به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم با حضور در رسانه ملی، برنامه‌های اساسی و اولویت‌دار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم را تشریح کرد.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره چگونگی و کیفیت بازگشایی دانشگاه‌ها در سال تحصیلی جدید، گفت: تصمیم‌گیری نهایی در این خصوص با ستاد ملی مبارزه با کرونا است و وزارت علوم هم از آن تبعیت خواهد کرد. البته دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری که برای انجام کارهای رساله و پایان‌نامه‌های خود نیاز به کار آزمایشگاهی و میدانی داشتند، در دانشگاه‌ها حضور داشته و امکانات هم در اختیارشان قرار می‌گیرد. اما برای ازسرگیری آموزش حضوری سایر دانشجویان، باید منتظر تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا باشیم.
زلفی‌گل ادامه داد: زیرساخت‌های آموزش مجازی طی ۳ ترم گذشته در دوران کرونا کاملاً آماده شده‌اند و بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری آن توسعه پیدا کرده‌اند و تجربه خوبی در این دوران از آموزش‌های مجازی به دست آورده‌ایم که می‌توانیم از آن برای ایام پساکرونا استفاده کنیم.
وزیر علوم ضمن تشکر از مسئولان وزارت بهداشت، گفت: با توجه به اینکه واکسیناسیون اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه‌ها از مرداد آغاز و تاکنون انجام شده است، هم‌اکنون منتظر اعلام وزارت بهداشت برای واکسیناسیون دانشجویان هستیم تا بتوانیم بعد از فرآیند تزریق واکسن محصلان دانشگاهی در خصوص ادامه روند نوع آموزش‌ها تصمیم‌گیری کنیم.
شاخص‌های تحول آموزش عالی در دولت سیزدهم
زلفی‌گل درباره شاخص‌های تحول وزارت علوم در دولت سیزدهم گفت: در طول ۴ دهه گذشته و در هر دهه اتفاقات خوبی در وزارت علوم اتفاق افتاده است. برای مثال در دهه اول، ترویج علم بوده، در دهه دوم یعنی از سال ۱۳۶۵، تاسیس دوره‌های دکتری یا دهه تولید علم شکل گرفته است، در دهه سوم، استانداردسازی و استانداردپذیری در زمینه پژوهش و سیستم نمایه‌سازی تولیدات علمی مطرح شده و در دهه چهارم نیز این سوال مطرح شده است که تولیدات علمی قرار است چه نفعی برای جامعه داشته باشند؟ و در همین راستا پارک‌های علم و فناوری ایجاد و توسعه یافته‌اند.
لزوم تغییر نگاه جامعه به آموزش عالی کشور
وزیر علوم تحقیقات و فناوری ادامه داد: امروز این سوال مطرح شده که چه کاری انجام دهیم تا نقش دانشگاه‌ها در مدیریت جامعه پررنگ‌تر شود و اثربخشی آن در رفع نیازهای جامعه بیشتر باشد؟ برای رسیدن به این هدف راهی جز تحول نداریم، باید نگاه خود را به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی تغییر دهیم. سیستم‌های مدیریتی، سنجشی و انگیزشی وزارت علوم را بازنگری کنیم و این کار را به صورتی انجام دهیم تا بتوانیم ضمن اینکه از افتخارات علمی گذشته صیانت می‌کنیم و آنها را حفظ کرده و ارتقا می‌دهیم، بخشی از پتانسیل و ظرفیت آموزش عالی را نیز، به سمت نیازهای جامعه هدایت کنیم تا نتیجه آن باعث رونق و جهش تولید شود؛ برای انجام این کارها برنامه داریم و سعی می‌کنیم سیستم مناسبی ایجاد کنیم.
زلفی‌گل با بیان اینکه یکی از چالش‌ها و مشکلاتی که در سیستم مدیریتی وزارت علوم وجود داشته، این بوده که بعضا موفقیت‌ها جنبه فردی داشته و مدیریت وابسته به فرد بوده است، تاکید کرد: تلاش خواهم کرد تا در دوران مدیریتم، سیستم‌هایی ایجاد کنم که نتیجه آن خروجی‌های متناسب با پیشرفت‌های علمی و گسترش مرزهای دانش و تحقیقات کاربردی در راستای نیازهای جامعه و خلق و تولید ثروت از علم باشد تا خروجی آن دانش‌آموختگان کارآفرین از دانشگاه‌ها باشد.
وی درباره کاربردی نبودن پایان‌نامه‌ها گفت: تا الان سیستم انگیزشی، سنجشی و مدیریتی ما به گونه‌ای بوده که تحقیقات بنیادی را ترغیب و تشویق می‌شد و برون‌دادهای حاصل از تحقیقات بنیادی مورد تقدیر و هدف قرار می‌گرفت، اما از این به بعد ضمن اینکه تحقیقات بنیادی را محترم می‌شماریم و عزیزانی که در این راستا گام برمی‌دارند را تقدیر می‌کنیم، تلاش خواهیم کرد تا سیستم جدیدی را ایجاد کنیم که تحقیقات کاربردی را هم بتواند پیگیری کنند و بخشی از پتانسیل دانشمندان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در این راستا هدایت شوند.
