قبادی: منابع درسی علوم انسانی نسبت به چند سال گذشته بومی‌تر شده‌اند

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت و گوی تفصیلی؛ چالش ها و ظرفیت های مرتبط با علوم انسانی را تشریح کرد.

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، در حال حاضر تحول در علوم انسانی به یکی از دغدغه های مسئولان آموزش عالی و دانشجویان کشور تبدیل شده است؛ علومی که می توان گفت طی چند سال گذشته روند ترجمه گرایی را در پیش گرفته و در حوزه تولید محتوا و علم گام های مثبتی را برنداشته است.

این نگاه غلط درحالی است که هر جامعه ای برای پیمودن مسیر توسعه و پیشرفت، نیاز به علومی دارد که بتواند در برهه های حساس، کشور را از وضعیت بحرانی خارج کند؛ علوم انسانی هر کشور می تواند علاوه بر ارتقاء ویژگی های رفتاری و اجتماعی اعضای جامعه، بالندگی و آینده ای درخشان را برای آن تضمین کند.

در همین راستا به یکی از بزرگترین پژوهشگاه های کشور که در حوزه علوم انسانی فعالیت دارد رفتیم و با دکتر حسینعلی قبادی به گفت و گو و مباحثه پرداختیم؛ «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی»، مؤسسه‌ای پژوهشی است که به طور عمده وظیفه تحقیق در علوم انسانی (ادبیات، تاریخ، فلسفه و علوم حکمی، ادیان و معارف دینی، عرفان، زبان شناسی، علوم اجتماعی، اقتصاد تطبیقی، علوم سیاسی و ...) و همچنین مطالعه فرهنگ‌های مختلف بشری را به عهده دارد.

مشروح این گفت و گو در ادامه از نظر می گذرد:

* با توجه به وجود دانشگاه ها در کشور که در رشته های علوم انسانی نیز دانشجو می پذیرد، فلسفه وجودی و ماهیت پژوهشگاه علوم انسانی را توضیح دهید و وجه تمایز این پژوهشگاه با توجه به این که در مقطع تحصیلات تکمیلی نیز دانشجو می پذیرد با دانشگاه چیست؟

همانطوری که از اسم پژوهشگاه مشخص است، اقداماتی متفاوت با یک دانشگاه دارد؛ اصلی ترین وظیفه دانشگاه تربیت دانشجو و نیروی انسانی برای کشور است در حالی که بنیادی ترین وظیفه یک پژوهشگاه حل مسائل اجتماعی از طریق تحقیق و پژوهش است. پژوهش برای این است که بتواند کاری که دانشگاه در انجام آن وظیفه ای برعهده ندارد را انجام دهد، پژوهش در حوزه نظری، راهبری و کاربردی حوزه هایی کاملا متفاوت با دانشگاه است. اگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دانشجو می پذیرد، به این دلیل است که پژوهش های کشور تکمیل گردد؛ پژوهشگاه ما دانشجو محور نیست بلکه به تحقق برنامه ها و ایده های پژوهشی دانشجویان کمک می کند.

*اما دانشگاه ها نیز در موضوعات پژوهشی فعالیت دارند، پژوهشگاه علوم انسانی چه ادبیات و نگاه متفاوتی را به جامعه ارائه می دهد؟

پژوهش و آموزش با یک دیگر پیوند خورده اند و بر اساس این منطق، دانشگاه ها نیز باید به مسائل پژوهشی بپردازند زیرا که هرچه پژوهش بیشتر باشد به تبع آن آموزش نیز تقویت خواهد شد. بنابراین یک استاد دانشگاه نیز باید پژوهشگر باشد؛ اما وظیفه ذاتی یک پژوهشگاه در درجه اول پژوهش است و آموزش در آن موضوعی تبعی است. پژوهش در سطح کلان ملی می تواند منابع دانشگاهی و درسی را غنی تر کند. پژوهشگاه علوم انسانی در حال حاضر 21 مجله پژوهشی تولید کرده است و یک استاد دانشگاه می تواند برای تدریس به دانشجویان، از منابع تولید شده توسط پژوهشگاه ما استفاده کند.

