به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری ایسکانیوز؛ یکی از موضوعات مهم و کلیدی دولت سیزدهم سیاست خارجی و اولویت‌ها در این حوزه است. سیاست خارجی فعال و پویایی که منافع حداکثری کشور را تامین کند و در راستای اجرای سه اصل عزت، حکمت و مصلحت باشد.
سیاست خارجی در مفهوم عبارت است از خط مشی و روشی که دولت در برخورد با امور و مسائل خارج از کشور برای حفظ حاکمیت و دفاع از موجودیت و منافع خود اتخاذ می‌کند.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که روابط دوستانه و نزدیک با همسایگان و گسترش مناسبات با آنها باید در درجه اول اولویت دولت باشد. به بیانی می‌توان گفت که روابط با همسایگان همواره معیاری برای سنجش عملکرد دولت‌ها در حوزه سیاست خارجی در سال‌های گذشته بوده است.
نظر برخی کارشناسان روابط بین‌الملل درباره اولویت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم در زیر آمده است:
سیاست نگاه به شرق تقویت شود
«محسن پاک آیین» سفیر پیشین ایران در باکو و تایلند: سیاست نگاه به شرق با تقویت بیشتر روابط با همسایگان، چین و روسیه، هند و حضور در نهادهایی همچون اتحادیه اوراسیا باید تقویت شود و مقاوم‌سازی اقتصاد بیش از پیش در دستور کار دستگاه دیپلماسی قرار بگیرد.
برای تقویت جبهه چندجانبه‌گرایانه باید روابط خود را با همه دوستان خود در منطقه و در فرامنطقه، آمریکای لاتین و آفریقا تقویت کنیم. از سوی دیگر، با توجه به نظریه اقتصاد مقاومتی، تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری به ویژه در حوزه‌های ترانزیت، تجارت و انرژی با کشورهای مختلف از جمله همسایگان برای مقاوم‌سازی اقتصاد باید در دستور کار دستگاه دیپلماسی و تمام دست‌اندرکاران کشور که در حوزه روابط خارجی کار می‌کنند، قرار بگیرد تا بتوانیم با مقاوم‌سازی اقتصاد گام‌های بلندی را در راستای کاهش وابستگی به فروش نفت و قدرت‌های بزرگ برداریم.
تدوین استراتژی در سیاست خارجی، اولویت مهم دولت سیزدهم
عبدالرضا فرجی‌راد کارشناس روابط بین‌الملل: اولین قدم اساسی که دولت سیزدهم باید مورد توجه جدی قرار دهد، نتیجه‌بخش کردن مذاکرات برجامی در وین است. در صورتی که این مذاکرات به درازا بکشد یا احتمالا امید به نتیجه‌بخش بودن آن در جامعه از بین برود تاثیرات منفی همه‌جانبه‌ای بر فعالیت و تلاش‌های دولت جدید از یک‌سو و نیز زندگی و معیشت مردم از سوی دیگر خواهد داشت.
موضوع فوری دیگری که در سیاست خارجی دولت سیزدهم باید مورد توجه قرار گیرد، دیپلماسی واکسن است. دیپلماسی که به خاطر ناهماهنگی‌های داخلی در دولت قبلی با شکست روبه‌رو شد و از نتایج آن بحرانی است که کشور امروز با آن مواجه است.
به‌رغم ضعف فراوان دولت دوازدهم در دیپلماسی واکسن، خوشبختانه به نظر می‌رسد در همین مدت کوتاه رییس‌جمهور جدید فعالیت خود را در مقایسه با گذشته افزایش داده، ضمن توجه به حساسیت این موضوع حتی در مذاکرات تلفنی با روسای جمهور و همتایان خود از دیگر کشورها، موضوع تامین واکسن را پیگیری می‌کند.
نکته مهم دیگری که لازم می‌بینم در اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم مطرح کنم، تدوین یک استراتژی در سیاست خارجی است، بدین معنا که مشخص شود چه راهکاری را با بلوک‌های مختلف و نیز همسایگان در پیش خواهیم گرفت. جایگاه ژئوپلیتیکی ایران به نحوی است که در رقابت بین دولت‌ها می‌تواند بهره بیشتری را کسب کند و بهتر است کشورهای هدف برای همکاری از تنوع بیشتری برخوردار باشند.
