به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، رضا واعظی مدرس دانشگاه در کتابی تحت عنوان «اندیشه ائتلافی بر محور کتاب آسمانی» به بررسی آرا و اندیشه ابوعلی طبرسی (469-548 ق) پرداخته است.

افزایش چشمگیر مناقشات مذهبی - به ویژه میان شیعه و سنی - و کشیده شدن این مناقشات و تعصبات مذهبی به حاکمیت و میان حاکمان حمایت بی چون و چرای حاکمان سنی مذهب و متعصب سلجوقی از مذاهب سنتی و مقابله جدی با شیعیان، همچنین دیدگاه های بسیار افراطی برخی از فرق شیعه مانند زیدیه و اسماعیلیه از جمله مشکلات عصر ابوعلی طبرسی است. حمایت حاکمان سلجوقی از مذهب سنی و افراط آنها در این زمینه به حدی رسید که در زمان حکومت طغرل بیگ به علت تعصب عمیدالملک کندری و القائات او، شیعیان لعن می شدند. در بین پیروان این مذاهب درگیری و خونریزی به راه افتاده بود و اغلب آثاری که در رد هر یک از مذاهب با زبانی زشت و موهن نگاشته شده، در این دوران بوده است.

در چنین شرایطی که جامعه دچار بحران های داخلی بود؛ همچنین با زوال دولت شیعی آل بویه علمای شیعه از جمله طبرسی مجبور به تقیه شدند؛ از این رو طبرسی در تفسیر مجمع البیان و به تناسب ایات مربوط به تقیه، دیدگاه بزرگان عصر خویش و گذشتگان را درباره تقیه بیان می کند. همین وضعیت موجب شده بود که بی عدالتی بر حاکمان چیره گردد و حقوق مردم زیر پا گذاشته شود. این نابسامانی ها که بحرانی جدی در جامعه عصر طبرسی به وجود آورده بود، در کنار وظایف عما و بزرگان که طبرسی به آن اعتقاد داشت و همچنین نیازی که در آن مقطع احساس می کرد و در خواست های برخی از متنفذین آن زمان از وی شرایط را به گونه ای رقم زد تا طبرسی با طرح اندیشه سیاسی خویش در راه اصلاح و رفع مشکلات گام بردارد.

نگارنده با هدف انسجام بیشتر و شناخت دقیق تر اندیشه سیاسی ابوعلى طبرسی از مدل تحلیل توماس اسپریگنز که مبتنی بر بحران است، استفاده کرده است. به نظر می رسد اندیشه ابوعلی طبرسی ضمن آنکه در چارچوب وظایف علمای شیعه قابل بررسی است، بیشتر متأثر از حوادث زمان وی بوده و به همین سبب سعی در دادن راه حل هایی برای کاهش منازعات و تنش های عصر داشته است؛ راهکاری که در هر عصری برای رفع سوء تفاهمات و اختلافات به کار می آید.

بررسی مبانی تصوری و تصدیقی اندیشه سیاسی ابوعلی طبرسی - اعم از کلامی، عقلی، فقهی و اخلاقی - نشان می دهد که وی به حاکمیت الله بر انسان و هستی اعتقاد دارد؛ ضمن آنکه ضرورت حکومت را عقلی و انسان را خلیفه خدا در زمین می داند. به تصریح او انسان از چنان توانایی ای برخوردار است که می تواند قوانین طبیعت را کشف و از آنها بهره برداری کند. به عقیده طبرسی خداوند برای هدایت بندگان خویش انبیا را فرستاده است و حضرت محمد خاتم این پیامران به شمار می آید و چون دین اسلام تا روز قیامت خواهد بود، لزوم حضور افرادی که از این دین و آیین پاسداری کنند، ضروری است؛ به همین منظور خداوند امامانی را برگزیده است که آخرین آنها حضرت مهدی (عج) است و هیچ عصری خالی از امام معصوم نیست.

واعظی در این کتاب ضمن بررسی زندگی و زمانه طبرسی، آثار و نظرات او و تبیین شرایط و اوضاع سیاسی اجتماعی زمانه او به مبانی فکری، بازسازی جامعه و ارائه مدل مطلوب در اندیشه طبرسی پرداخته است و در آن انواع حکومت و جایگاه دولت و وظایف حاکم و زمامدار جامعه را تبیین نموده است. در بخش آخر این کتاب واعظی به تلاش ها و اقدامات طبرسی برای حل بحران های دوره خود و بحران های متوجه شیعه پرداخته است؛ رفع ابهامات از شیعه امامیه و تبیین نظام سیاسی مطلوب شیعه امامیه از جمله این سرفصل های این بخش است.

نویسنده مقصود خود از پرداخت به چنین موضوع و نتیجه حاصله از آن را اینگونه بیان کرده است: «اگر نگوییم همیشه ولی در بسیاری از اوقات منازعات داخلی جهان اسلام منشأ مذهبی داشته است؛ گسلی که دشمنان و رقبای جهان اسلام از جمله در عصر حاضر، همواره از آن به خوبی استفاده کرده اند. بنابراین چاره جویی برای رفع این منازعات عمدتا اندیشه ای و مذهبی وظیفه جدی و حیاتی است. یکی از اقدامات، تحقیق و مطالعه در مورد اندیشه و سیره علمای عصر غیبت است. نویسنده در اثر حاضر تلاش کرده است اندیشه ابوعلی طبرسی را که در کوران حوادث و رویداها و منازعات مذهبی اهل سنت و شیعه شکل گرفته و به دنبال طرح راه حلی منطقی برای کاهش تنش ها و منازعات بوده است، تبیین نماید؛ اندیشه ای که به واقع اندیشه ائتلافی بر محور کتاب آسمانی قرآن کریم است.»

انتهای پیام/