به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ایجاد شرکت‌‌های دانش بنیان با همراهی مراکز آموزش عالی کشور سرآغازی برای توسعه محصولات دانش بنیان محسوب می‌‌‌‌‌شود که گامی مهم در جهت رفع نیازهای موجود کشور برای ارائه محصولات دانش بنیان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشد. دانشگاه آزاد اسلامی نیز در جهت تاسیس شرکت‌های دانش بنیان گام‌های مهمی در این مسیر برداشته که آینده روشنی را در جهت تولید محصولات مهم برای رفع نیازهای موجود و خودکفایی داخلی و ملی در جهت ارائه بسیاری از محصولات مورد نیاز را می‌توان در این شرکت‌ها که متولد دانشگاه آزاد هستند پیش بینی کرد.

به منظور استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت‌ها و توانایی‌های موجود در دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزارت علوم و اعضای هیات علمی آنها همچنین تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، شرکت‌های دانش‌ بنیان با احراز شرایطی ایجاد می‌شود و به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که شامل شرکت‌هایی است که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند و شرکت‌هایی که دانشگاه‌ها نیز مالکیت دارند. در صورتی که سهام دانشگاه کمتر از %۵۰ باشد،‌ شرکت دانش ‌بنیان، شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شود. دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی می‌توانند بر طبق قانون هیئت امناءها پس از تصویب هیئت امناء در شرکت‌های خصوصی سهامدار باشند و در بند الف ماده ۴۸ قانون برنامه چهارم نیز به دولت اجازه داده شده است که زمینه ساز و حامی تشکیل شرکت‌های غیردولتی توسعه فناوری و شرکت‌های خدمات مهندسی باشد.

در صورتی که سهام دانشگاه %۵۰ یا بیشتر باشد، شرکت دانش‌ بنیان، شرکتی دولتی است. در بند الف ماده ۱۵۴ قانون برنامه سوم توسعه که در ماده ۵۱ قانون برنامه چهارم نیز تنفیذ شده است، دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی دولتی مصوب می‌توانند پس از تصویب هیئت امنا شرکت دولتی تاسیس کنند مشروط به اینکه، خدمات این شرکت‌ها صرفاً‌ در محدوده تحقیقات و خدمات علمی و فنی باشد و دانشگاه را از اهداف اصلی آموزشی و پژوهشی خود دور نکند. حداکثر %۴۹ سهام شرکت، می‌تواند به اعضای هیئت علمی، کارشناسان پژوهشی، تکنسین‌ها و کارکنان همان دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی تعلق بگیرد.

اساسنامه نمونه و خاص هر یک از شرکت‌های دانش‌بنیان ‌دولتی، در هر یک از دانشگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی به پیشنهاد معاونت برنامه‌ ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری به تصویب هیات وزیران می‌رسد. سهامداران و شرکت دانش ‌بنیان دولتی از محدودیت قانون منع مداخله وزراء و نمایندگان مجلس، دولت و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری مصوب سال 37 مستثنی هستند.

شرکت‌های دانش‌ بنیان با مالکیت ۱۰۰ درصد اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تابع قانون تجارت بوده و بر اساس قوانین مذکور و با حمایت دولت تشکیل می‌شوند. هر گونه معامله دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی با این گونه شرکت‌ها ممنوع است و کلیه قراردادهای این شرکت‌ها بعد از پایان قرارداد با تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر روی وب‌گاه زیر قرار می‌ گیرد: www.irandoc.ac.ir، چگونگی ایجاد شرکت‌های دانش ‌بنیان دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی پس از تصویب امکان تاسیس شرکت‌های دانش ‌بنیان در آیین‌ نامه مالی و معاملاتی خود در هیات امناء می‌توانند شروع به تشکیل شرکت‌های دانش ‌بنیان کنند. هر شرکت دانش‌ بنیان به پیشنهاد تعدادی از اعضاء هیات علمی و تصویب دانشگاه یا واحد پژوهشی تاسیس خواهد شد و یا توسط دانشگاه و واحد پژوهشی به اعضاء هیات علمی پیشنهاد می‌‌شود.

دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی به شکل‌‌های مختلف می‌توانند در شرکت‌های دانش‌ بنیان سهامدار باشند از جمله به جهت اعتبار دانشگاه یا واحد پژوهشی بخشی از سهام شرکت‌ دانش‌بنیان به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می‌شود. (حداقل %۵) همچنین به دلیل استفاده از مورد یا موارد مشخصی از یافته‌های پژوهشی دانشگاه با واحد پژوهشی در شرکت،‌ بخشی از سهام شرکت با توافق سهامداران (دانشگاه یا واحد پژوهشی و دیگر سهامداران حقیقی یا حقوقی) به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می‌شود (در هر مورد استفاده بنا بر ارزش موضوع استفاده شده، سهام مربوطه می‌تواند از %۱ تا %۱۰۰ باشد.)

از دیگر مواردی که دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی می‌توانند در شرکت‌های دانش‌ بنیان سهامدار باشند به سرمایه‌ گذاری مستقیم دانشگاه می توان اشاره کرد که بخشی از سهام شرکت دانش‌ بنیان به نام دانشگاه است. (درصد متناسب با میزان سرمایه‌ گذاری است) و به جهت خدمات دیگری که دانشگاه به شرکت دانش‌ بنیان ارائه می‌دهد بخشی از سهام به نام دانشگاه می‌‌‌‌شود (متناسب با میزان خدمات) همچنین اگر شرکت دانش‌ بنیان دولتی باشد بدون نیاز به ارائه هیچ خدماتی حداقل %۵۰ سهام به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی است و هر دانشگاه در سال نخست می‌تواند یک شرکت مادر تخصصی راه‌اندازی کند و ایجاد این شرکت‌ها با همکاری شهرداری‌‌ها یا مشارکت دانشگاه‌‌های منطقه در اولویت است.

شرکت دانش‌ بنیان بصورت شرکتی و مستقل از تشکیلات دانشگاه اداره می‌ شود و دانشگاه به میزان سهامی که در شرکت دانش ‌بنیان دارد در مدیریت آن تاثیر گذار است و در سود و ضرر آن شریک است. سازمان‌های حقوقی (خصوصی یا دولتی) خارج از دانشگاه متناسب با میزان سرمایه‌ گذاری خود می‌توانند سهامدار شرکت دانش‌ بنیان باشند. (شکل‌گیری شرکت‌های دانش ‌بنیان با مشارکت صنایع دولتی یا خصوصی و دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرائی در موفقیت آنها تاثیر دارد.) در صورتی که بیش از %۵۰ سهام اینگونه شرکت‌ها دولتی باشد باید به تصویب هیات وزیران برسد.

رییس و معاونین دانشگاه و واحد پژوهشی در زمان تصدی مسئولیت می‌توانند سهامدار شرکت‌‌های دانش‌ بنیان شوند، اما هیات مدیره و مدیر عاملی اینگونه شرکت ‌ها را تا زمان تصدی مسئولیت نمی‌‌توانند داشته باشند. در شرکت‌های دانش ‌بنیان خصوصی اعضاء هیات علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی متناسب با میزان وقت‌گذاری و نوع فعالیت در شرکت (علاوه بر انجام وظایف دانش بنیان) یا متناسب با میزان مشارکت در مالکیت فکری موضوعی که در شرکت استفاده می‌شود و یا متناسب با میزان سرمایه‌گذاری واقعی(نه اسمی) که در شرکت دارند، سهامدار می‌شوند.

