به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، با توجه به منابع عظیم نفت وگاز در کشور و وسعت خطوط انتقال، تعمیر و محافظت خطوط لوله تحت فشار زیرزمینی انتقال معیوب امری ضروری است. یکی از دغدغههای مهم و همیشگی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی بحث خوردگی و فرسودگی است که در هر قسمتی نظیر لولهها و اتصالات، مخازن مختلف حاوی مواد شیمیایی اسیدی و قلیایی، کمپرسورها، توربینها، بویلرها، پمپها، فیلترها،سطوح کورهها، برجهای خنکسازی، مبدلهای حرارتی، کف و دیواره سالنهای تولید و انبار، مخازن تحت فشار، ابزارآلات و ماشین آلات و… میتواند خسارتهای زیادی را به سیستم تحمیل کند.
هزینههای خوردگی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم تأسیسات صنایع کشور را تهدید میکند. رقم مربوط به هزینههای خوردگی تا حدود پنج درصد تولید ناخالص یک کشور را میتواند شامل شود. سهم صنایع نفت در این حوزه بیش از 20 درصد و صنایع نیروگاهی چهار درصد برآورد میشود.
یکی از چالشهای استقرار مدیریت خوردگی در سازمانها همپوشانی مفاهیم مهندسی خوردگی و مدیریت خوردگی است. در بسیاری از مواقع تصور میشود مدیریت خوردگی همان مهندسی خوردگی است. در مجامع علمی و دانشگاهی دانشآموختگان رشته خوردگی فقط درباره روشهای شناسایی و مهار خوردگی مورد آموزش قرار میگیرند و بحث مدیریت خوردگی تاکنون در مراکز علمی مورد توجه جدی قرار نگرفته است. پیشبینی میشود در آینده نزدیک بهدلیل نیاز بیشتر به کاهش هزینههای خوردگی و افزایش بهرهوری سیستمهای صنعتی این امر رخ دهد.
میتوان گفت؛ خوردگی واکنشی نامطلوب است که سبب تخریب قطعات میشود. هنگامیکه مواد فلزی در محیط خورنده قرار میگیرند، به واکنشهای شیمیایی با هوا و یا آب تمایل نشان میدهند و اثرات خوردگی بر روی سطوح این مواد نمایان میشود.
حمیدرضا شکوهی کارشناس صنعت نفت در گفتوگو با خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، گفت: با توجه به اینکه اکثر نجهیزات نفتی عموما قدیمی بوده و بخاطر قدمت تولید نفت در ایران این نیاز را میطلبد که بحث خوردگی در این صنایع استراتژیک مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
وی تصریح کرد: برای حفظ و صیانت تجهیزات نفتی نیاز به بازسازی و نوسازی تجهیزات و تاسیسات داریم که این امر مهم نیازمند تخصیص بودجه کلان برای این بخش است.
به طور معمول آسیب مالی ناشی از خوردگی به میزان 0.8 تا5.2 تولید ناخالص ملی هر کشور است که شامل خسارتهای مستقیم (مانند هزینهای که صرف می کنیم تا آلیاژی را جایگزین کنیم) و غیر مستقیم که در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر نسبت ده به یک دارد، است. در صورتی که در کمپانیهای جهانی این نسبت، دو به یک است. بررسیها نشان داده با مدیریت خوردگی میتوانیم هزینه ناشی از آن را تا 30 درصد کاهش دهیم.
لازم به ذکر است که وزارت نفت در سال 93 دو سند نظامنامه مدیریت داراییهای فیزیکی و مدیریت خوردگی در صنعت نفت را ابلاغ کرد تا از این طریق بتواند به بازسازی تجهیزات و تاسیسات نفتی بپردازد.
در تمام کشورهای توسعهیافته، برآورد از هزینههای خوردگی به طور واضح وجود دارد؛ اما متاسفانه در کشور ما وجود ندارد و ما باید به این بخش از هزینهها توجه جدی کنیم. اگر واقعیت این هزینهها از نگاه بخش خصوصی دیده شود، از تعویض یک پمپ، حائز اهیمت است تا هزینههای کلان کشوری. اگر بتوانیم از دارائیهایمان صیانت کنیم و به عمر مفید آن توجه کنیم. به طور مثال، اگر یک خط لوله ای را برای بیست سال طراحی و مستقر می کنیم، بعد از 3 ماه از کارایی خارج نشود. عمر پوشش در کشور ما حدود دو یا سه سال است درحالی که در دنیا بیشتر از ده سال است.
شکوهی تاکید کرد: پس میتوان گفت عملا مشکلی از لحاظ نگرش در مدیریت صنعت نفت و تدوین سیاستها نداریم؛ چرا که ضرورت جلوگیری از خوردگی و نگهداشت تجهیزات و تاسیسات نفتی کاملا احساس شده و در این زمینه بسته حمایتی نیز ابلاغ شده است. مشکل اصلی در این عرصه نبود سرمایه است.