جاری شدن نظام پیشنهادات حمایت فرابخشی می‌طلبد
زلفی‌گل ادامه داد: ما نیازمند تحقیقات کاربردی، بنیادی و توسعه‌ای هستیم که تاکنون تمامی سیستم‌ها برای تحقیقات بنیادی برنامه‌ریزی می‌کردند و برای تحقیقات کاربردی هم سیستم منسجمی نداشته‌ایم، بنده سعی خواهم کرد تا سیستم نظام پیشنهادات را با حمایت‌های فرابخشی، همچون مجلس شورای اسلامی و در نظر گرفتن ردیف اعتباری و بودجه مستقل جاری کنم.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تاکید کرد: اولویت‌های تحقیقاتی صنایع خصوصی و دولتی را از طریق شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری که مدیریت کلان تحقیقات کشور را بر عهده دارد، احصا کرده و آنها را به پایگاه تحقیقاتی جهان اسلام ارسال می‌کنیم تا ثبت و کدگذاری شوند، ضمن اینکه با تهیه فرم مخصوص از عموم مردم درخواست می‌کنیم تا با هر سن و شغل و درجه علمی که دارند، در آن شرکت کنند و نیازهایی که تشخیص می‌دهند را در آن فرم پر کنند و مستنداتش را ارسال کنند و در داخل دانشگاه‌ها هم از استادان علاقه‌مند خواهشمندیم تا در راستای نیازهای پایگاه‌های استنادی جهان اسلام با تصویب دانشگاه مقاله بنویسند و در آن طرح درخواست اخذ تعداد دانشجو بکنند تا از طریق سازمان سنجش، دانشجویان ارشد و دکتری با رساله کاربردی پذیرش شوند.
زلفی‌گل اضافه کرد: عنوان پایان‌نامه این دانشجویان که از طرف سازمان سنجش پذیرش می‌شوند بایستی متناسب با نیازهای جامعه باشند تا در آن راستا تلاش کنند و گفتنی است که ارزشیابی این افراد متفاوت با سایرین است.
وی بیان کرد: برای برنامه هفتم توسعه کشور نیز چنین کاری لازم است و درستش، این است که از ده‌ها و صدها رساله دانشجویان دکتری که در رشته‌های مختلف تالیف می‌شوند بهره برد تا بتوانند مشکلات جامعه در هر حوزه را با مطالعات تطبیقی ملی رفع کنند.
باید پشتوانه هر تصمیمی در جامعه، علم و دانش باشد
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اضافه کرد: امیدوارم روزی به این نتیجه برسیم که پشتوانه هر تصمیمی در جامعه، دانش و علم باشد. اگر مسئولان و مدیران کشور و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام که در تصمیم‌سازی‌های جامعه نقش دارند، پتانسیل دانشگاه‌ها و پژوهشگران و اندیشمندان را باور کنند و نیازها را به دانشگاه‌ها ارجاع دهند، صد در صد ارتباط موثری بین دانشگاه‌ها و جامعه و صنعت برقرار و بسیاری از مشکلات مرتفع خواهد شد. هر چند دانشگاه‌ها تاکنون نیز در این زمینه نقش فعالی داشته و خوب عمل کرده‌اند و چندین سال قبل از پایان سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور، رتبه یک علمی را به علت تلاش نخبگان ایرانی کسب کرده‌ایم.
هزینه کردن برای علم و دانش، بهترین سرمایه‌گذاری است
زلفی‌گل در بخش دیگری از سخنان خود، بر ضرورت عزم همگانی برای پررنگ دیدن نقش دانشگاه‌ها در رفع نیازهای جامعه تاکید کرد و گفت: اگر نوع نگاه مسئولان به آموزش عالی اینگونه باشد که هزینه کردن برای علم و دانش، بهترین سرمایه‌گذاری است؛ حتماً در تصمیماتشان تجدید نظر خواهند کرد.
وی ادامه داد: دانشگاه‌ها ایجاد تفکر می‌کنند، هر چقدر برای آموزش نسل آینده‌ساز هزینه کنیم، برای آینده جامعه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. بزرگ‌ترین سرمایه جامعه، آرمان‌های جامعه است و هر چقدر این آرمان‌ها متعالی باشد، سرمایه ارزشمندی دارد. برای رسیدن به مرجعیت علمی کشورمان که از آرمان‌های متعالی مورد تاکید مقام معظم رهبری است، باید برنامه‌ریزی دقیق و مدون داشته باشیم و با برنامه عمل کنیم.
وی ادامه داد: در این راستا ارتقا مستندات و کیفیت نشریات علمی را در برنامه داریم به طوری که محققین خارج از کشور برای انتشار نتایج تحقیقات خود به ما مراجعه کنند. آزمایشگاه‌های مراکز علمی ما باید مرجع باشد. وجود ۳۰۰ دانشمند برتر در کشور که جزو یک درصد دانشمندان برتر و پراستناد جهان هستند موهبت بزرگی است که باید با برنامه‌ریزی درست از آن بهره ببریم.