با یک نگاه کلی به تشکیل شرکت‌‌‌‌‌‌‌های دانش بنیان می‌‌توان پی به روند قانونی و اهمیت وجود این شرکت‌ها در توسعه محصولات دانش بنیان و تجاری سازی این تولیدات پی‌‌برد که پیکره تشکیل شرکت‌های دانش بنیان در دانشگاه آزاد اسلامی ابتدا در مراکز رشد و سپس تبدیل به هسته و واحد فناور است که در نهایت در گذر از تمام این مراحل شرکت دانش بنیان متولد شده و یک محصول می‌‌‌تواند در بستر این شرکت به تجاری سازی برسد اما قطعا در راه ایجاد این شرکت‌های دانش بنیان مشکلاتی سد راه امور پژوهش است که برای بررسی بیشتر ابعاد این مساله به سراغ مسئولان مربوط رفتیم که مشروح آن به شرح زیر است:

دکتر اسحاق رسولی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اردبیل در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، درباره تاسیس شرکت دانش بنیان در دانشگاه آزاد اسلامی و مشکلات پیش رو تصریح کرد: برای ایجاد یک شرکت دانش بنیان، ابتدا ایده مطرح شده باید به تایید برسد و در این مرحله دانشگاه تا سقف 30 میلیون تومان از ایده‌های برتر حمایت کرده و استادان متخصص و حتی دفتر کار در اختیار مراکز رشد قرار می‌دهد که بعد از آن به هسته فناور تبدیل شده که در این مرحله می‌تواند تبدیل به شرکت دانش بنیان شده و محصولات خود را به مرحله تجاری سازی برساند. مهم‌ترین مشکل در ارائه محصولات تولید شده واحدهای دانشگاهی، حلقه مفقوده چرخه بازاریابی و صادرات بوده که نیازمند توجه ویژه مسئولان امر است.

وی یادآور شد: برای ثبت یک شرکت دانش بنیان واحدهای دانشگاه آزاد که مستقر در شهرستان‌ها هستند، بارها باید به تهران مراجعه کنند که اگر این تمرکز گرایی تغییر کند قطعا سرعت انجام کارها بالا می‌رود و در هزینه‌های جانبی صرفه جویی می‌‌شود. بروکراسی و تمرکز گرایی از مشکلات موجود در ثبت و ایجاد یک شرکت دانش بنیان است که برای رفع این مشکلات باید از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اختیارت بیشتری به پارک‌های علم و فناوری که در استان‌ها هستند ارائه شود و سازمان مرکزی هم اختیارات رؤسای واحدها را افزایش دهد.

دکتر حامد افشاری مدیرکل کارآفرینی و تجاری‌سازی معاونت فناوری دانشگاه آزاد در گفت‌‌و‌‌گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، درباره چگونگی ایجاد شرکت‌‌‌های دانش بنیان موانع و مشکلات پیش روی گفت: تاسیس شرکت دانش بنیان در دانشگاه آزاد یک تعریف مشخص شده‌ای دارد و کلیه کسانی که می‌‌‌خواهند کسب و کار راه بیندازند می‌‌توانند در مراکز رشد ما حضور پیدا کرده و از یک هسته فناور کار خود را شروع می‌‌‌کنند که بعد از طی مراحل مختلف و ارزیابی بازار مناسب تبدیل به شرکت دانش بنیان شوند که برای دانش بنیان شدن باید مجوز نهایی را از معاونت علمی ریاست جمهوری دریافت کنند.

وی درباره بحث مراجعات متعدد به تهران در مسیر تبدیل شدن به شرکت‌‌های دانش بنیان برای واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد در شهرستان‌ها افزود: شرکت‌های دانش بنیان برای دریافت مجوز از معاونت علمی ریاست جمهوری تنها نیازمند به یک ثبت نام اینترنتی است و کارگزارانی در استان‌ها هستند که برای بررسی توانمندی فناوری و تجاری سازی محصولات این شرکت‌‌‌ها جهت صدور مجوز لازم به آنجا مراجعه می‌کنند و اصلا نیازی به مراجعه حضوری واحدهای دانشگاهی شهرستان‌‌ها به تهران نیست.

