به گزارش خبرنگار گروه علم‌و‌فناوری ایسکانیوز، امروزه بسیاری از کشورها بیش از هر زمان دیگری نیازمند گفت‌و‌گوی ملی درباره حل مسئله آب و چگونگی ایجاد راهکارهای جدید متناسب با موقعیت کنونی در رفع معضلات پیش رو هستند. یک دولت هوشمند باید در هر دوره‌ای متناسب با مقتضیات آن دوره راهکارهای مناسبی را ارائه دهد. آنچه سبب شده راهکارهای مدیریت منابع آب در سال‌های اخیر را مانع و جامع ندانیم بی‌شک متأثر از آن است که آب را یک عنصر فرابخش و چند انضباطه ندانسته‌ایم و بی‌آنکه سرزمین ایران و جغرافیای آن را بشناسیم برای هر بخشی جداگانه و جزیره‌ای تصمیم‌گرفته شده است.

آب این مایع حیات از منابعی چون جوی‌ها ،رودها ،دریاها، چاه ها، چشمه ساران و... استحصال و مصرف می‌گردد. برای نجات از بحران کم آبی وجلوگیری از تغییر هر چه بیشتر اقلیم باید از جابجایی آب‌های میان حوزه‌ای جلوگیری کرد؛ یعنی این‌که تغییر در روند پیمایش آب به هیچ عنوان ندهیم. مثلا رودخانه که هزاران سال از شمال به جنوب مسیر می پیماید و در سر راه خود تمدن و آبادانی ساخته است به یکباره مسیرش را عوض نکنیم و به شرق یا غرب هدایت کنیم چرا که با این کار تمام زیر ساخت‌های طبیعی و مصنوعی در مسیر رودخانه را فنا خواهیم داد.

تا حدود 80 سال پیش بشر با همه تفاوت‌های فرهنگی و نژادی یگانه راهی که به ذهن اش می رسید در جهت بارش باران انجام می‌داد تا از تشنگی و بی آبی نجات پیدا کند. با نگاهی به مراکز تمدنی بشری متوجه می‌شویم که وجود آب اولین دلیل اسکان انسان در هر نقطه‌ای بوده است؛ اما امروزه بشر به علت رشد جمعیت و بحث اشتغال و بهره برداری از معادن و منابع خاصی اجبار دارد که در نقاط معلوم ومشخصی زندگی کند. ممکن است این نقطه کلا دچار تغییر اقلیم شده و به سمت خشکسالی همیشگی برود یا نه به خاطر اسکان بیش از ظرفیت انسان‌ها آب منطقه کفاف مصرف را ندهد.

می‌توان این نکته را یادآور شد؛ که با توجه به تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین و براساس گزارش تهیه شده توسط سازمان ملل پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۳۰ میلادی بحران آب در مناطق با اقلیم خشک و نیمه خشک، منجر به مهاجرت ۲۴ تا ۷۰۰ میلیون نفر گردد. بیش از نیمی از مساحت ایران را مناطق کویری و نیمه کویری تشکیل می‌دهد و این مشخصه ایران را از لحاظ میزان بارندگی در دسته کشورهای خشک و نیمه خشک قرار داده است.

با توجه به جغرافیا و شرایط آب‌وهوایی ایران، خشکسالی، کمبود منابع آب، عدم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح در استفاده از آب می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری را برای کشور ایران در پی داشته باشد. از مشکلات جدی که گریبان‌گیر محیط زیست ایران است می‌توان به نبود منابع کافی آب شیرین و آلودگی منابع آب به‌علت مدیریت ناسالم پس‌ماند اشاره کرد. بر اساس آمار ارائه شده در سالنامه اطلاعات جهان که توسط سازمان اطلاعات آمریکا منتشر می‌شود، ایران از جمله ۱۰ کشوری است که بیشترین میزان برداشت آب شیرین را دارند. حدود ۹۰ درصد از این منابع آبی در بخش کشاورزی و هفت درصد در بخش ساختمان مصرف می‌شود.