در اغلب حوزهها تکنولوژی فنی در داخل کشور موجود است؛ بنابراین مشکل اصلی نبود سرمایه در این بخش است این نگرش نه تنها در صنعت نفت بلکه در مدیریت کلان کشور باید ایجاد شود. چرا که بخش مهمی از درآمد کشور از طریق این صنعت تامین می شود و صنعتی که بخش مهمی از رشد اقتصاد کشور را برعهده دارد. این صنعت گاو شیرده نیست که تنها از آن استفاده کنیم، بلکه نیازمند حفظ و نگهداری و سرمایه گذاری است.
در بسیاری از صنایع، خوردگی به عنوان یک مشکل اساسی درنظر گرفته میشود؛ زیرا دلیل اصلی خرابیها و صرف سالانه میلیاردها دلار برای نگهداری پیشگیرانه، تعمیر و بازسازی قطعات فلزی است. به همین خاطر رنگها و پوششهای مقاوم در برابر خوردگی مورد توجه قرار گرفتهاند.
یکی از اصلیترین روشهای کنترل خوردگی، بهکارگیری پوششهای مقاوم است. بسیاری از پوششهای ایجاد شده بر روی سطوح مقاومت کمی از خود نشان میدهند و باید با اضافه کردن افزودنیهایی مقاومت آنها را افزایش داد.
روشهای مختلفی برای افزایش مقاومت به خوردگی وجود دارد که یکی از آنها روش رنگآمیزی سطوح است. به این ترتیب پوششهای ضدخوردگی میتوانند بهصورت رنگ یا پوششهای شفاف روی سطوح ایجاد شوند. در کنار تغییر نوع رزین استفاده شده در رنگ، میتوان از افزودنیهای مختلف برای بهبود مقاومت استفاده کرد.
این کارشناس با بیان اینکه دولت و مجلس برای صیانت از تاسیسات بودجه کلانی را تخصیص دهد، گفت: باید نگرش حمایتی نسبت به نوسازی و بازسازی تجهیزات صنعت نفت در مقابل خطرات احتمالی از جمله خوردگی ایجاد شود؛ در این صورت است که می توانیم، امیدوار باشیم که این مشکل حل شود.
فناوری نانو فرصت ایجاد پوششهایی با خواص بالا را با اضافه کردن مقدار کمی از نانومواد فراهم کردهاست. میتوان با استفاده از نانوذرات، روکشهای مقاوم در برابر خوردگی تولید کرد. بهعنوانمثال، میتوان این نانوذرات را در یک بستر آلی وارد کرده و مقاومت رنگ حاصل را افزایش داد.
در همین راستا محققان مؤسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ و پوشش موفق شدهاند با ایجاد پوششهایی نانومتری بر سطح فلز، مقاومت به خوردگی سطوح فلزی را افزایش دهد. این پوشش که از موادی دوستدار محیط زیست ساخته شده میتواند در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و صنایع لوازم خانگی به منظور آمادهسازی سطح قبل از اعمال پوششهای پلیمری استفاده شود. این طرح در حال حاضر به منظور پوششدهی لولههای گاز و در مقیاس نیمه صنعتی اجرا شده است.
متاسفانه سیستمی که بتواند این آمار و ارقام را جمع بندی کرده و در اختیار قرار دهد وجود ندارد. ارزش کل نگهداری و تعمیرات در دنیا سالانه 2تا 2.5درصد میزان سرمایه گذاری است بنابراین ما در این محدوده مجاز به صرف هزینه در بخش تعمیرات هستیم.
لازم به ذکر است که 70 درصد تجهیزات صنعت نفت مکانیکی و سازهای هستند. در این صنعت 15 درصد تجهیزات دوار و ماشینی و 10 درصد برق و ابزار دقیق است که پر ریسکترین آن همان بخش 70 است و اگر بتوانیم این پدیده را مدیریت کنیم بخش عظیمی از ثروتهای ملی، حفظ و صیانت خواهد شد. بنابراین هدف مدیریت خوردگی همواره کاهش خسارات وارده به تجهیزات و هزینههای ناشی از آن است که در همین راستا نقشه راهی تدوین شده است. در کنار این موارد اگر بهبود فرآیندها صورت نگیرد و صرفا از سامانهها و سیستمهای نرم افزاری استفاده شود نمیتوان در این خصوص کاری را از پیش برد از این رو، این دو مهم در یک خط مستقیم قرار ندارند و باید با یکدیگر در تعامل دو سویه باشند و همدیگر را تعالی میبخشند.
با در نظر گرفتن اهداف کوتاه مدت میتوانیم اقداماتی نظیر کنترل هزینهها، آموزش، بهبود ساختار سازمانی را مورد بررسی قرار دهیم و در برنامه های میان مدت نیز میتوان طراحی مهندسی، بهبود اجرای پروژهها و استفاده از مواد مناسب را در نظر داشته باشیم. در اهداف بلند مدت باید به دنبال طرحهای نوسازی و به سازی بوده و هدف گذاری مشخصی را در کارهای داخل کشور در حوزه خوردگی داشته باشیم و در مکانهایی که نیاز به فناوریهای جدید و به روز است از آنها بهره بگیریم.
حبیبه رحیمیان
انتهای پیام/