ترکیه و آمریکا در مسیر تنش های جدید

به رغم موضع گیری اولیه «دونالد ترامپ» برای خروج از سوریه، راهبرد این کشور با توجه به سخنان جدید مشاور امنیت ملی آمریکا «جان بولتون» و گذاشتن شروطی برای ترکیه دگرگون شده است، این مسئله دور جدیدی از نگرانی های دو طرفه در میان واشنگتن و آنکارا را ایجاد خواهد کرد.

آمریکا و ترکیه به رغم آنکه به عنوان دو متحد نزدیک به هم شناخته می شوند؛ اما در طی چهار سال گذشته و با تشدید بحران سوریه روابط تنش آمیزی داشته اند. اما روابط واشنگتن و آنکارا در هفته های گذشته و با پایان تحریم های آمریکا علیه واشنگتن و آزادی کشیش آمریکایی در ترکیه روبه بهبود رفت. اعلام خروج آمریکا از سوریه و چراغ سبز اولیه واشنگتن به ترکیه برای حمله به شمال سوریه نیز آنکارا را از سیاست های جدید واشنگتن خشنود کرد؛ اما موضع گیری اولیه رئیس جمهور آمریکا «دونالد ترامپ» برای خروج از سوریه پس از چند هفته با جرح و تعدیل هایی روبرو شده است. تعدیل هایی که دوباره ترکیه را از واشنگتن ناخشنود کرده است. چرا در ابتدا ترامپ در اقدامی غیرمنتظره از خروج از سوریه خبر داد؟ چرا بعدا این مسئله تعدیل شد؟ شروط سنگین آمریکا برای ترکیه، آیا باعث دور جدیدی از تنش در میان واشنگتن و آنکارا می شود؟ یا اینکه دو کشور به یک تجمیع مصالح با کردهای سوریه دست خواهند یافت؟ در این میان آینده کردها در سوریه و توافق آنان با دولت مرکزی به کجا می رسد؟ برای بررسی این پرسش ها و چندین موضوع دیگر خبرنگار گروه بین الملل ایسکانیوز با «اردشیر پشنگ» کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کرده است که در ادامه خواهید خواند.

* رئیس جمهور آمریکا در روز 28 آذر در اقدامی غیرمنتظره از خروج نیروهای این کشور از شمال سوریه و پایان داعش خبر داد، در حالی که واشنگتن از سال 2014 تاکنون حضور نظامی قابل توجهی در شمال و شرق سوریه دارد، چه دلیل یا دلایلی در پس این موضع گیری ترامپ قرار دارد؟

از زمانی که دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا سکان کاخ سفید را به دست گرفت است یک فاکتور تاثیر بسزایی چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی این کشور داشته است و آن هم فاکتور رهبری و شخص خود ترامپ است. رئیس جمهور آمریکا ضمن این که یک وضعیت پیچیده پیش بینی ناپذیر را ایجاد کرده، پیش از تیم سیاست خارجی خود موضع گیری می­کند و حتی مواضعی متفاوتی نیز اتخاذ می کند. اعلام خروج نظامیان آمریکا از شمال سوریه هم یکی از این مهم‌ترین مواضع متفاوت ترامپ با مشاوره های تیم سیاست خارجی این کشور به ویژه وزیر دفاع سابق آمریکا «جیمز متیس» و «برت مک گورک» نماینده این کشور در ائتلاف بین المللی مقابله با داعش بوده است. به نظر می رسد گفت و گوهایی در میان «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه با همتای آمریکایی اش روی داده بود که ترامپ توئیت معروف خود را مبنی بر پایان جنگ با داعش و خروج نیروهای این کشور از سوریه را نوشت، توئیتی که با واکنش منفی جامعه این کشور و استعفای دو مقام این کشور و همچنین فشار تیم سیاست خارجی سنا و کنگره مواجه شد. این اعلام خروج از سوریه و حتی افغانستان بدون مشورتی با افراد مرتبط با این حوزه در سیاست خارجی آمریکا صورت گرفته بود و همین مسئله به نوع شُک بزرگ به معادلات پیچیده سوریه وارد کرد این راهبرد جدید یک خوشحالی را در میان رقبای منطقه ای و بین المللی آمریکا ایجاد کرد و از طرفی دیگر باعث نگرانی متحدین واشنگتن از جمله اروپا، اسرائیل و کردها شد؛ بنابراین به طور کلی ما می توانیم از رویکرد سطح تحلیل خرد یعنی توجه به مبانی فکری و روانشناختی رئیس جمهور آمریکا برای پی بردن به سیاست های و استراتژی ها متناقص این کشور استفاده کرد.

