به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، انقلاب اسلامی ایران در همگانی کردن آموزش عالی و ایجاد فرصت برای جوانان در زمینه کسب تحصیلات عالیه موفقیت‌های چشمگیری داشته است تا جایی که با رشد روزافزون دانشگاهها در کشور، تعداد افراد تحصیلکرده در ایران به بالاترین حد ممکن رسید و بسیاری از افرادی که قبل از انقلاب، برای کسب تحصیلات عالیه به خارج از کشور می‌‌رفتند امروز با گسترش مراکز آموزش عالی و تدریس کلیه رشته‌های دانشگاهی که در دانشگاههای مطرح جهان ارائه میشود ترجیح می‌‌دهند تا در وطن خود به ادامه تحصیل بپردازند.
بررسیها نشان می‌دهد، سطح سواد مردم پس از انقلاب اسلامی کمتر از ۵۰ درصد بوده که در حال حاضر، به حدود ۸۷ درصد افزایش یافته و با رشد ۷۰ درصدی مواجه شده است. براساس داده‌های مرکز آمار ایران، قبل از انقلاب تنها 50 درصد از مردم که عمده آنان نیز مرد بوده‌اند، توانایی خواندن و نوشتن داشتند. پس از انقلاب اسلامی این وضعیت تغییر یافته و امروز با حجم بالایی از مردان و خصوصا زنان باسواد در کشور مواجه هستیم. علاوه بر صرف مساله باسوادی باید اذعان کرد که حجم بالایی از زنان ایران نیز مشغول مطالعات عالی و آکادمیک هستند.
با اینکه مقوله سواد و ارزش دانش بر هیچ انسانی در عصر حاضر پوشیده نیست، اما همواره کسانی بوده‌اند که کسب دانش مردم را مانعی برای اعمال قدرت خود می‌‌‌دانستند و حکومت پهلوی نیز با اینکه ژست ترقی و جهانی‌شدن را گرفته بود همواره جامعه‌ای را اداره می‌کرد که بیش از نیمی از آن اصلاً سواد خواندن و نوشتن نداشتند. این آمار در بخش زنان وضعیت وخیم‌تری را ایجاد کرد تا جایی که در آن زمان، تنها حدود یک‌سوم از زنان ایران می‌توانستند، نوشته‌ای را بخوانند.
با وقوع انقلاب اسلامی، روند گسترش سطح سواد تغییر پیدا کرد و آن‌چنان که آمارهای کشوری نشان می‌دهد، جهش فوق‌العاده‌ای در وضعیت سواد ایجاد شد؛ نهضت سوادآموزی از نهادهای مردمی بود که بعد از انقلاب به فرمان حضرت امام شکل گرفت و در گسترش سطح سواد آموزی در کل کشور، تاثیر بسزایی داشت. انقلاب ایران، منشا تحولات بسیاری در کشور شد و یکی از مهم‌‌‌ترین تغییرات در کشور در حوزه توسعه آموزش عالی و افزایش سطح سواد و کسب تحصیلا عالیه در ایران بود.
اگر در دوران قبل از انقلاب، بسیاری از افراد از ابتدایی‌‌‌‌‌ترین سطح سواد که همان خواندن و نوشتن است محروم بودند، امروز در دورترین نقاط ایران دانشگاه تاسیس شده و سطح تحصیلات عالیه به قدری افزایش یافته که در بخش تحصیلات تکمیلی و کسب مدرک دکتری در یک شرایط کاملا ایده آل قرار داریم. گزارش پیش رو به بررسی افزایش سطح سواد و توسعه آموزش عالی بعد از انقلاب پرداخته که مشروح آن در زیر آمده است:
چگونگی شکل‌گیری دانشگاه در ایران
از وضعیت دانشگاههای ایران در دوران غیر رسمی اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، نخستین بار در سال ۱۲۷۲ قمری وزارتخانه‌ای به نام علوم تاسیس گردید و اولین دانشگاه در کشور دانشگاه جندی نیشابور است که اردشیر بابکان (قرن سوم میلادی) در محل اسلام آباد کنونی خوزستان، در شرق شوش و جنوب شرقی دزفول به نام پسرش جندی شاپور دایرکرد (بازرگان دیلمقانی ،۱۳۵۴). در خصوص نظام ارزشیابی این دانشگاه اطلاعات منسجمی وجود ندارد، به هر حال، نخستین موسسه دانشگاهی و تعلیم عالی به شیوه نوین در ایران دارالفنون بوده است، که ۲۰ سال قبل از دارالفنون توکیو و سه سال پیش از دارالفنون استانبول تاسیس گردیده است. تاسیس دارالفنون منشای تحولات کاری و آموزشی علمی مهمی گردید، که عهده‌دار اداره آموزش و پرورش کشور از سطح ابتدایی تا عالی بود.