وی همچنین ضمن تاکید بر اهمیت و ضرورت ایجاد دیپلماسی علمی با کشورهای همسایه، اظهار کرد: هر عضو هیات علمی باید به یک مرجع علمی تبدیل شود و به ۶۳۰ میلیون نفر جمعیت کشورهای همسایه ارائه علم و دانش داشته باشد.
اگر سرعت در تحول و پیشرفت می‌خواهیم، باید توجه ویژه به افزایش بودجه‌های پژوهشی داشته باشیم
وزیر علوم تحقیقات و فناوری با ابراز تاسف از اینکه تنها نیم درصد از بودجه ناخالص ملی صرف امور پژوهشی در کشور می‌شود، گفت: در کشورهای توسعه یافته بالای ۴ درصد از بودجه برای این مهم اختصاص می‌یابد. اگر سرعت پیشرفت را می‌خواهیم باید بودجه‌های پژوهشی را افزایش دهیم و دانشجویان و دانش‌آموختگان را به سمت پژوهش سوق دهیم.
وی اظهار داشت: اعتقاد دارم همانطور که علوم جدید موجب ایجاد تکنولوژی‌های نو می‌شود؛ فناوری‌های نوین و تکنولوژی روز هم موجب تولید علم و دستیابی به علوم جدید می‌شود. علاوه بر نیازسنجی از جامعه امروز باید بتوانیم برای آینده جامعه نیز نیاز آفرینی داشته باشیم و این نیازمند تغییر نگاه کلان مدیریتی به آموزش عالی است.
زلفی‌گل از دانشگاه امروز به نام دانشگاه دانا و حکمت‌آفرین یاد کرد و اظهار کرد: دانا یعنی دانشگاهی که هم علم دارد هم عقل، چرا که عقل متفاوت از علم است و حکمت‌آفرین هم یعنی کار بیهوده انجام نمی‌دهد. باید خروجی دانشگاه‌های دانا و حکمت‌آفرین موجب پیشرفت جامعه باشد.
چالش‌های اصلی و پیش روی وزارت علوم
وزیر علوم تحقیقات و فناوری در ادامه در پاسخ به اینکه چالش‌های اصلی پیش رو را در چه چیزهایی می‌بیند، گفت: برای بازگشایی دانشگاه‌ها و ازسرگیری آموزش حضوری نیاز به بازسازی آزمایشگاه‌ها، خوابگاه‌ها، مراکز رفاهی دانشجویان داریم که باید یک کار جهادی در این زمینه صورت گیرد و بتوانیم با تلفیقی از آموزش‌های حضوری و مجازی موجب یادگیری عمیق دانشجویان شود.
وی افزود: امروزه یک چالش دیگر این است که استادان و دانشمندان ما نمی توانند در کنفرانس‌های بین المللی و همایش‌ها و سمینارهای علمی حضور پیدا کنند که این همان موضوع مهم بحث دیپلماسی علمی است. شرکت در این کنفرانس‌ها باعث می‌شود علم کشور ما زایشی باشد و واقعیت این است که خیلی چیزها باید چهره به چهره باشد مثل کارهایی که در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود و برای یادگیری یا آموزش به ناچار باید آنها را ببینیم.
زلفی گل ادامه داد: همچنین فرصت مطالعاتی اساتید که از قبل بوده، تقریباً خاتمه پیدا کرده است. برای دستیابی به مرجعیت علمی نباید این مهم قطع شود که البته عواملی همچون هم بحث محدودیت اعتباری و هم بحث مدیریتی دارد.
این استاد دانشگاه در بحث اشتغال دانش‌آموختگان فارغ التحصیل نیز گفت: باید توجه داشته باشیم که یک دانشگاه پویا باید فرزندان خود را پس از فارغ التحصیلی رصد کند که آیا مشغول به کار شده‌اند؟ کجا کار می‌کنند؟ آیا شغلشان با تحصیلاتشان ارتباط دارد یا خیر؟ ما در این مورد سیستم نداریم و باید سیستم ایجاد کنیم. باید به مهندسی آمار توجه کرده و از آن استفاده کنیم. من در این رابطه با مسئولان موسسه آموزش و پژوهش برنامه‌ریزی آموزش عالی و مرکز آمار جلسه‌ای خواهم داشت تا چگونگی و شرایط رصد دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی را بیشتر بررسی کنیم که البته این مهم یک عزم فرابخشی را می‌طلبد.
وزیر علوم تحقیقات و فناوری در پایان سخنان خود، از مسئولان صدا و سیما خواست تا به تولید برنامه‌های معرفی توانمندی‌ها و علوم مختلف توجه بیشتری داشته باشند و از دانشمندان و اندیشمندان در برنامه‌های بیشتری استفاده کنند.
انتهای پیام/
نظر شما