان سرنوشت «القاعده» و «طالبان» خواهد بود.