آموزش عالی ایران بیش از ۹۸ سال (از سال ۱۲۹۷ شمسی تا کنون) سابقه دارد و نسبت به سایر مقاطع تحصیلی، دستخوش بیشترین تغییرات و تحولات و باز نگری‌های مستمر شده است. در سال ۱۳۱۳ سنگ بنای دانشگاه تهران بر زمین نهاده شد. در واقع مجلس شورای ملی با تصویب لایحه قانونی تاسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳، فصل نوینی را در توسعه آموزش عالی ایران رقم زد. سپس، دوران توسعه دانشگاهها ازسال ۱۳۲۶هجری شمسی با آغاز تاسیس دانشگاههای شهرستان‌‌‌‌‌ها فرا رسید.
با تاسیس وزارت علوم و آموزش عالی در بهمن ۱۳۴۶ و تشکیل هیات امنای دانشگاهها و حضور تعدادی از شخصیت‌‌های فرهنگی، دانشگاهی و اقتصادی کشور به عنوان عضو فعال آن تا حدودی زمینه مساعدی برای همگرایی میان سیاست گذاری علمی و آموزشی وپژوهشی بر اساس نیازهای اداری، اجرایی، اقتصادی، صنعتی و خدماتی کشور فراهم شد، به طوری که پایان برنامه عمرانی پنجم (۱۳۵۶-۱۳۵۳) تعداد ۱۷۵۶۷۵ دانشجو در ۲۶ دانشگاه، ۸۷ دانشکده و ۲۲۸ موسسه آموزش عالی، در ۱۳۷۴ رشته به تحصیل اشتغال داشتند. مراکز آموزش عالی، علاوه بر تهران، در ۲۰ استان و ۵۴ شهر گسترش یافت. به طوری که در سال ۱۳۵۸-۱۳۵۷ قریب ۴۵ درصد دانشجویان در استان تهران و 56 درصد آنان در سایر استان‌‌‌‌های کشور تحصیل میکردند.
گسترش دانشگاهها بعد از انقلاب در ایران
دانشگاهها و موسسه‌‌های آموزش عالی پس از پیروزی انقلاب اسلامی با همان برنامههای آموزشی و درسی قبل از انقلاب فقط با تغییر مدیریت در سطوح مختلف شروع به کار نمودند، که در سال ۱۳۵۹ به دلایل مختلف ارزشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، انقلاب فرهنگی شروع شد، و با فرمان حضرت امام خمینی (ره) ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل گردید.
این نهاد رسالت امر برنامه‌ریزی رشته‌های مختلف و خط مشی فرهنگی آِینده دانشگاهها را بر اساس فرهنگ اسلامی به صورت متمرکز عهده دار شد. از جمله وظایف آن تعیین ضوابط و شرایط تشکیل محل دانشگاهها و دانشکده‌‌ها و تشکیل رشته بود. ستاد انقلاب فرهنگی در سال 63 به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر نام داد. که علاوه بر تدوین اصول سیاست فرهنگ نظام جمهوری اسلامی ایران و تعیین اهداف برنامههای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و علمی، نظارت و ارزشیابی امور کتاب‌‌های درسی نیز از جمله وظایف این شورا گردید.
پس از انقلاب اسلامی طی برنامه پنج ساله اول و دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تعداد دانشگاهها و موسسات آموزش عالی از ۱۰۲ واحد در سال ۱۳۶۷، به ۲۷۰ واحد در سال ۱۳۷۷ افزایش یافت. این توسعه کمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی تاکنون تداوم یافته است و در حال حاضر، بالغ بر ۲۷۰۰ دانشگاه و مرکز آموزش عالی دولتی وجود دارد. دانشگاه آزاد اسلامی هم به عنوان بزرگترین مرکز آموزش عالی کشور با ایجاد بیش از 400 واحد در محروم‌ترین نقاط کشور نقش تعیین کننده‌‌ای در توسعه آموزش عالی ایران بعد از انقلاب، داشته است.
