به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، یکی از رشتههای پرطرفدار داوطلبان در دوره کارشناسی، رشته «مهندسی کامپیوتر» است. در ایران، این رشته شامل سه یا چهار زیرشاخه مهم است که شامل «نرمافزار»، «معماری سیستمهای کامپیوتری»، «رایانش امن» و «فناوری اطلاعات» است.
تاریخچه آموزش مهندسی کامپیوتر
ظهور مهندسی کامپیوتر در سال ۱۹۳۹، زمانی که جان وینسنت آتناواف و کلیفورد بری شروع به توسعه اولین کامپیوتر دیجیتال از طریق فیزیک، ریاضیات و مهندسی برق الکترونیک جهان کردند، صورت گرفت. آنها با هم، کامپیوتر Atanasoff-Berry را نیز به وجود آوردند که به عنوان ABC نیز شناخته شده بود و تکمیل نهایی آن ۵ سال طول کشید. با این حال، این کامپیوتر در دهه ۱۹۴۰ از بین رفت و دور انداخته شد و یک نسخه جدیدتر ازABC در سال ۱۹۹۷ ساخته شد.
اولین دوره کارشناسی مهندسی کامپیوتر در ایالات متحده در سال ۱۹۷۲ در دانشگاه کلیولند، اوهایو رزرواسیون در غرب ایالات متحده تأسیس شد. از سال ۲۰۱۵، ۲۵۰ برنامه مهندسی کامپیوتر با مجوز ABET در ایالات متحده وجود دارد. در اروپا، اعتبار بخشی از مدارس مهندسی کامپیوتر توسط بخشهای مختلف سازمان از شبکه EQANIE انجام میشود.
صرف نظر از نام دقیق این رشته تحصیلی در کشورها و دانشگاههای مختلف، مهندسی کامپیوتر در تمام دنیا (حتی در ایران) رشتهای با وزن و تأکید بیشتر روی جنبههای سختافزاری سیستمهای کامپیوتری است. به زبان ساده، فارغالتحصیلان باید بتوانند وارد بازار کار طراحی دستگاههای کامپیوتری شوند. البته کامپیوتر و کاربردهایش شاخههای مختلفی دارد؛ اما لزوماً هر تخصصی در دنیای کامپیوتر به توانایی طراحی و تولید دستگاههای کامپیوتری منجر نمیشود.
گرایشهای رشته مهندسی کامپیوتر
رشته مهندسی کامپیوتر در کشور ما نیز اهمیت بسیاری داشته و تا مقطع دکتری نیز تدریس میشود، همچنین این رشته در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش سخت افزار و نرم افزار است که البته این دو گرایش در مقطع کارشناسی تفاوت قابل توجهی با یکدیگر ندارند.
گرایش سخت افزار
هر کامپیوتر دارای دو جزء متفاوت سخت افزار و نرم افزار است که در این میان سخت افزار جزو فیزیکی کامپیوتر بوده و شامل صفحه کلید، صفحه نمایش، چاپگر و دیسکها میشود. اجزای فیزیکی و قابل لمس کامپیوتر مانند مدارها و بردهای الکترونیکی، سخت افزار نامیده میشود. مهم ترین واحد سخت افزار در مقطع لیسانس به مطالعه و بررسی طراحی سختافزاری، کنترل سخت افزاری و شبکه های کامپیوتری میپردازد.
برای مثال یک مهندس سخت افزار میتواند به طراحی بخش های سخت افزاری کامپیوتر شامل پردازشگر مرکزی (CPU) ، پورت های ورودی و خروجی و سیستمها و مدارات جانبی میپردازد، مباحث درسی در رشته ی سخت افزار به مطالب درسی در رشته ی مهندسی برق و الکترونیک نزدیک بوده خصوصا تمام مطالب شاخه ی دیجیتال شامل مدارهای مختلف، معماری کامپیوتر و میکروپروسسورهای 1 و 2، الکترونیک دیجیتال و ... را شامل میشود که البته به این بخش از سختافزار بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته میشود.
