به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، نیم‌سال اول تحصیلی 98-97 به روزهای پایانی رسیده و حالا دانشجویان باید برای امتحانات واحدهای دروسی آماده شوند که در طول ترم پاییز برداشته اند. فراگیرترین مؤسسه آموزشی غیردولتی در دهه های هفتاد و هشتاد، خیل عظیمی از جوانان علاقه مند به قبولی در دانشگاه ها را جذب می کرد. پشت کنکوری ها با استرس شدیدی دست و پنجه نرم می کردند. قبولی در بزرگترین آزمون جامع کشور آسان نبود و هنوز دانشگاه هایی مثل غیرانتفاعی و علمی کاربردی با چنین وسعتی قد نکشیده بودند. داوطلبان و حتی پدر و مادران آنها حاضر بودند پول آزمون ها و کتاب ها را به هر قیمتی تهیه کنند تا فرزندشان وارد دانشگاه شده و آینده روشنی پیش روی‌شان قرار بگیرد. این مؤسسه کتاب های آبی رنگی را تحت عنوان «دفتر برنامه ریزی» منتشر کرده و در اختیار داوطلبان قرار می داد. در هر صفحه جدولی زمان‌بندی شده قرار داشت که ساعات شبانه روز را به تفکیک مشخص کرده و داوطلب را راهنمایی می کرد به طور مثال از ساعت 8 تا 9 صبح درس بخواند، 15 دقیقه استراحت کند، زمانی را به غذا و تفریح اختصاص دهد و از همه مهم تر دروس خود را تقسیم بندی کند تا به قول جمله های قصار و انگیزشی داخل کتاب «آهسته و پیوسته» حرکت کند؛ اما بنا بر آمار تنها 4 درصد از داوطلبانی که سعی در استفاده از برنامه ریزی برای مطالعه داشتند، توانستند بیش از دو هفته طبق برنامه پیش بروند.

* جعبه یادگیری

در اواسط دهه هشتاد، استفاده از جعبه یادگیری معروف به «لایتنر» البته با اسامی دیگری میان بخشی از داوطلبان کنکور و حتی دانش آموزان و دانشجویان رواج پیدا کرد؛ جعبه ای که به تثبیت یادگیری کمک کرده و از زمان های مشهور به «قله» فراموشی برای ثبت اطلاعات در حافظه بلندمدت بهره می برد. در این روش مطالعه اگر دانشجو در 24 ساعت اول بعد از کلاس، آموخته هایش را مرور کند، 80 درصد شانس بیشتری برای یادگیری و ثبت نکات در حافظه بلندمدت خود دارد. طبق مطالعات صورت گرفته توسط متخصصان رفتارشناسی و البته تحقیقات انجام شده توسط برایان تریسی، سخنران انگیزشی و نویسنده نامدار کانادایی که همایش های بسیاری در سراسر جهان برگزار کرده، 21 روز زمان لازم است تا فرد عادتی را ترک کرده یا عادت جدیدی در خود ایجاد کند. به طور مثال اگر شخصی تصمیم بگیرد هر روز ساعت 14 برای پیاده روی به پارک برود، ممکن است در روزهای ابتدایی، تصمیمش را فراموش کند اما اگر 21 روز مداوم با یادآوری دیگران یا زنگ هشدار، تصمیمش را عملی کند، در روز بیست دوم بدون نیاز به یادآوری ندارد و دقیقا در ساعت 14 به صورت ناخودآگاه به خاطر می آورد در چنین ساعتی از روز باید کار خاصی را انجام می داده چرا که دیگر ذهنش شرطی شده است. کارشناسان مدیریت آموزشی و مشاوران تحصیلی معتقدند اگر دانشجویان، ساعاتی در روز را به مطالعه منظم اختصاص دهند، هم دچار افت شدید تحصیلی در دانشگاه نمی شوند و هم استرش شب امتحان را به جان نمی خرند.

* درس خواندن به صرف خواب!

