به گزارش گروه بین الملل ایسکانیوز به نقل از معاونت برون مرزی صداو سیما ؛ آغاز فعالیت های گروه ترویستی- تکفیری داعش در واقع از زندان ها یا اردوگاه هایی شروع شد که آمریکا در عراق پس از حمله به این کشور در سال 2003 دایر کرده بود. یکی از این مراکز، "اردوگاه بوکا" در نزدیکی بندر ام القصر عراق و مرز کویت بود. این اردوگاه به نام "مارشال رونالد بوکا" که ادعا می‌شود در حادثه ۱۱ سپتامبر کشته شد، نام گذاری شده بود. نیروهای آمریکایی پس از اشغال عراق، شماری از اعضای سازمان تروریستی القاعده را که پیدایش آن سازمان نیز نتیجه سیاست های واشنگتن و ریاض در افغانستان بود، در اردوگاه بوکا جای دادند. برای فهم نقش این نوع اردوگاه ها یا همان زندان های آمریکا در شکل گیری هسته های اولیه داعش، کافی است به این نکته توجه شود که آمریکایی ها، ابراهیم عواد ابراهیم البدری را که به اسم مستعار ابوبکر البغدادی معروف است، نیز در اردوگاه بوکا به اصطلاح زندانی کرده بودند. البغدادی سرکرده "داعش" و بسیاری دیگر از نیروهای وهابی تکفیری وابسته به سعودی بود.
«دِرک هاروی» (Derek Harvey) مشاور اطلاعاتی ویژه ژنرال پترائوس فرمانده سابق نیروهای مرکزی آمریکا و از دست اندرکاران اصلی حمله آمریکا به عراق می گوید: «نیروهای آمریکایی در ماه فوریه سال ۲۰۰۴، البغدادی را بازداشت و در اردوگاه بوکا کرده بودند».اما به ادعای ژنرال پترائوس، ناکافی بودن اطلاعات آمریکایی ها و ناکارآمدی تدابیراجرایی سبب شد که در دسامبر 2004، ابوبکر البغدادی از اردوگاه بوکا آزاد شود. بنظر می رسد براساس سناریویی که در اردوگاه بوکای آمریکا در عراق تهیه شده بود، " ابوبکر البغدادی" در سال 2006 ، به همراه "ابوعمر البغدادی" هسته اولیه سازمان تروریستی داعش را در عراق پایه گذاشت. در سال 2010 ، با کشته شدن "ابوعمر البغدادی" ، "ابوبکر البغدادی" جایگزین او شد و طرح ویران سازی سوریه و عراق و کشتار مسلمانان با هدایت امریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی و توسط گروه تروریستی داعش کلید خورد و در مقاطعی دولت ترکیه نیز در این طرح مشارکت کرد. براساس این طرح، شمار زیادی از وهابی های تکفیری و تروریست های اجاره ای از کشورهای مختلف و عمدتا از طریق ترکیه به سوریه و عراق آورده شدند.
در چارچوب طرح مشترک آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی برای تضعیف محور مقاومت، شماری از وهابی های جمهوری آذربایجان نیز باید به سوریه و عراق منتقل می شدند. به این ترتیب بود که همکاری اعلام نشده وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان با عربستان سعودی و ترکیه در انتقال وهابی های جمهوری آذربایجان و قفقاز به سوریه بویژه از سال 2013 م آغاز شد. در اکتبر 2015، نیکولاس راسموسن، مدیر مرکز ملی ضدتروریسم آمریکا اعلام کرد:« 28 هزار نیروی خارجی جذب داعش شده اند. در آن زمان، پنج هزار نفر از نیروهای داعش را شهروندان کشورهای غربی تشکیل داده بودند که 250 نفر آنها آمریکایی بودند». در آن مقطع مدیر مرکز ملی ضدتروریسم آمریکا درباره تعداد وهابی هایی که از جمهوری آذربایجان به داعش پیوسته اند، آماری ارایه نکرد اما همان زمان مقامات کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان ، آمار احتمالی شهروندان جمهوری آذربایجان در صفوف داعش را پانصد تا ششصد نفر اعلام کردند که بعدها مشخص شد رقم واقعی بسیار بیشتر بوده است .
در ماه مارس 2017 ، مدد قلی اف ، رییس سرویس امنیت دولتی جمهوری آذربایجان اعلام کرد:« تا این زمان نزدیک به 900 نفر از شهروندان جمهوری آذربایجان به داعش پیوسته اند که برای 84 نفر از آنها پرونده کیفری گشوده شده و 54 نفر از آنها نیز از حق تابعیت جمهوری آذربایجان محروم شده اند». در 12 نوامبر 2017 نیز رادیو بی بی سی به نقل از ژنرال مدد قلی اف، رییس سرویس امنیت دولتی جمهوری آذربایجان خبر داد برای 85 نفر از داعشی های این کشور پرونده کیفری گشوده شده و 195 نفر از آنها نیز سلب تابعیت شده اند. اما، در آخرین آماری که در ژوئیه 2018 سرویس امنیت دولتی جمهوری آذربایجان از حضور شهروندان این کشور در صفوف سازمان تروریستی داعش در سوریه و عراق منتشر کرد، تعداد آنها بیش از یک هزار نفر اعلام شد. آمارهای مقامات باکو و گزارش های رسانه های این کشور درباره شمار داعشی های جمهوری آذربایجان و مسیر انتقال آنها به ترکیه، سوریه و عراق، همواره مبهم بوده است. اما، تمامی این ها نشان می دهد که طراحان سازمان تروریستی داعش ، جایگاه ویژه ای برای جمهوری آذربایجان از نظر عضو گیری درنظر گرفته بودند. مقامات امنیتی و سیاسی جمهوری آذربایجان همواره طوری رفتار کرده اند که گویا حضور شهروندان این کشور در صفوف داعش هیچ ارتباطی با دولت باکو نداشته است و این افراد بطور مخفیانه به سوریه رفته اند.