بررسیها نشان می‌دهد کل دانشجویان در همه دوره‌های تحصیلی برابر با 4 میلیون و 83 هزار و 12 نفر است که دوره کارشناسی بیشترین دانشجو را دارد. در حال حاضر 137 دانشگاه و مرکز آموزش عالی، 324 مؤسسه آموزش عالی غیردولتی و 149 مؤسسه آموزش عالی آزاد فعال داریم. بنابراین با حسابی سرانگشتی متوجه رشد 2425 درصدی واحدهای دانشگاهی و 2551 درصدی تعداد دانشجویان در دوران انقلاب اسلامی به نسبت پیش از آن می‌شویم.
وضعیت دانشگاهها قبل و بعد از انقلاب
در سال 57 با وجود 35 میلیون جمعیت در کشور، حدود 177 هزار دانشجو در ایران وجود داشت؛ اما اکنون با وجود 80 میلیون جمعیت، چهار میلیون و 336 هزار دانشجو در کشور تحصیل می‌کنند که این موضوع نشان می‌دهد که پس از انقلاب اسلامی ظرفیت عظیمی برای ادامه تحصیل جوانان فراهم شده است. عملکرد آموزش عالی در دوران قبل و بعد از انقلاب با توجه به کسب رتبه اول علمی در منطقه و جهان اسلام دستاورد عظیمی محسوب میشود که در پی خودباوری نشأت گرفته از انقلاب اسلامی محقق شده است.
ارتقاء سهم ایران در تولید علم جهانی طی سال‌های 57 تا 95 از 0.1 به 1.81 رسیده است و اکنون 22 درصد از دانشجویان کشور در مقطع تحصیلات تکمیلی مشغول به تحصیل هستند؛ درحالی که در ابتدای انقلاب تنها 10 درصد از دانشجویان کشور در این مقطع تحصیل میکردند. همچنین ایران در حوزه روابط علمی بین‌المللی پیشرفت چشمگیری داشته است.
درحال حاضر، در کنار دانشگاه، واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارند که حضور آن‌ها باعث میشود که در کنار دانش‌آموختگی، زمینه کارآفرینی نیز فراهم شود. امروز ماموریت مهم دانشگاههای ما تولید دانش، تبدیل علم به ثروت و انتقال همزمان آن به دانشجویان است. در دوران قبل از انقلاب هم دانشگاهها و هم صنایع کشور وارداتی بودند؛ بنابراین هیچ‌گاه با یکدیگر تلاقی نداشته‌اند.
وقوع جنگ تحمیلی و تحریم‌ها در دوران پس از انقلاب، در واقع نوعی فرصت برای ایران به شمار می‌رفت، این محدودیت‌ها باعث شد که ایران بتواند بر روی پای خود بایستد و صنعت کشور به سمت بومی‌سازی حرکت کند که البته نقش دانشگاهها در این زمینه بسیار جدی بوده است. با حسابی سرانگشتی متوجه رشد 2425 درصدی واحدهای دانشگاهی و 2551 درصدی تعداد دانشجویان در دوران انقلاب اسلامی به نسبت پیش از آن می‌شویم.
آنچه مسلم است، رشد علمی و توسعه مراکز آموزش عالی در ایران بعد از انقلاب، یک سیر صعودی داشته و امروز ایران در جایگاهی ایستاده که در کلیه علوم مهم و کاربردی، با تکیه بر باور ما می‌‌‌توانیم به خودکفایی ملی رسیده است، دیگر نیازی به استفاده از متخصصان خارجی در علوم مختلف نداریم و اگر تا دیروز و دوران قبل از انقلاب ورود به دانشگاه یک رویا بود، امروز با تعداد قابل توجهی از نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده رو به رو هستیم که قطعا رسیدگی به شرایط کار و اشتغال این حجم بالای فارغ التحصیلان دانشگاهی نیازمند توجه ویژه مسئولان امر است.
انتهای پیام/