یکی از شایع ترین مشکلاتی که دانشجویان و دیگر محصلان مقاطع مختلف تحصیلی با آن دست و پنجه نرم می کنند، احساس خواب آلودگی به محض باز کردن کتاب است؛ اتفاقی که در نگاه اول و از دید بسیاری از والدین، حکم بهانه ای از سوی فرزندان برای فرار از درس و دانشگاه را دارد؛ اما متخصصان پس از بررسی های بسیار متوجه شدند چنین پدیده ای واقعا رخ می دهد و دلایل گوناگونی دارد. مهم ترین علت، بی انگیزگی و بی علاقگی و البته نتیجه ای است که در درازمدت حاصل می شود. آلبرت انیشتین، نابغه فیزیک جمله مشهوری برای توصیف «نسبیت» به زبان ساده دارد: «هنگامی که مردی برای یک ساعت کنار دختری زیبا می نشیند، زمان بسیار سریع می گذرد و یک ساعت تنها یک دقیقه به نظر می رسد اما اگر او را یک دقیقه روی اجاق داغ قرار دهید، این میزان به اندازه تمام ساعت ها خواهد گذشت.» ذهن انسان به نتیجه های کوتاه مدت گرایش دارد و می خواهد هرچه سریع تر پاداش خود را دریافت کند، به همین دلیل از شکستن هزاران تخمه هیچ هراسی ندارد چون لذت چشیدن طعم مغز تخمه را همان لحظه می چشد و برایش دلنشین است اما اگر بگویند هزار گردو بشکند، ذهن فرد دچار ترس شده و سعی می کند به هر نحوی شده از زیر کار در برود یا حداقل آن را به تأخیر بیندازد.

* روش یک دقیقه قبل!

دکتر سید مجتبی حورایی در کتاب «مطالعه موفق با تمرکز» شیوه جالبی را برای غلبه بر احساس خواب آلودگی و افزایش کیفیت مطالعه، پیشنهاد می دهد. ذهن انسان وقتی از کاری منع می شود، عطش بیشتری برای ادامه و انجامش پیدا می کند و حورایی این خصوصیت ذاتی را بهترین وسیله برای افزایش زمان مطالعه مفید و در نتیجه گریز از تلنبار دروس برای شب امتحان می داند. در واقع دانشجویان در روزهای آغازین ترم باید به طور دقیق مشخص کنند چند دقیقه بعد از آغاز مطالعه دچار خواب آلودگی شده و حواس‌شان پرت می شود. اگر این زمان 5 دقیقه باشد، بار دیگر باید دقیقا یک دقیقه قبل و در دقیقه چهارم، مطالعه را قطع کنند. این کار و تکرارش سبب تشدید تمایل ذهن برای ادامه مطالعه شده و در درازمدت، زمان مطالعه مفید و متمرکز را تا یک ساعت افزایش می دهد.

* آداب مطالعه

یکی از اشتباهات رایج در میان دانشجویان، انتخاب غلط «حالت بدن» در هنگام مطالعه دروس است. بسیاری از دانشجویان وقتی می خواهند درس بخوانند، دراز می کشند و دست شان را زیر سر می گذارند، روی شکم می خوابند و کتاب را مقابل چشم خود قرار می دهند یا اگر هم می نشینند، لم می دهند که تمام این حالت های بدنی به سمت استراحت تمایل دارد و کیفیت مطالعه را تا حد زیادی کاهش داده و حتی به صفر می رساند. برای مطالعه باید حالت مطالعه به خود گرفت؛ همان طور که وقتی فردی می خواهد قدرت خود را نشان دهد، دستش را مُشت کرده و با سینه ای ستبر، فریاد می زند، شخصی که احساس یأس و دلزدگی می کند یا خسته است هم دراز می کشد. برای مطالعه درس هم باید پشت میز نشست، کف پاها را دقیقا روی زمین قرار داد، دست ها را روی میز مسلط کرد و با چراغ مطالعه (نوری که چشم را اذیت نکند) تمرکز را افزایش داده و بدن را نسبت به حالت فیزیکی جهت درس خواندن، شرطی کرد.