در 14 نوامبر 2014 ، حکمت حاجی اف، سخنگوی وقت وزارت خارجه جمهوری آذربایجان به بخش آذری رادیو بی بی سی گفت : «جمهوری آذربایجان از تحقیقات "اسرار کثیف رقّه" باخبر است و بررسی های مربوطه را انجام می دهد. ارگان های انتظامی جمهوری آذربایجان بطور دائم وجود آذربایجانی ها در صفوف داعش را اعلام می کنند و تحقیقات لازم را انجام می دهند. در قانون کیفری جمهوری آذربایجان نیز مواد مربوط به مقابله با این موارد وجود دارد.» اما، برغم تاکید مقامات سیاسی و امنیتی باکو بر مقابله با داعش، پس از عملیات تصفیه وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان که در نیمه اکتبر 2015 با فرمان رییس جمهوری آذربایجان مبنی بر برکناری ژنرال الدار محموداف از مقام وزارت امنیت ملی این کشور آغاز شد، رسانه های باکو ابعاد همکاری های مخفی این وزارتخانه با عربستان سعودی را فاش کردند. بر اساس این افشاء گری ها شبکه ای با هدایت سرویس های امنیتی جمهوری آذربایجان و عربستان سعودی و ترکیه به عضو گیری و انتقال وهابی ها بویژه از مناطق شمالی جمهوری آذربایجان به ترکیه و سوریه اقدام می کرده است . همچنین در دادگاه هایی که در دوره پس از تبدیل وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان به "سرویس امنیت دولتی" برای محاکمه داعشی های برگشته از سوریه برگزار شد، معلوم شد وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان در انتقال وهابی های این کشور به سوریه با عربستان سعودی همکاری کرده است. در پنجم دسامبر 2015، روزنامه ینی مساوات چاپ باکو از نقش مقامات سابق وزارت امنیت ملی جمهوری آذربایجان در این خصوص پرده برداشت ، مقامات مرزبانی و اداره کل گمرک جمهوری آذربایجان علاوه بر حمایتهای مالی، معافیت های گسترده گمرکی برای شبکه فعال وهابیت در این کشور را در نظر گرفته و از تردد عناصر وابسته به آنها به راحتی چشم پوشی می کردند. ینی مساوات افزود: « زمانی هم که وزارت مالیات جمهوری آذربایجان درصدد بازرسی از شرکت های متعلق به وهابی ها در جمهوری آذربایجان برآمده بود، وزارت امنیت ملی از آن جلوگیری کرد.»
در اول فوریه 2016 درپی انتشار مطالب روزنامه های جمهوری آذربایجان مبنی بر همکاری مقامات پیشین وزارت امنیت ملی این کشور در تسلیح وهابی های قفقاز و همکاری با رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، این موضوع حتی در کنفرانس خبری هفتگی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، توسط یکی از خبرنگاران سؤال شد. حسین جابری انصاری، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در این رابطه گفت : " این موضوع بررسی و نتایج آن اعلام خواهد شد." رسانه های باکو به این موضع گیری دیپلماتیک سخنگوی وزارت خارجه ایران واکنش منفی نشان دادند. اگرچه ابعاد ارتباط ساختارامنیتی جمهوری آذربایجان با عربستان سعودی درباره داعش همچنان به طور کامل روشن نشده است اما این واقعیت قابل کتمان نیست. بویژه اینکه مقامات سیاسی جمهوری آذربایجان در دوره اوج گیری جنایات داعش در سوریه، هیچ گونه موضع گیری برخلاف دیدگاه عربستان سعودی درباره وهابی های تکفیری ابراز نمی کردند.
اما، پس از آشکار شدن نشانه های اولیه شکست طرح به قدرت رساندن داعش در سوریه، آراز عظیم اف، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در فوریه 2016 در گفتگو با روزنامه "دی پرسه" اتریش گفت :«ما شاهد رویارویی ائتلاف ها در سوریه هستیم. به عنوان بخشی از جهان اسلام و به عنوان یک کشور منطقه از این تحولات ناراحتیم. ما از عمیق تر شدن شکاف میان شیعیان و سنی ها در جهان اسلام نیز ناراحتیم. اکنون در سوریه، ٢۰۰ تا ٣۰۰ نفر آذربایجانی در حال جنگ هستند. به نظر من، حملات هوایی روسیه و سایرین نیز آنقدرها هم موثر نیست. نمی توان گاری را جلوی اسب بست. باید گام به گام پیش رفت. بشار اسد، به عنوان رییس جمهوری، هم اکنون ضامن تمامیت ارضی و امنیت سوریه است. ارتش وی نیز یک نهاد قانونی است. ما از آن روند سیاسی حمایت می کنیم که شامل باقی ماندن بشار اسد در ریاست جمهوری تا زمان جایگزین شدن جانشین وی باشد.»البته، تعدیل سیاست جمهوری آذربایجان در قبال بحران سوریه درپی پیروزی های محور مقاومت، به معنای قطع همکاری باکو و ریاض در ترویج وهابیت تکفیری تلقی نمی شود. چرا که همچنان شاهد تقویت وهابی های تکفیری در جمهوری آذربایجان بویژه در مساجد این کشور و همراهی نهادهای دولتی با آنها هستیم.