مدیرکل کارآفرینی و تجاری‌سازی معاونت فناوری دانشگاه آزاد در ادامه خاطر نشان کرد: برای سرعت در دریافت مجوزهای مربوط جهت تجاری سازی و دانش بنیان شدن محصولات حوزه پزشکی یک کمیته‌‌‌ای بین وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد تشکیل شده که روند کارها تسهیل یابد.

افشاری تصریح کرد: بزرگترین چالش شرکت‌‌های دانش بنیان دانشگاه آزاد اسلامی بحث بازار و تجاری سازی است اما مواردی چون شکل ظاهری یک محصول در بعضی موارد علی رغم کاربرد آن بازار چندانی ندارد چون در تجاری سازی یک محصول باید فرم ظاهری آن مورد توجه قرار گیرد، شاید یکی از دلایل عدم موفقیت بعضی تولیدات مهم در جذب بازار مناسب جهت سرمایه گذاری، نداشتن شکل ظاهری مناسب برای این تولیدات است که باید با تلاش بیشتر شرکت‌‌های دانش بنیان، دانشگاه آزاد را به سطح تکاملی خود برسانیم.

وی تاکید کرد: درصددیم تا یک بازار داخلی در دانشگاه آزاد ایجاد کنیم تا محصولات مورد نیاز دانشگاه آزاد اسلامی را از طریق تولیدات خود دانشگاه تامین کنیم تا علاوه بر یک خودکفایی داخلی منجر به درآمدزایی مناسب در بدنه دانشگاه آزاد باشیم.

گفتنی است، در شرکت‌های دانش‌ بنیان خصوصی، افراد حقیقی داخل یا خارج از دانشگاه یا واحد پژوهشی (غیر از اعضاء هیات علمی) می‌توانند به دلایل خاص و یا شرایطی که دانشگاه یا واحد پژوهشی تعیین می‌کند، صاحب بخشی از سهام بشوند. برای ایجاد شرکت‌های دانش بنیان که اعضای هیات علمی صد در صد مالکیت را دارند، نیازی به تصویب دانشگاه نیست و احراز عضویت علمی متقاضیان تاسیس شرکت کافی است.

شرکت‌های دانش‌بنیان نوع اول که به تایید شورای اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی استان و کمسیون دائمی هیات امنای استان رسیده‌اند و می‌توانند از امکانات و تسهیلات دانشگاه آزاد اسلامی برای استقرار در مراکز رشد و همکاری با دانشگاه و دسترسی به کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ آزاد اسلامی و معرفی برای اخذ واحد کم‌بهره استفاده کنند.

دسته دوم شرکت‌های دانش بنیانی هستند که پس از گرفتن مجوز از شورای اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی استان و کمیسیون دائمی هیات امنای استان، مجوز فعالیت در سطح ملی را از معاونت علمی و فناوری به منظور استفاده از تسهیلات شرکت‌های دانش‌بنیان گرفته‌اند.

بار مالی، حقوقی، دستمزد و سایر جنبه های اداری کارکنان شرکت های دانش بنیان دانشگاه آزاد اسلامی از نوع ۱ و نوع ۲، به عهده شرکت های یاد شده است و واحدها و مراکز دانشگاهی در این باره هیچگونه تعهد مالی یا استخدامی ندارند. البته عدم تعهد مالی و استخدامی واحد یا مرکز دانشگاهی در ارتباط با تاسیس شرکت های دانش بنیان، مانعی برای مشارکت اعضای هیات علمی و کارکنان واحدها در تاسیس این شرکت ها نیست.

با گسترش شرکت‌‌‌‌‌های دانش بنیان در دانشگاه آزاد باید تلاش شود که در کلیه امور، نیازمندی‌ها و مسائل مهم کشور در جهت تولید و تجاری سازی ورود کرده به نحوی که پیشرفت علم و فناوری منجر به حل و فصل نیازهای کشور شود و فعالیت‌‌های علمی و پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی به سمت تولید ثروت پیش برود تا شرکت‌های دانش بنیان ما منبع درآمدزایی مناسب برای دانشگاه آزاد شود.

انتهای پیام/