* اما پس از موضع گیری ها اولیه ترامپ اکنون شاهد تغییر این استراتژی و یا به نوعی تعدیل در این راهبرد هستیم، چه چیزی تغییر کرده است و چرا واشنگتن بازاندیشی در راهبرد خود را در دستور کار قرار داد؟

در سطح داخلی آمریکا، کشورهای اروپایی و برخی از متحدین آمریکا در خاورمیانه این سیاست جدید با واکنش های منفی مواجه شد. در سطح داخلی به ویژه سناتورهای جمهوری خواه همچون «لیندسی گراهام» و سنا به طور جدی وارد این موضوع شدند و مذاکراتی که سناتورهای با ترامپ داشتند در تغییر این استراتژی موثر بودند همچنین استعفای چندین مقام رسمی دفاعی و نظامی این کشور و مخالفت خود جمهوری خواهان با این مسئله ترامپ را تحت فشار قرار داد؛ زیرا این استدلال مطرح بود که آمریکا در شمال سوریه سرمایه گذاری و هزینه بسیاری انجام داده است و در زمانی که بحران سوریه به مراحل پایانی خود و ترسیم سوریه آینده رسیده است هیچ منطقی نیست که آمریکا از آنجا خارج شود. از طرف دیگر کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه نیز به شدت از مواضع دولت آمریکا انتقاد کردند و از اهرام ها خود برای منصرف سازی واشنگتن استفاده کردند. بازیگران منطقه ای و همچنین کردها و آینده آنان در سوریه و وظایف آمریکا در قبال آنان نیز در این تعدیل راهبرد نقشی مهم ایفا کرده اند و ما این تغییر رویه را در روزهای گذشته به خوبی مشاهده کرده ایم. اگرچه ترامپ پیش از این گفته بوده به سرعت از شمال سوریه خارج می شویم بعدها این حرف خود را پس گرفت و اعلام کرد: نگفته است به سرعت شمال سوریه را ترک می کنیم. همچنین این نکته را باید مدنظر قرار داد کردها بلافاصله پس از اینکه آمریکا اعلام کرد از سوریه خارج می شود با دمشق وارد گفت و گو شدند و حتی اعلام شد نیروهای ارتش سوریه وارد منبج می شوند و این مسئله مطرح شد که آمریکا کردها را رها کرده است و مناطق تحت نفود کردها به دولت مرکزی سوریه بازگردانده خواهد شد که این نیز برای واشنگتن خوشایند نیست. همه این مسئله دست به دست هم داده است تا ترامپ مواضع خود را تعدیل کند در همین دوره هم شاهد ورود مشاور امنیت ملی آمریکا «جان بولتون» به خارومیانه هستیم وی در سفر خود به اسرائیل در یک موضع گیری جدی اعلام کرد تنها زمانی از سوریه خارج می شویم که ترکیه به کردها در شمال سوریه حمله نکند و اگر این اظهارات را آخرین موضع گیری یا سیاست جدید واشنگتن در قبال سوریه در نظر بگیریم نشان می دهد سخنان اولیه ترامپ در این باره به طور کامل دچار دگرگونی و دگردیسی شده است. در این میان اردوغان نیر دلخوری خود را نشان داد و اعلام کرد موضع ترامپ را قبول دارد اما مواضع بولتون غیرقابل قبول هستند. بنابراین باید منتظر ماند ترامپ در مواضع جدید خود چه مسائلی را در قضیه شمال سوریه را مطرح می سازد.