تکیه صرف بر دو قدرت شرقی روسیه و چین از میان بلوک‌های قدرت نمی‌تواند رویکرد مناسب و مفیدی تلقی شود ضمن اینکه هیچ اشکالی ندارد که با این دو قدرت همکاری بیشتر و موثرتری صورت پذیرد. در این میان غفلت از اروپا و به ویژه با بخش‌هایی از اروپا که تجربه همکاری مفید و موثری تا قبل از تحریم‌ها با کشور ما داشته‌اند نباید به فراموشی سپرده شود.
در تدوین راهبرد سیاست خارجی، سیاست همسایگی لازم است در اولویت قرار گیرد. در سال‌های اخیر در این زمینه شعارها و تبلیغات زیادی صورت گرفت ولی در عمل انتظاراتی که باید با ۱۵ همسایه ایران در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی انجام شود، برآورده نشده است.
مهمترین اولویت سیاست خارجی توجه به همسایگان است
«نصرت‌الله تاجیک» سفیر پیشین ایران در اردن: در معادله سیاست خارجی در دولت سیزدهم دو پارامتر مهم باید مورد توجه قرار بگیرد؛ پارامتر نخست این است که معمولا سیاست خارجی را برای محیط متغیر می‌نویسیم، نه ایستا. چون تحولات محیطی بر سیاست خارجی اثر می‌گذارد، مخصوصا اتفاقات در خاورمیانه و خلیج فارس می‌تواند سیاست خارجی را تحت تاثیر قرار دهد و بر همین اساس طبیعی است که اولویت‌ها هم تغییر می‌کند.
پارامتر دوم وابسته به دولت و شعارها و برنامه‌های دولت است. با توجه به این دو پارامتر، اگر فرض کنیم شرایط کنونی در منطقه، روابط بین‌المللی و اوضاع داخلی ثابت بماند، به اعتقاد من مهمترین اولویت سیاست خارجی ما پرداختن به همسایگان است. در طی هشت سال گذشته بیشتر وزن سیاست خارجی ما صرف مسائل و روابط بین‌المللی شد و کمتر به روابط دوجانبه به خصوص با همسایگان پرداختیم.
وزارت خارجه باید اقتصادی باشد
سعدالله زارعی کارشناس مسائل خاورمیانه: هر دولتی باید خلاءهای دولت قبل را پر کند. ضعفی که ما در دولت‌های قبل داشتیم در ارتباط موثر و برنامه‌ریزی شده و رو به جلو با کشورهای همسایه بود.
ما در دوره آقای رییسی باید بتوانیم روابطمان را با کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، روسیه، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق، قطر، کویت، عمان، یمن و حتی با عربستان و بحرین به وضعیت روشن و رو به جلو و موثر ارتقا دهیم.
ما در حوزه اقتصادی نیازهایی به کالاها و مواد اولیه داریم که بسیاری از این مواد اولیه مانند کنجاله در کشورهای همسایه ما وجود دارد که می‌توانیم بدون اتکا به ارزهای بین‌المللی و با ارزهای منطقه‌ای و مراودات میان دو کشور از جمله توافقات تهاتری، نیازهایمان را برطرف کنیم.
کشورهای همسایه ما هم نیازهایی دارند که می‌توانند با قیمت بسیار ارزان‌تر از جاهای دیگر از ما تامین کنند. به عنوان مثال ما امکانات خوبی در تولید محصولات کشاورزی داریم و در بخش صیفی‌جات و میوه‌های تابستانی می‌توانیم بخش بزرگی از نیازهای همسایه‌هایگان شمالی و جنوبی را تامین کنیم.
