به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ۷۱ درصد مدیران دانشگاهی ایران معتقدند؛ تمرکزگرایی، حاکمیت دیوان سالاری سنتی و شکل نگرفتن استقلال آکادمیک از جمله نقاط ضعف آموزش عالی ایران به حساب می‌آید.

کارشناسان آموزشی هم بر این باورند که اصول و تصمیمات دانشگاه نباید از سوی هیچ قدرتی خارج از دانشگاه به آن دیکته شود و دانشگاه‌ها باید خودگردان باشند. البته داشتن استقلال برای دانشگاه به معنای رها شدن این نهاد بدون هیچ نظارتی نیست. دانشگاه باید آزاد و در عین حال پاسخگو باشد.

امید میلانی دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه ارومیه، در مقاله خود با عنوان «استقلال دانشگاه و رابطه آن با پاسخگویی و تضمین کیفیت خدمات دانشگاه در سیستم آموزش عالی» به بررسی نقش استقلال دانشگاه در پاسخگویی این نهاد و افزایش کیفیت خدمات دانشگاه می‌پردازد.

میلانی در این پژوهش با ۲۱۹ نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه ارومیه مصاحبه کرده و پس از کدگذاری پاسخ‌ها، به این نتیجه می‌رسد که این دانشگاه از نظر استقلال دانشگاهی و پاسخگویی در وضعیت مطلوبی نیست.

لزوم استقلال دانشگاه‌ها

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد دخالت‌های اهل سیاست در امور دانشگاه، سبب مختل شدن فعالیت‌های علمی دانشگاه و نارضایتی اعضای هیئت علمی می‌شود.

یعقوب محمدی‌فر رئیس دانشگاه همدان در گفت‌وگو با ایسکانیوز، استقلال نداشتن را یکی از موانع دانشگاه‌های ایران دانست و گفت: دانشگاه‌های ایران با وجود داشتن هیئت امنا؛ اما دست‌شان بسته است و نمی‌توانند حتی برای امور داخلی خودشان تصمیم بگیرند.

استقلال دانشگاهی یعنی برخورداری دانشگاه از آزادی و پایبند نبودن آن به مقررات دست و پاگیر دیوان سالارانه دولتی در ارتباط با سازمان داخلی دانشگاه، مدیریت آن، توزیع منابع مالی، کسب درآمد از منابع غیرعمومی، استخدام کارکنان، شرایط تحصیل و برخورداری از آزادی در زمینه تدریس و پژوهش.

برخی گمان می‌کنند استقلال داشتن دانشگاه‌ها، مانع ارزیابی فعالیت‌های آن‌ها می‌شود؛ اما کارشناسان معتقدند پاسخگویی، نوعی ارزیابی از عملکرد دانشگاه است. دانشگاه پاسخگو، به مسئولیت‌های قانونی و اخلاقی خود به بهترین و کاملترین وجه عمل می‌کند. دانشگاه نه تنها به دولت بلکه باید به جامعه و صنعت هم پاسخگو باشد.

دانشگاه مستقل، پاسخگوتر است

بر اساس یافته‌های پژوهشی؛ توجه به استقلال دانشگاه‌ها در زمینه‌های علمی و مالی، زمینه‌ساز مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی بیشتر در مدیریت دانشگاهی می‌شود.

برای مثال دانشگاه گادجه مادا (Gadjah Mada University) در اندونزی با اعمال تغییرات و افزایش استقلال در زمینه علمی، مالی، منابع انسانی و مدیریت توانست به سیستمی با کیفیت خدمات بهتر و پاسخگویی بیشتر دست یابد. این دانشگاه هم‌اکنون رتبه ۴۰۱ در رنکینگ دانشگاه‌های برتر جهان و رتبه ۸۵ در دانشگاه‌های آسیایی را دارد.

بررسی سیر تحول قوانین دانشگاه‌ها در ایران نشان می‌دهد؛ معمولا اصلاحات در زمینه قوانین و مقررات اداری و مالی انجام شده و آزادی چندانی در زمینه استقلال محتوایی (آزادی علمی، استقلال در برنامه درسی و ... ) اتفاق نیفتاده است.

مصطفی کریمیان اقبال عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایسکانیوز، با بیان این که آزادی عمل به افراد کمک می‌کند مسیر خودشان را پیدا کنند، گفت: فرض در کشور ما این است که همه مقصرند، مگر این که خلافش ثابت شود. به نظر من ابتدا اختیار داده شود و اگر کسی بد عمل کرد، مانع سواستفاده‌گران شویم که ۱۰ درصد هم بیشتر نیستند.

پژوهش میلانی نشان می‌دهد؛ مدیریت دانشگاه‌های ایران، تحت اختیار و قدرت حکومت‌ قرار دارد و حکومت دانشگاهی و بازار نقش چندانی در اداره آن‌ها ندارند. نبود استقلال و پاسخگویی دانشگاه‌ها در ایران، سبب بی‌توجهی به کیفیت خدمات آن‌ها شده و با پیامدهایی مانند افت تحصیلی، وابستگی علمی، فرار مغزها، نبود کارآفرینی و ضعف در تولید دانش همراه بوده است. 

به دلیل نبود ارتباط و مشارکت بین دانشگاه و صنعت، دانشگاه‌ها نمی‌توانند از ظرفیت‌های خارج از دانشگاه بهره ببرند و همچنین در پروژه‌های سودآور مشارکتی ندارند، در نتیجه از نظر مالی مستقل نیستند و وابستگی زیادی به بودجه دولتی دارند. هرچه استقلال مالی دانشگاه کمتر باشد، دخالت دولت در امور دانشگاه بیشتر می‌شود.

راهکارهایی برای افزایش پاسخگویی دانشگاه‌ها

استقلال مالی دانشگاه تاثیر بسیاری در استقلال اداری و اجرایی آن دارد. دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق ارتباط با صنعت به منابع مالی خود تنوع بخشیده و استقلال بیشتری کسب کنند. به عبارت دیگر، اگر دانشگاه ارتباط بیشتری با محیط بیرون و بازار داشته باشد، استقلال و پاسخگویی دانشگاه بیشتر خواهد شد.

ارتباط دانشگاه و صنعت در ایران از این جهت مهم است که بیشتر پژوهشگران کشور در دانشگاه‌ها مشغول هستند؛ اما پژوهش‌هایی که در دانشگاه‌ها انجام ‌می‌شوند بیشتر جنبه نظری دارند نه کاربردی.

اعضای هیئت علمی هم می‌توانند در ایجاد و اداره مکانیسم‌های پاسخگویی مشارکت داشته و در راستای پاسخگویی به دولت و جامعه همزمان فعالیت کنند.

انتهای پیام/