* قرار بود در سفر جان بولتون به ترکیه دو طرف درمورد آینده شمال سوریه و نحوه حضور ترکیه در این منطقه به توافق برسند؛ اما موضع گیری بولتون معادله را به هم ریخت به نحوی که حتی رئیس جمهور ترکیه حاضر به دیدار با مشاور امنیت ملی آمریکا نشد. آیا توافق اولیه ترکیه و آمریکا به هم ریخته است و دور جدید از تنش در میان آنکارا و واشنگتن رخ خواهد داد؟

موضع ترامپ و تغییری که در آن رخ داده است ترکیه را در بهت و شُک فرو برده است برداشت اردوغان این بود که بنا به توئیتی که ترامپ نوشته است شمال سوریه در تیررس عملیات ارتش ترکیه قرار خواهد گرفت و با کمترین مشکل ممکن وارد این منطقه شده و گروه های کرد را مجبور به عقب نشینی از مرزهای سوریه می کنند. اردوغان براین باور بود در مقطع بعدی نیز توافق روسیه و ایران را کسب خواهند کرد، اما با ورود بولتون به این معادله و گذاشتن شرط برای ترکیه، آنکار به شدت از این مسئله خشمگین است و همین مسئله باعث شد اردوغان دیدار با بولتون را رد کند، این موضع جدید آمریکا باعث دلسردی دوباره ترکیه شده است و نوعی از سردرگمی را برای آنان ایجاد کرده است. حتی اردوغان اعلام کرد اگرچه در ورود به شمال سوریه با تمامی محورها مذاکره خواهند کرد؛ اما در پایان ترکیه برای ورود به این منطقه از هیچ کشوری اجازه نخواهد گرفت. به نظر می رسد ترکیه حداقل در کوتاه مدت و با توجه به تداوم حضور نیروهای آمریکایی از ورود به شمال سوریه ناتوان خواهد بود.

* وضعیت کردها در این میان چگونه خواهد بود؟ آیا با دولت مرکزی به توافق می رسند یا اینکه همچنان مواضع فعلی خود را حفظ خواهند کرد؟

مهم‌ترین پیامد این مسئله برای کردها در این مقطع این است که این وضعیت چه تاثیری بر سرنوشت آینده سوریه و تدوین قانون اساسی این کشور خواهد داشت. به طور کلی و در یک نگاه کلان دو ایده دولت مرکزی قدرتمند در سوریه یا وجود یک دولت نیمه متمرکز یا فدرالی برای این کشور وجود دارد که اگر آمریکا از سوریه خارج شود موضع اول یا ایده تشکیل دولت متمرکز قدرتمند که مورد حمایت دولت های منطقه نیز می باشد در موقعیت برتری قرار می گیرد و این برای کردها گزینه مطلوبی نیست؛ اما اگر آمریکا ضمن تضمین حمایت و دفاع از کردها حضور فعالانه خود را در مذاکرات ها مرتبط با آینده سوریه ادامه دهد همچنین با توجه به رغبت روس‌­ها برای ایجاد یک سیستم فدرالی در سوریه، این شانس را خواهند داشت به درجاتی از خودمختاری و خودمدیریتی مدنظر خود دست یابند. کردها در سوریه همواره از استراتژی خط سوم یعنی ارتباط با تمامی محورهای درگیر استفاده کرده اند اکنون نیز آنان درصدد هستند با دولت سوریه به نوعی از توافق در این باره دست یابند اگرچه باتوجه به ساختارهای کنونی دولت سوریه امید به دستیابی به توافق بلندمدت در میان کردها و دولت سوریه وجود ندارد اما در کوتاه مدت و با توجه به مذاکرات روزهای گذشته احتمال نوعی از توافق در میان دو طرف به ویزه در شهرهایی همچون منبج بعید به نظر نمی رسد.

* در چنین فضای پیچیده ای آینده حضور آمریکا در شمال سوریه به کجا می رود؟ آیا احتمال خروج آمریکا بیشتر است یا ماندن طولانی مدت این کشور؟

آینده حضور آمریکا در سوریه در وهله اول تابع آینده داعش است؛ یعنی در صورتی که داعش همچنان قدرتمند باشد امکان حضور آمریکا در سوریه نیز ادامه می یابد به ویژه این که در چند هفته گذشته داعش دوباره و با سازماندهی جدید حضور چشمگیری در مرزهای سوریه و عراق داشته است و در همین راستا آنان در چندین عملیات تلفاتی را نیز به نیروهای انگلیسی حاضر منطقه وارد کرده اند که این مسئله می تواند در تغییر جهت استراتژی آمریکا موثر باشد احتمالا این مسئله باعث حضور طولانی مدت آمریکا در منطقه شمال سوریه می شود اگرچه در این باره نمی توان مواضع و سیاست های خود ترامپ را نیز نادیده گرفت.

کد خبر: 992478

وب گردی

وب گردی