گرایش نرم افزار
نرم افزار جزء غیر قابل لمس کامپیوتر است، برنامهها و دادههایی است که به کامپیوتر فرمان میدهند که چه عملی را انجام دهد. نرم افزار در حقیقت روح و جان کامپیوتر است که به سخت افزار هویت میبخشد و اصولا به برنامه ای گفته میشود که برای به کارگیری سختافزار ساخته شده باشد.
در واقع، مهندسی نرم افزار ایجاد و استفاده دقیق از اصول مهندسی در جهت به دست آوردن نرم افزاری توسعه یافته از لحاظ اقتصادی و قابل اعتماد که به طور موثر روی ماشینهای واقعی کار می کند، تعریف کرده است.
نرم افزارها را میتوان به دو رده کلی دسته بندی کرد که عبارت اند از: نرم افزارهای سیستمی و نرم افزارهای کاربردی. نرم افزارهای سیستمی برنامه هایی هستند که کاربر، یا خود آنها را مینویسد یا شرکت های نرم افزاری آنها را تهیه کرده و برای فروش عرضه میکنند. این گونه برنامهها معمولا عمومیت برنامه های سیستم را نداشته و برای زمینه های مختلف مهندسی، علمی، تجاری، آموزشی، تفریحی و یا طراحی نوشته میشوند.
توانمندیها و ویژگیهای لازم برای رشته مهندسی کامپیوتر
یک مهندس کامپیوتر باید سخت کوش و با پشتکار باشد چون رشته کامپیوتر رشته پویایی است و دانشجو باید همیشه اطلاعاتش به روز بوده و به دنبال فرا گرفتن مطالب جدید باشد. در نتیجه کسانی که میخواهند فقط چهار سال درس بخوانند و بعد مطالعه را کنار گذاشته و وارد بازار کار شوند، در این رشته موفق نخواهند شد و بر عکس افرادی که همیشه به دنبال مطالعه و فراگیری هستند، در این رشته موفق میشوند.
مهندس کامپیوتر باید پایه ریاضی قوی داشته و تواناییاش در زمینه فیزیک خوب باشد. همچنین لازم است که فردی خلاق باشد تا بتواند مسائل را از راه حل های ابتکاری حل کند و راه حل هایی که کمترین هزینه و بهترین کارآیی را داشته باشد انتخاب نماید.
رشته مهندسی کامپیوتر و علوم کامپیوتر چه تفاوت هایی باهم دارند؟
تازه واردها اغلب این دو رشته را با هم اشتباه میگیرند، گرچه این دو رشته نقاط مشترک زیادی دارند؛ اما در عین حال تفاوتهای بسیار زیادی هم با یکدیگر داشته به طوری که علوم کامپیوتر با پردازش، ذخیرهسازی و انتقال دیتا سروکار دارد؛ اما مهندسی کامپیوتر ترکیبی از مهندسی برق و علوم کامپیوتر است و آشنایی با چنین تفاوتهایی موجب میشود تا حین انتخاب رشته از بین این دو، به زمینه مورد علاقه شان توجه کرده و گزینه مناسبتر را انتخاب کنند.
علوم کامپیوتر محدود به برنامهنویسی نیست
بزرگ ترین و رایج ترین تصور غلطی که در رابطه با علوم کامپیوتر وجود دارد این است که افراد تصور میکنند تمام واحدهای این رشته محدود به برنامه نویسی میشود؛ اما اینطور نیست و این رشته چیزی بیش از اینها را شامل میگردد و در واقع Computer Science مانند چتری است که حوزههایی را در رابطه با کامپیوتر پوشش میدهد که شامل دروس تئوری، زبانهای برنامه نویسی، الگوریتم و معماری نرمافزار میشوند.
در مورد واحدهای علوم کامپیوتر در مقطع کارشناسی باید گفت که این رشته طیف گستردهای از موضوعات را پوشش می دهد و به دانشجویان اجازه کار و یادگیری در زمینههای گوناگون را میدهد.
