به گزارش باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران (ایسکانیوز)، «برنامه ارزشیابی تاثیرات پژوهش‌های انجام شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور» با توجه به اهمیت تقویت اثربخشی طرح‌های پژوهشی مصوب دانشگاه‌ها در اولویت برنامه‌های معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است.

با توجه به اهمیت تقویت اثربخشی طرح های پژوهشی مصوب دانشگاه ها، «برنامه ارزشیابی تاثیرات پژوهش های انجام شده در دانشگاه های علوم پزشکی کشور» از سوی چند دانشگاه علوم پزشکی اجرا می شود.

اهمیت و اهداف ارزشیابی شاخص‌های اثرات پژوهش

اندازه‌گیری و بررسی اثرات پژوهش‌های سلامت در محدوده‌ای فراتر از دانشگاه و دانشگاهیان، مدت‌هاست مورد توجه کشورها قرار گرفته است.

سئوال برخی از کشورها این است که هزینه صرف‌شده برای انجام پژوهش چه فایده‌ای داشته است، برای برخی دیگر از کشورها چالش اصلی، کمبود هزینه‌های پژوهش است و نیاز دارند برای افزایش بودجه پژوهش، نشان دهند که انجام پژوهش فوایدی داشته است.

در ابتدا «اثرات پژوهش» باید تعریف شود و اینکه چگونه می‌توان آن را اندازه‌گیری کرد.

اثرات پژوهش‌های سلامت

به منظور شفاف کردن اثرات پژوهش تعاریف محدودی ارائه شده است که مهم‌ترین تفاوت آن میزان تأیید تعاریف بر قابل اندازه‌گیری بودن و قابل انتساب بودن اثرات است. دو تعریف موجود که این تفاوت را به خوبی نشان می‌دهند عبارتند از:

«اثرات پژوهش: اثر بر روی تغییر و یا ایجاد منفعت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاست‌ها و خدمات عمومی، سلامت، محیط و کیفیت زندگی فراتر از دانشگاه» و «اثر پژوهش عبارت است از سهم قابل پژوهش در اقتصاد، جامعه، فرهنگ، امنیت ملی، سیاست‌های عمومی یا خدمات، بهداشت، محیط زیست یا کیفیت زندگی، فراتر از دانشگاه»

اهداف بررسی و اندازه‌گیری اثرات پژوهش در چهار حیطه کلی حمایت طلبی، پاسخگویی، تخصیص منابع و تحلیل بیان می‌شود. برای بررسی اثرات پژوهشی در یک سیستم، ابتدا باید هدف آن به صورت شفاف مشخص شود، زیرا روش اجرا را متأثر می‌سازد.

برای برخی از اهداف، نیاز به امتیازدهی به اثرات پژوهش و رتبه‌بندی آن است (مانند حمایت‌طلبی و تخصیص منابع) ولی برای برخی اهداف، تعیین عوامل مؤثر بر ایجاد اثرات و نوع اثرات اهمیت دارند (مانند تحلیل). همچنین تعیین اهداف بررسی اثرات پژوهشی، رویکرد آن (رویکرد اکولوژیک و یا مطالعات موردی) را تعیین می‌کند.

روش‌های اندازه‌گیری اثرات پژوهش

به منظور بررسی اثر پژوهش‌ها، دو روش کلی معرفی شده است: روش مطالعات بالا به پایین و روش مطالعات پایین به بالا.

در مطالعات بالا به پایین، متغیرهای مورد استفاده در سطح کلی و جمعی جمع‌آوری می‌شوند، مثلاً ارزیابی رابطۀ میزان هزینه صرف شده برای انجام پژوهش‌ها و اثر آن پژوهش‌ها بر کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های خاص. این‌گونه مطالعات بیشتر با هدف برآورد پولی اثرات پژوهش انجام می‌پذیرد.

در مطالعات پایین به بالا، تعدادی از پژوهش‌ها برای بررسی اثرات، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. به این ترتیب که گروهی از پژوهش‌ها انتخاب شده و اثرات آن‌ها در طول زمان مورد بررسی قرار می‌گیرند.

برای ارزیابی اثرات پژوهش‌های سلامت به روش پایین به بالا چارچوب‌هایی معرفی شده‌اند که یکی از مهم‌ترین و جامع‌ترین مدل‌های پیشنهاد شده، مدل payback است در این چهارچوب منافع حاصل از تحقیقات در پنج طبقه؛ شامل تولید علم، ظرفیت‌سازی، اثر بر سیاستگذاری، اثر بر سلامت و اثر بر اقتصاد معرفی می‌ شوند.

در ایران هم با توجه به چهارچوب payback پرسشنامه‌ای تهیه شد و اثرات پژوهش‌ها در ۶ دانشگاه علوم پزشکی کشور مورد بررسی قرار گرفت. در این پروژه از طرح‌هایی که در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ خاتمه‌یافته بودند تعدادی به صورت تصادفی انتخاب شد و پرسشنامه برای محقق اصلی آن فرستاده شد تا آن را تکمیل کند.

برای انتخاب مناسب‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی اثرات پژوهش‌ها باید دو نکته را در نظر گرفت؛ «سطح تجمعی (aggregation level)» و «گروه دانشی (Pillars)».

در سطح تجمعی باید مشخص شود که بررسی اثرات در کدام سطوح شامل فردی، گرنت و گروه پژوهش، سازمان/ دپارتمان، سازمان تأمین‌کنندۀ اعتبار، دانشگاهی/ استانی/ ملی و یا بین‌المللی قرار است انجام پذیرد.

در گروه دانشی باید مشخص شود که چه گروهی شامل علوم‌پایه، علوم‌بالینی، علوم ارائه خدمت، علوم جمعیتی و بهداشت عمومی و علوم بین رشته‌ای قرار است بررسی شود. در دنیا تجارب متعددی درباره بررسی اثرات پژوهشی در سطوح ملی وجود دارد.

هدف نهایی ارزشیابی دانشگاه‌های علوم پزشکی بر اساس شاخص اثرات پژوهش‌های سلامت، ترویج استفاده از نتایج پژوهش‌های سلامتی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت است. این ارزشیابی با رویکرد «مطالعه موردی» و با استفاده از چارچوب «بازدهی پژوهش» (payback) انجام می‌پذیرد.

در این ارزشیابی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی (شامل دانشکده ها، پژوهشگاه ها و مراکز تحقیقاتی) درخواست می شود چنانچه یکی از پژوهش های ایشان طی سال های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ منجر به تاثیر شده اند، فرم مربوطه را تکمیل کرده و به کارشناس ارزشیابی دانشگاه خود ارسال کنند.

سال تصویب پژوهش و خاتمه آن اهمیت ندارد. مهم زمانی است که تاثیر گذاری رخ داده است.

انتهای پیام/