در واقع می توان گفت پژوهشگاه، تولید کننده منابعی است که دانشگاه ها با آن سر و کار دارند و همچنین غنی کننده ادبیات علمی دانشگاه ها در حوزه های مختلف است؛ به جرات می شود گفت که اگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در کشور وجود نداشت، دانشگاه ها از جهات گوناگونی احساس خلاء می کردند.

در حال حاضر، پژوهش نامه انتقادی ما به صورت ماهانه منتشر می شود، همچنین شورای بررسی متون نیز که متشکل از یک شبکه نخبگانی 2500 نفره از استادان سراسر کشور است، در زمینه منابع دانشگاهی فعالیت دارند و این منابع را تغذیه می کنند. البته این بدین معنی نیست که این پژوهشگاه یک نهاد دردانه و برتر است، بلکه در تعامل با دانشگاه است که در حال طی کردن مسیر رشد و بالندگی کشور هستیم.

*پژوهشگاه علوم انسانی به عنوان یکی از بزرگترین مراکز کشور در حوزه علوم انسانی، تا چه اندازه توانسته است در مسیر انقلاب اسلامی گام بردارد و انتظارات مقام معظم رهبری را در این حوزه برآورده کند؟

من به عنوان کسی که از سال 1375 نیز در شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی بوده ام، فکر می کنم که در مجموع، این پژوهشگاه هماهنگ با اهداف انقلاب اسلامی حرکت کرده است.

در برهه های حساس اوایل انقلاب اسلامی، این پژوهشگاه که از تجمیع 11 موسسه پژوهشی پیش از انقلاب تشکیل شده بود به طور کامل حفظ شد؛ نفس این عمل به معنی حفظ نیروها، توانمندی ها، ظرفیت و اقدام برای جلوگیری از فروپاشی نهادهای علمی علوم انسانی بود. بنابراین بنای این پژوهشگاه از زمان تاسیس آن، حفظ سرمایه های انسانی است و تا حدودی در مسیر نیازها و مسئله شناسی های مربوط به انقلاب اسلامی موفقیت آمیز عمل کرده است.

در دوران 8 سال دفاع مقدس نیز این پژوهشگاه با توجه به ظرفیت های خود توانسته است در مسیر انقلاب اسلامی حرکت کند، پس از دفاع مقدس نیز در دوران سازندگی که لازم بود پژوهشگاه ها با جامعه پیوند بیشتری داشته باشند، شورای بررسی متون کتب علوم انسانی که یکی از دغدغه های اصلی مقام معظم رهبری است را تشکیل داده است. در حال حاضر 2500 نفر از اساتید دانشگاه سراسر کشور در رده های مختلف و چارچوب ارتباط شبکه ای عضو این شورا هستند.

جوهره این موضوع بومی سازی علوم انسانی است یعنی به دنبال این هستیم که دغدغه های بومی سازی را در منابع درسی لحاظ کنیم.

در چند سال اخیر نیز پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، رویکرد کاربردی سازی را در پی گرفته است؛ در این راستا نیازهای نهاد و سازمان های مختلف از جمله قوه قضاییه و مجلس را مسئله شناسی کرده ایم و با تمامی این بخش ها ارتباط تنگاتنگ داریم. در حال حاضر در مناطق محروم مانند سیستان و بلوچستان نیز برای توانمندسازی اقدامات پژوهشی انجام می دهیم. مهم ترین ویژگی اقدامات پژوهشگاه در چند سال اخیر پیوند دادن هرچه بیشتر مبانی نظری علوم انسانی و توانمندی های استادان و فرهیختگان، با نیازها و چالش های اجتماعی کشور بوده است.

*در راستای ارتباط دادن مبانی نظری با نیازهای کشور چه اقداماتی را انجام داده اید؟

در ارتباط با این موضوع، علاوه بر ساختار سازی، پژوهشکده علوم انسانی کابردی را تاسیس کرده ایم. همچنین طرح جامع اعتلای علوم انسانی که معطوف به پیشرفت کشور را تعریف کرده ایم که اولین بار است در کشور یک پروژه به صورت منظومه ای و کلان که به صورت همزمان مبانی نظری، کاربست و کاربرد محوری را به صورت یکجا در نظر می گیرد.

