سرگردانی دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دو‌راهی آموزش‌محور و پژوهش‌محور

بی‌ثباتی و عدم‌تصمیم‌گیری درست و همه جانبه در مقطع تحصیلات تکمیلی توسط مسئولان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سیاست‌گذاران عرصه علم در کشور، موجب سرگردانی دانشجویان و استادان میان دو رویکرد تحصیلات آموزش‌محور و پژوهش‌محور است.

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشجویان پس از طی کردن دوره کارشناسی(پیوسته یا ناپیوسته) اگر قصد ادامه تحصیل دانشگاهی داشته باشند، وارد مقطع کارشناسی ارشد می‌شوند. دوره تمام وقت تقریبا 2 ساله از دوره‌های تحصیلات تکمیلی نظام آموزش عالی که گذراندن آن موجب دریافت مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد در رشته مربوطه می شود.

اهداف آموزشی کارشناسی‌ارشد

پرورش نیروهای متخصص و پژوهشگر با تاکید بر گسترش و تعمیق دانش در یک علم و حوزه خاص، آشنایی با آخرین دستاوردهای علمی در یک زمینه خاص، کسب مهارت های لازم آموزشی پژوهشی، آشنایی با روش ها و ابزارهای تحقیق و آمادگی برای ورود به دوره دکتری از اهداف برگزاری دوره کارشناسی ارشد در سیستم نظام آموزش عالی است.

ترکیب آموزه‌های آموزش و پژوهش در مقطع کارشناسی‌ارشد

دوره تحصیلی کارشناسی ارشد از دو مرحله آموزش و پژوهش تشکیل شده است که مرحله آموزشی شامل واحدهای درسی و مرحله پژوهشی شامل پروژه(پایان نامه) است. هر دانشجو در این دوره تحصیلی موظف است 32 واحد درسی را بگذراند.

دروس اجباری و اختیاری، عناوین و سرفصل های تدریس شده در دانشگاه ها براساس قوانین و مقررات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و برنامه‌های مصوب شورای برنامه‌ریزی درسی است.

وجود تحقیق گسترده به نام پایان‌نامه در انتهای کارشناسی‌ارشد

دانشجویان مقطح تحصیلی کارشناسی ارشد بعد از گذراندن واحدهای درسی برای اخذ مدرک باید در انتها پایان نامه ارائه دهند که شامل یک پژوهش گسترده و متشکل از یک تحقیق اصولی و سیستماتیک در مورد یک پدیده، سوال (طرح مسئله) و یا مشکلی است که برای حل آن باید ارائه راهکار دهند. انواع پایان نامه به عنوان یک تحقیق که مستلزم یادگیری روش تحقیق، جمع آوری داده ها، تحلیل اطلاعات و نقد منابع به صورت ابتکاری و خلاق انجام می شوند.

حذف پایان‌نامه و تولد مدرک آموزش‌محور

از سال 1388 موضوع حذف پایان‌نامه‌ها از مقطع کارشناسی‌ارشد توسط محمد حسینی معاون وزیر وقت در وزارت علوم مطرح شد. به این شرح که برخی از دانشگاه ها به صورت آزمایشی پایان نامه را حذف و آموزش محور را جایگزین پژوهش محور کنند.

همچنین در راستای بیان حسنات این طرح، رجبعلی برزویی مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی، اظهار داشت: پذیرش به روش آموزش محور باعث می شود برای حوزه های مختلف ظرفیت ایجاد شود و از خروج دانشجویان از کشور جلوگیری کنیم. وی گفت: با اجرای این طرح در 30 دانشگاه کشور، ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد در سال تحصیلی آینده حدود 20 درصد افزایش خواهد داشت که این میزان نسبت به سال های گذشته بسیار قابل توجه خواهد بود.(اردیبهشت سال 89)

شیوه آموزش‌محور چیست؟

تحصیل در شیوه آموزش‌محور با محوریت آموزش و به‌صورت واحدهای درسی و بدون پایان‌نامه بوده که گذراندن حداقل دو و حداکثر ۴ واحد سمینار و تحقیق الزامی است و در سایر موارد عینا مطابق آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته است.

شیوه پژوهشمحور چیست؟

شیوه پژوهش‌محور‌ دوره با محوریت پژوهش است که دستاورد آن ارائه فناوری جدید، ارائه نظریه و ایده جدید، تولید دانش فنی، ثبت اختراع و غیره است که شامل اخذ واحدهای درسی محدود و الزام به ارائه پایان‌نامه است.