میزان برداشت منابع آبی در حدود ۲۰ کیلومتر مکعب از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ افزایش داشته است و این در حالی است که میزان منابع تجدیدپذیر آب شیرین با حجم ۱۳۷ کیلومترمکعب در سال، ایران را در رتبه ۵۸ام جهانی قرار می‌دهد. عمق چاه‌های آب در طی ۴۰ سال بعلت برداشت بی‌رویه از عمق ۵۰ متر به ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر رسیده است و ذخیره آبی ۹۰ سد از ۱۷۷ سد موجود در ۶ حوضه آبریز اصلی کشور، کمتر از ۴۰ درصد ذخیره آبی دارند. ازین‌رو نیاز به اصلاح الگوی مصرف و اتخاذ راهکارهای مدیریتی جدی برای مقابله با تنش آبی پیش‌رو درایران، امری اجتناب ناپذیر است.

مسعود فرزاد کارشناس مسائل آب در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم وفناوری ایسکانیوز، در این زمینه گفت: در حالت اول که اقلیم تغییر کرده انسان آنچنان کاری نمی تواند درخصوص افزایش بارش انجام دهد. اما در حالت دوم که به‌علت افزایش جمعیت مقدار آب کم است (مانند شهر تهران) بشرط مستعد بودن منطقه، با بارور کردن ابرها مقدار بارش باران را افزایش می دهند ودر بعضی نقاط جهت افزایش ارتفاع برف درمناطق کوهستانی اقدام به بارور سازی ابرها می‌کنند که اینکار نزدیک به 15%مقدار بارش را افزایش می‌دهد.

همچنین روش‌های نوین آبیاری را در صنعت کشاورزی کشور به‌کار بگیریم ،آبیاری قطره‌ای و بارانی و در بعضی جاهای کم آب کوزه‌ای را در دستور کار قرار دهیم. در کنار این موارد بایستی از کشت محصولات آب بر چون نیشکر و چغندر وبرنج ... و تغییر اراضی مرتع به کشاورزی و از دیم به آبی به شدت اجتناب کنیم.

توجه به مقوله باز چرخانی آب و استفاده از پساب و آب خاکستری و استفاده از آب تصفیه شده در مصارف غیر بهداشتی، مقابله با حفر چاه آب چه با مجوز و چه بدون مجوز ، بازنگری در وجود یا عدم وجود چاه آب در مناطق و دشت‌های ممنوعه، جلوگیری از فرسایش خاک و توجه به مقوله آبخیز داری با توجه به تغییر اقلیم در این سال‌ها همچنین ایجاد موانع در سطح زمین‌های زراعی، مراتع و جلوگیری از ایجاد سیلاب به زمین می‌توانیم منابع آب را مدیریت کنیم.

با باور به اینکه کشور ما کم آب است و سیر نزولی اقلیم به خشکی وبیابانی شدن کشور می‌انجامد به طرح های شیرین سازی وانتقال آب از دریاهای جنوب کشور توجه ویژه شود. همچنین جلوگیری از رشد بی رویه جمعیت و اولویت دادن به تهیه آب در مناطق کم آب کشور که منجر به مهاجرت و جابجایی مردمان نگردد، که این امر خود بحران را به نقاط جدید گسترش می دهد.

لازم به ذکر است با توجه به بحران آب و کم شدن منابع آب زیرزمینی، راهکارهایی برای مقابله و کنترل دخایر آب توسط دولت‌ها، سازمان‌های محیط زیست و دانشکده‌های سراسر جهان در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی و ساختمان ارائه شده است. بنابراین با بازرسی شبکه‌های انتقال آب، ردیابی و تعمیر نشتی‌های شبکه، بهینه‌سازی مصرف آب در طراحی فضای سبز، بهینه‌سازی روش‌های آبیاری گیاهان، سرویس‌های بهداشتی، شیرآلات، سیستم‌های دیگ بخار، تجهیزات آشپزخانه‌های تجاری، آزمایشگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، مدیریت فعالیت‌های با نرخ مصرف بالای آب و منابع جایگزین می‌توان منابع آبی را مدیریت کرد.

حبیبه رحیمیان

انتهای پیام/