در مجموع فکر می کنم که قلب پژوهشگاه در طول این سال ها برای انقلاب اسلامی تپیده است؛ به خصوص در سال های اخیر با آهنگی منسجم تر، به سمت حل و فصل مشکلات جامعه حرکت کرده است.

*شما تاکید داشتید که پژوهشگاه علوم انسانی در مجموع هماهنگ با اهداف انقلاب اسلامی حرکت کرده است، اما شاهد هستیم که مقام معظم رهبری در دیدارهایی که با فرهیختگان و اساتید داشته اند همواره از وضعیت علوم انسانی کشور گله مند بوده و خواستار بومی سازی این علوم هستند. در واقع می توان گفت که هیچ گاه علوم انسانی کشور را راضی کننده ارزیابی نکرده اند. نظر شما در این باره چیست؟

فرمایشات و دغدغه های مقام معظم رهبری کمال خواهی بجا و به حقی است و همه باید بکوشیم که در راستای دغدغه های ایشان حرکت کنیم؛ اما پژوهشگاه علوم انسانی به سهم خودش، فوق العاده در راستای تحول علوم انسانی موفق بوده است.

*منظورتان بومی سازی است؟

بله؛ پژوهشگاه علوم انسانی تنها نهادی است که نزدیک به دو دهه، تمامی منابع و سرچشمه های سکولاریستی دانشگاهی را نقد کرده است.

*این نقد به شکل بوده؟

ما تنها سازمانی هستیم که دارای مجله علمی-پژوهشی و انتقادی هستیم که به صورت ماهنامه ای انتشار می یابد که در ایران بی نظیر است؛ موضوع این مجله نیز نقد منابع و سرچشمه های غربی و سکولاریستی است.

علاوه بر این ، دویست و یکمین اثر نقد این منابع را که اخیرا منتشر کرده ایم، در دانشگاه های کشور عمیقا موج ایجاد کرده و موثر بوده است؛ من ده ها نامه از سوی اساتید دانشگاه دریافت کرده ام که آن ها تاکید کرده اند پس از نقدهای شما منابع تدریس مان را اصلاح کرده ایم. همچنین ناشران و مولفان مختلف در پژوهشگاه حضور پیدا کردند و طی بحث های متعدد تصمیم گرفتند که منابعشان را بومی سازی و اصلاح کنند.

امروز منابع درسی علوم انسانی، به مراتب بومی تر از 10-15 سال پیش هستند و به هیچ وجه با قبل مقایسه نیست؛ از طرف دیگر نیز در کشور تقسیم کاری صورت گرفته و نهادی تحت عنوان شورای تحول علوم انسانی در کشور وجود دارد. وظیفه و رسالت این شورا، تحول در علوم انسانی است؛ لذا بخشی از تحول در این علوم بر دوش این شورا قرار دارد.

از جمله اصلی ترین وظایف این شورا، تولید منابع غیر سکولار است.

*با تمامی این تفاسیر اما چرا همچنان منابع سکولاری در رشته هایی نظیر روانشناسی در کشور وجود دارد؟

این سوال را باید از شورای تحول علوم انسانی بپرسید و با آن ها صحبت کنید؛ سازمان سمت نیز حدود چندماه پیش دو هزارمین تولید کتاب خود را جشن گرفت. تمامی نهاد های مرتبط با این زمینه، ازجمله دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای اسلامی شدن دانشگاه ها، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و... در حال تلاش و کوشش هستند.

ما ابتدا بایستی عملکرد تمامی این بخش ها را مورد بررسی قرار دهیم و با چند سال قبل مقایسه داشته باشیم؛ آن وقت متوجه خواهیم شد که در وضعیتی به مراتب بهتری قرار داریم.

حق این را نداریم که بگوییم متولی تدوین تمامی کتاب های علوم انسانی دانشگاه هستیم، اگر این کار را انجام دهیم، سازمان سمت و شورای تحول علوم انسانی با ما برخورد خواهند کرد.

انتهای پیام/

کد خبر: 993718

وب گردی

وب گردی