دومین اقدام دولت سیزدهم باید متوازن کردن روابط خارجی ایران میان کشورهای شرقی و غربی باشد. در حال حاضر عمده توجه ما در حوزه گسترش روابط بین‌الملل با کشورهای اروپایی است در حالی که درهای آسیا و آفریقا بیش از اروپا روی ما باز است. ما باید بتوانیم توازنی در اولویت‌ها و ارتباطات بین‌المللی‌مان ایجاد کرده و از ظرفیت‌های آسیا و آفریقا برای گسترش مراودات و حل مسائل‌مان استفاده کنیم.
ما نیاز به وزارت خارجه اقتصادی داریم نه وزارت خارجه دارای معاونت اقتصادی؛ باید از صدر تا ذیل وزارت خارجه ما به این سمت برود که منطق اقتصادی داشته و کمک کننده به اقتصاد کشور باشد چنانچه این اتفاق بیفتد آقای رییسی در عرصه سیاست خارجی تحول عمده‌ای ایجاد کرده است.
دولت اولویت سیاست خارجی خود را موضوعات منطقه‌ای قرار دهد
«مجتبی امانی» رئیس پشین دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در قاهره: اولویت‌های سیاست خارجی را قانون اساسی و رهنمودهای حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب مشخص می‌کند که گرچه به صورت کلی بیان می‌شود، ولی در شورای عالی امنیت ملی درباره تحقق هر کدام از این رهنمودها تصمیم گرفته می‌شود و به صورت فرمول‌های اجرایی در اختیار مسئولان مربوطه از جمله وزارت امور خارجه قرار می‌گیرد. البته نقش وزارت امور خارجه در سیاست خارجی به عنوان مجری این سیاست‌ها نقش بزرگی است که قابل مقایسه با دیگر بخش‌ها نخواهد بود.
تغییر دولت‌ها باعث نمی‌شود در این سیاست‌ها تغییرات شگرفی انجام شود، ولی سلایق دولت‌ها و راهکارهایی که آنها برای تحقق این سیاست‌ها انتخاب می‌کنند، قابل توجه است و در پروسه‌های هشت ساله انتخابات شاهدیم با روی کار آمدن رئیس جمهور جدید شکل دیگری از سیاست خارجی را ملاحظه می‌کنیم.
دولت روحانی اولویت خودش را در سیاست خارجی رفع تحریم‌ها قرار داد و بر اساس این گفتار که کشور را با وجود تحریم‌ها نمی‌تواند مدیریت کند، از سوی نظام مامور شد که از طریق مذاکرات این تحریم‌ها را برطرف کند، بنابراین اولویت دولت روحانی در سیاست خارجی اولویت منطقه‌ای و همسایگان نبود و تلاش شد از طریق کشورهای اروپایی و آمریکا پیروزی‌هایی را برای سیاست خارجی کشور و رفع تحریم‌ها به دست بیاورند.
گرچه درباره تحقق اهداف آن اختلاف نظرهای ۱۸۰ درجه‌ای بین مسئولان دولت روحانی و مخالفان آن وجود دارد، اما به نظر من دولت سیزدهم با درس گرفتن از مذاکرات منتهی به برجام و پیامدهای آن لازم است اولویت سیاست خارجی خودش را موضوعات منطقه‌ای قرار دهد و در این راستا توجه به همسایگان به عنوان دایره اول این توجه، حائز اهمیت است.
در این چارچوب، بحث محور مقاومت را داریم که می‌تواند در چارچوب سیاست‌های منطقه‌ای ایران، جایگاه ویژه‌ای در سیاست دولت سیزدهم داشته باشد. مقاومت برگ برنده سیاست خارجی در طول سالیان گذشته است که هیچ‌گاه اهمیت خودش را از دست نداده و حتی اگر مقاومت در منطقه نبود، قطعا دولت‌های بزرگ و به خصوص سه کشور اروپایی و آمریکا آمادگی هیچگونه امتیازدهی به ایران را نداشتند و این امتیازات و برگ‌های برنده‌ای که مقاومت در اختیار دیپلماسی قرار داد، باعث شد موضع کشور را در این مذاکرات تقویت کند.