دانشگاه تهران مدرک آموزش‌محور ارائه نمی‌دهد

سیدحسین حسینی معاون پژوهشی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز در خصوص ارائه پایان نامه توسط دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد، عنوان کرد: دانشجویان با طی کردن واحدهای درسی و آشنایی با دانش تئوری توسط استادان در کلاس های درس، با مفاهیم آموزشی آشنا می شوند.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران ذات پایان نامه را پژوهشی دانست و گفت: دانشجویان کارشناسی ارشد باید مفاهیم پژوهشی و ساختار مقالات علمی پژوهشی را فرابگیرند تا برای ورود به مقطع دکتری آمادگی لازم را داشته باشند.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران پیرامون اجرای طرح پایان نامه های آموزش محور در دانشگاه های سراسر کشور، گفت: تمام دوره های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و تمام رشته ها در دانشکده های مختلف دانشگاه تهران براساس محور و پایه آموزش هستند و در انتهای دوره براساس برنامه درسی بین 4 تا 6 و برخی از رشته ها 8 واحد پایان نامه وجود دارد. در دانشگاه تهران مدرک تحصیلی براساس پژوهش محور است و آموزش محور صرف نداریم.

در دانشگاه صدا‌و‌سیما به جای اخراج دانشجویان، مدرک آموزش‌محور تعلق می‌گیرد

حسن زارعیان معاون پژوهش دانشگاه صدا و سیما در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز با اشاره به اینکه ترکیب آموزش تئوری و فعالیت های پژوهشی برای دانشجویان در مقطع تحصیلات تکمیلی ضروری است، گفت: در دانشگاه صدا و سیما طبق آیین نامه های موجود تاکید و قانون بر ارائه پایان نامه توسط دانشجویان برای دریافت مدرک تحصیلی است.

معاون پژوهشی دانشگاه صدا و سیما اذعان کرد: وزات علوم، تحقیقات و فناوری تبصره ارائه مدرک آموزش محور توسط برخی از دانشگاه ها را برای دانشجویان با موراد خاص و استثنا صادر کرده است.

وی افزود: دانشجویانی که با پر شدن دوران سنوات خود در مرز اخراج شدن از دانشگاه هستند، پرونده خود را در کمیسیون گروه مطرح می کنند و با صلاح‌دید استادان و مدیران گروه می توانند مدرک آموزش محور را دریافت کنند.

گفتنی است؛ ماده ۲۵ آیین‌نامه آموزشی وزارت علوم تاکید می‌کند تنها در شرایط خاص و استثنایی دانشجویان می‌توانند با موافقت و تایید دانشگاه و مراجع قانونی به جای ارائه پایان‌نامه واحد درسی بگذارنند.

مدرک آموزش‌محور و تاثیرات آن در مصاحبه ورودی مقطع دکتری

زارعیان با اعلام اینکه در مدرک دانشجویان، آموزش محور بودن قید می شود گفت: دانشجویانی که با کم کاری در آستانه اخراج قرار دارند و در واقع صلاحیت پژوهش را ندارند و قطعا در مصاحبه ورودی دکتری این نوع مدرک جزو شاخص‌های منفی از دید استادان مصاحبه کننده است.

لازم به ذکر است؛ توکلی مشاور عالی سازمان سنجش در تاریخ خرداد سال 91 اعلام کرده بود: «تحصیل در شیوه آموزش محور با محوریت آموزش و به صورت واحدهای درسی و بدون پایان نامه بوده که گذراندن حداقل دو و حداکثر 4 واحد سمینار، تحقیق و تتبع نظری الزامی است و در سایر موارد عیناً مطابق آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته است، البته باید توجه داشت که فارغ‌التحصیلان این دوره هیچ منعی برای ادامه تحصیل در دوره دکتری ندارند.»

سخن آخر؛

در انتها می توان نگاشت، بی ثباتی و عدم تصمیم گیری درست و همه جانبه در مقطع تحصیلات تکمیلی توسط مسئولین وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری و سیاست گذاران عرصه علم در کشور، موجب سرگردانی دانشجویان و استادان میان دو رویکرد تحصیلات آموزش‌محور و پژوهش‌محور است که به طور یقین کاهش و تقلیل سطح علمی دانشجویان و در نتیجه دانشگاه ها را در پی خواهد داشت.

در پایان گزارش سه سوال یا نکته ذهنی باقی می ماند، اول؛ باید از مسئولان دانشگاهی پرسید ارائه پایان نامه در سیستم پژوهش محور که گاهی خریداری می شود و برخی هم رفع تکلیفی است تا چه میزان در حل مشکلات کشور موقیت آمیز بوده است؟

دوم؛ اگر سیستم آموزش محور اجرایی شود دانشجویان چگونه با مفاهیم پژوهشی آشنا شوند؟ به‌خصوص دانشجویان که قصد ادامه تحصیل در مقطع دکتری را دارند. ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر ضعف پژوهش در سیستم آموزش عالی در کشور وجود دارد.

سوم؛ اگر تلفیق دو رویکرد آموزشی و پژوهشی در دانشگاه های کشور برای فارغ التحصیلان در جهت ارتقای علم لازم است، وزرات علوم چرا تمهیداتی در جهت بهبود انتخاب موضوع، طرح مسئله و ارائه راهکار از سوی دانشجویان و استادان راهنما و مشاور برای حل مشکلات و رفع نیازهای علمی کشور چاره‌اندیشی نمی‌کنند.

نویسنده: محمودرضا کریمی

انتهای پیام/

کد خبر: 997822

وب گردی

وب گردی