مهندسی کامپیوتر سختافزاریتر است
مهندسی کامپیوتر را میتوان ترکیبی از مهندسی برق و علوم کامپیوتر در نظر گرفت که با ترکیب دانش سختافزاری و نرمافزاری، مهندسین کامپیوتر تقریبا در تمام زمینههای مربوط به کامپیوتر مهارت پیدا میکنند. آنها عملکرد میکروپروسسورها و نحوه طراحی و بهینهسازیشان را نظارت میکنند، چگونگی اتفاق افتادن انتقال دیتا را تحتنظر و کنترل میگیرند و همینطور نحوهٔ نوشته شدن و کامپایل نرمافزار برای پلتفرمهای سختافزاری متفاوت و گوناگون را بررسی میکنند. به زبان سادهتر، مهندسی کامپیوتر طراحی نرمافزار و مفاهیم پردازش دیتا را میسر میکند و یک مهندس کامپیوتر مسئول اجرای نرمافزاری است که توسط یک متخصص علوم کامپیوتر ایجاد شده است .
این دو رشته در برخی زمینهها نیز دارای وجه اشتراک هستند؛ زیرا در صنعت کامپیوتر موضوعات و زمینههایی وجود دارند که به مانند پلی میان این دو بنا شده و این دو رشته را به هم مرتبط میکنند. همچنین در زمینه تحصیلی هم باید گفت که هر دو رشته شامل واحدهای برنامه نویسی، ریاضیات و علوم پایهای کامپیوتر میشوند.
با تمام این اوصاف، تمام این موضوعات به ترجیح و علاقه افراد بستگی دارد.
روند رو به رشد استفاده از کامپیوتر در زندگی روزانه اشتغال و موقعیت کاری برای فارغ التحصیلان این رشته فراهم است تا در قالب شرکتهای تولیدکننده نرم افزار، شرکتهای تولیدکننده قطعات، مراکز صنعتی – تولیدی، شرکتها و موسسات خدماتی، مراکز آموزشی و … مشغول به کار شده و فعالیت کنند.
با توجه به پیشرفت کند ایران نسبت به جامعه جهانی کامپیوتر در سالهای اخیر نیاز به مهندسین خلاق و کوشا در این زمینه کاملاً احساس می شود.
مهندس کامپیوتر باید پایه ریاضی قوی داشته و تواناییاش در زمینه فیزیک خوب باشد. همچنین لازم است که فردی خلاق باشد تا بتواند مسائل را از راهحلهای ابتکاری حل کند. راه حلهایی که کمترین هزینه و بهترین کارایی را داشته باشد. در ضمن دانشجویی که وارد این رشته میشود باید همیشه اطلاعاتش به روز بوده و به دنبال فراگرفتن مطالب جدید باشد.
موقعیت شغلی در ایران
امروزه یک مهندس کامپیوتر اگر علاقهمند به کار باشد، هیچوقت با مشکل بیکاری روبرو نمیشود. بهخصوص مهندسین نرمافزار که فرصتهای شغلی بیشتری داشته و برای کار کردن نیز نیاز به امکانات و تجهیزات زیادی ندارند. به همین دلیل در بعضی از کشورها، صادرات نرمافزار یکی از اقلام مهم صادراتی و ایجاد درآمدهای ارزی برای آن کشور است.
جالب است بدانید که متخصصان پیشبینی میکنند که تا 10 سال دیگر در کشورهای پیشرفته مردم همانقدر که به نیروی برق وابسته هستند، به شبکه اینترنت وابسته خواهند شد؛ یعنی همان طور که اگر امروزه برق برود هیچ کاری نمیتوان کرد، اگر در 10 سال دیگر اینترنت قطع شود تمامی کارها متوقف خواهد شد، روشن است که در چنین جامعهای متخصص کامپیوتر نقش بسیار مهمی ایفا خواهد کرد.
اشتغال و بازار کار رشته مهندسی کامپیوتر
دانشجویانی که از این رشته فارغالتحصیل میشوند و با توجه به نیاز بازار و سفارشهایی که از مراکز متنوع و متفاوت کشور دریافت میکنند، توانایی انجام این کارها را برای امرار معاش و عرضه توانمندیهای خود برای بهبود و بهرهوری بالای امور کشور دارا هستند، برنامه نویسی برای سایتها با توجه به محتوای درخواستی و مکانیزم عمل تستهای مختلف یک برنامه، ساخت مدارهایی که قادر به ارتباط با کامپیوتر باشند.