* از شب‌بیداری تا حالت آلفا

دانشجویان مخصوصا بخش اعظمی از دانشجویان ترم اولی سعی می کنند با شیوه «شب امتحانی» در دانشگاه هم موفق شوند اما طبق بررسی های میدانی پراکنده، حدود 70 درصد با شکست مواجه می شوند. دانشجویان می خواهند درس های سنگین و حجیمی که در طول ترم مطالعه نکرده اند و هیچ ذهنیتی نسبت به سرفصل هایش ندارند را در یک شب جمع بندی کنند، به همین خاطر در روزهای منتهی به امتحان، «ساعت خواب» خود را به هم می ریزند. این اتفاق باعث می شود بدن نسبت به تغییرات جدید واکنش منفی نشان دهد و از سوی دیگر مطالعه شب امتحانی به دلیل اختلال در خواب و البته بالا رفتن فشار روانی، کیفیت مطلوبی نخواهد داشت. بدن انسان از ساعت 11 شب تا 4 صبح، هورمون های مفیدی ترشح می کند که نیازمند کاهش ضربان قلب فرد در خواب است و اگر فرد در این ساعات بیدار باشد، ترشح هورمون با مشکل مواجه شده و به بافت های عضلانی، آسیب جدی وارد می کند. از طرفی بدن انسان دارای چهار دسته انرژی است؛ «بتا» (حالت بیداری مغز)، «تتا» (خواب سبک)، «دلتا» (خواب عمیق) و البته «آلفا» که حالتی میان خواب و بیداری محسوب شده و بدن را در آرامش کامل فرو می برد. دانشجویان می توانند با رسیدن به حالت «آلفا»، استرس های خود را کم کرده و اعتماد به نفس و کیفیت مطالعه خود را افزایش دهند. دراز کشیدن و قرار دادن بدن در حالت راحتی کامل برای دقایقی هر چند کوتاه در محیطی آرام می تواند به دانشجویان کمک کند به حالت آلفا برسند و حتی آموخته های خود را در ذهن‌شان تثبیت کنند.

* رهایی از افکار منفی و استرس

در مجموع کارشناسان بر مطالعه تدریجی در طول ترم تأکید دارند و معتقدند هیچ مطالعه شب امتحانی با هر کیفیتی نمی تواند تأثیرگذاری لازم را داشته باشد. با این حال متخصصان، راه هایی را برای شب امتحان پیشنهاد می دهند، به شرطی که از ترم بعد، مطالعه تدریجی سرلوحه کار دانشجویان قرار بگیرد!

دکتر امین برجعلی، متخصص مشاوره و برنامه ریزی تحصیلی درباره شیوه های مؤثر درس خواندن در شب امتحان به ایسکانیوز، گفت: «اتفاقا برای شب امتحان باید تغذیه مناسب و استراحت کافی داشت اما متأسفانه بسیاری از بچه ها در شب امتحان، نه غذای درست و حسابی می خورند و نه به اندازه لازم، می خوابند. این موضوع باعث می شود سرِ جلسه با اتفاقاتی مانند افت فشار یا افت قند خون مواجه شوند که ممکن است اجازه ندهد از تمام آموخته های خود بهره ببرند. از طرفی یکی از اتفاقات طبیعی در سرِ جلسه این است که فرد هر چه قدر هم مطالعه کرده باشد، وقتی سؤالات را می بیند، فکر می کند هیچ چیزی بلد نیست و تمام مطالب از ذهنش پریده است. حفظ آرامش و تمرکز از جمله مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.»

وی در پایان به استرس دانشجویان در شب های امتحان اشاره کرد و گفت: «نکته ای که دانشجویان باید در شب امتحان به آن توجه کنند، این است که نه وقت کافی برای مطالعه تمام صفحات کتاب را دارند و نه اصلا امکان حفظ و درکش وجود دارد. اگر کتابی صد صفحه دارد، بهتر است 30 صفحه را با دقت و تمرکز مطالعه کنند، به جای اینکه صد صفحه را بدون تعمق، مرور کنند. همچنین وقتی پدیده ای را نشناسیم، نمی توانیم به درستی با آن مقابله کنیم. باید استرس و ریشه هایش را شناسایی کنیم تا بتوانیم از بندش رهایی پیدا کنیم. ذهن انسان به خودی خود، همیشه بدترین وجه قضایا را در نظر می گیرد، یعنی به جای فکر به موفقیت و قبولی، روی ناکامی، مردودی و مشروطی تمرکز می کنند. پیشنهاد من مطالعه در طول ترم است اما اگر درس ها را به شب امتحان موکول کردند، افکار منفی را از خود دور کنند تا حداقل بتوانند مطالعه بهتری داشته باشند.»

انتهای پیام/