دستگاه دیپلماسی باید دشمن‌شناس باشد
علیرضا شیخ‌عطار، کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در آلمان: باید چند نکته اساسی درباره اولویت‌های دولت سیزدهم در زمینه سیاست‌خارجی مدنظر باشد. اولویت اول این است که دولت و مجریان سیاست‌خارجی باید دارای قوه شناخت و تمیز دوست از دشمن باشند و درواقع دشمن‌شناسی قوی داشته باشند. دوستی و دشمنی پارامترهای مختلفی دارد که این موضوع در قضاوت‌ها و عکس‌العمل کشورها نسبت به یکدیگر دیده می‌شود.
به‌عنوان نمونه درحال‌حاضر برخی افراد در کشور خودمان هنوز باور نکردند که آمریکا دشمن است، یعنی وقتی صحبت از مذاکره با آمریکا و امتیازدادن و امتیازگرفتن می‌شود، تصور برخی این است که آمریکا نیز مانند سایر کشورهاست و می‌توان با آن کنار آمد، درحالی‌که آمریکا از روزی که پدیده‌ای به نام جمهوری اسلامی به‌وجود آمد، دشمنی خود را ابراز کرد و در مواردی به‌دنبال از بین رفتن نظام جمهوری اسلامی بود. بنابراین دشمن‌شناسی در دولت سیزدهم باید مانند دوست‌شناسی قوی باشد، از سوی دیگر هم اگر ملتی به‌دلیل اندیشه رهبران خود علاقه‌مند به ایران باشند، باید دوستی آنها را پاس داشت.
اولویت دیگر مساله الهام‌بخشی است، به این معنا که در اسناد بالادستی کشور مشخص شده که ایران باید کشوری باشد که از لحاظ اقتصادی به کشور اول منطقه تبدیل شده و در روابط بین‌الملل فعال باشد؛ برای این منظور باید عملکردی در داخل کشور داشته باشیم که برای سایر کشورها تبدیل به نمونه و الگو شود، طوری که در زمینه عدالت یا پیشرفت یا زمینه‌های دیگر نام جمهوری اسلامی ایران پیشتاز باشد، لذا این الهام‌بخشی جزء رویکردها و قدرت نرم است نه حوزه سخت؛ چراکه نمی‌توان با چماق بالای سر ملت‌ها ایستاد و از آنها خواست که ما را الگوی خود بدانند.
اولویت دیگر در حوزه سیاست‌خارجی توجه به اصل اسلام به‌عنوان یکی از شعارهای اساسی جمهوری اسلامی است، شعار استقلال آزادی، جمهوری اسلامی از بنیادی‌ترین رویکردهای‌ماست و این موضوع ما را مکلف به رعایت بسیاری از نکات و مولفه‌ها می‌کند، لذا نباید فکر کنیم که این موضوع جزء تشریفات است و باید الزامات مسلمان‌بودن را داشته باشیم.
اولویت بسیار مهم دیگر در دولت سیزدهم، توجه به مساله استقلال است. سیاست‌خارجی کشور ما باید به‌گونه‌ای باشد که ما عزت‌مدارانه در مقابل دیگران قرار بگیریم، طوری که هیچ کشوری جرأت نکند موضوع خاصی را به ایران دیکته کند، درحالی‌که امروز در دنیا کشورهای قدرتمند به خود حق می‌دهند که خود را کدخدای دنیا بدانند و شعارهای خود را به کشورهای ضعیف‌تر دیکته کنند، اما باید توجه داشت که استقلال از شعارهای اساسی انقلاب اسلامی بوده است. ما در دو قرن اخیر طعم استقلال را در دوره قاجار و پهلوی تجربه نکرده بودیم و این عدم‌استقلال ما در دویست سال اخیر هنوز از اذهان پاک نشده است، درحالی‌که ما برای ملی شدن نفت هزینه بسیاری دادیم یا برای آنکه وارد انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای شویم، برای ما مزاحمت‌های بسیاری ایجاد شد، لذا درمقابل این دخالت‌ها باید ایستاد و بهای آن را نیز پرداخت کرد.
انتهای پیام/
نظر شما