همچنین ساخت ابزارهای جانبی برای کامپیوتر، ساخت مدارهای ساده منطقی، ساخت سخت افزارهایی که برای پردازش الگوریتمهایی که با کامپیوترهای معمول قابل پیادهسازی نیستند، برنامهنویسی سیستمی طراحی مدارهای مجتمع (IC) طراحی سیستم های خبره و سیستم های اطلاعاتی و همچنین ساخت نرم افزارها برای استفاده در کامپیوترهای مختلف خواهد بود.
فاطمه نصیری فارغ التحصیل رشته مهندسی کامپیوتر دانشگاه پیام نور تهران در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، اظهار کرد: نظر به اینکه رشته های مهندسی برای ورود به بازار کار نیازمند مهارت هستند و نه دانش آکادمیک، اکثر دانشگاه های کشور در این خصوص نارکارآمد هستند.
وی ادامه داد: انتظار فردی که رشته مهندسی و دانشکده فنی را انتخاب می کنند این است که بتواند به راحتی بعد از فارغ التحصیلی وارد بازار کار شود؛ اما در رشته مهندسی کامپیوتر مانند بقیه رشته های مهندسی این امر محقق نشده است.
نصیری تصریح کرد: به خصوص درس هایی نظیر برنامه نویسی مانند سی پلاس یا پاسکال که نیازمند کار تخصصی و علمی است و اگر دانشگاه ها کارگاه های عملی برگزار کنند، عملا دانشجوی مطلبی یاد نمی گیرد.
وی افزود: بازار کار رشته های مهندسی تا حدود 10 سال پیش شرایط بهتری داشت؛ اما در حال حاضر این رشته مهندسی اشباع شده و طی سال های گذشته شاهد مهاجرت دانشجویان از سمت رشته های مهندسی به علوم انسانی و به خصوص ارتباطات هستیم که خود نشان دهنده نبود بازار کار است.
نصیری تصریح کرد: اگر به سال دیپلم و پیش دانشگاهی بازگردم، قطعا انتخاب متفاوتی خواهم داشت و رشته مهندسی کامپیوتر را با توجه به سختی های واحدهای درسی و همچنین مشکلات بازار کار انتخاب نخواهم کرد.
سارا رفیعی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته هوش مصنوعی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، اظهار کرد: من با توجه به علاقه ای که به رشته کامپیوتر داشتم این رشته را انتخاب کردم؛ اما متاسفانه پس از فارغالتحصیلی با توجه به علاقه ای که در این رشته داشتم نتوانست انتظارات را برآورده کند.
وی ادامه داد: متاسفانه همیشه دانشگاه ها اولین رشته ای که در آن پذیرش راحت تری دارند، رشته مهندسی کامپیوتر است و در واقع می توان گفت به اهمیت این رشته و تخصص فارغ التحصیلان آن توجه به خصوصی نمی شود.
رفیعی تصریح کرد: همچنین فارغ التحصیلان این رشته نسبت به ظرفیت های بازار کار مربوط به آن متناسب نیست و این یک چالش دیگر برای دانشجویان و فارغ التحصیلان ان به وجود آمده است.
وی در پایان افزود: بازار کار مهندسی کامپیوتر در ایران، بر خلاف دیگر کشورها بسیار شرایط مساعدی ندارد و با وجود پیشرفت همه جانبه تکنولوژی و سیستم های کامپیوتری نتوانسته به ثبات قابل قبولی برسد.
با توجه به توضیحات گفته شده روند رو به رشد استفاده از کامپیوتر در زندگی روزانه اشتغال و موقعیت کاری برای فارغ التحصیلان این رشته فراهم است تا در قالب شرکتهای تولیدکننده نرم افزار، شرکتهای تولیدکننده قطعات، مراکز صنعتی – تولیدی، شرکتها و موسسات خدماتی، مراکز آموزشی و … مشغول به کار شده و فعالیت کنند. با توجه به پیشرفت کند ایران نسبت به جامعه جهانی کامپیوتر در سالهای اخیر نیاز به مهندسین خلاق و کوشا در این زمینه کاملاً احساس می شود.
انتهای پیام/