به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» در گزارشی به قلم «باربارا اسلاوین» به بررسی راهکارهای محتمل به منظور احیای توافق هسته‌ای و مذاکرات مجدد آمریکا با ایران پرداخته است. این تحلیلگر شناخته شده آمریکایی با بیان اینکه تلاش‌ها برای تسریع از سرگیری فوری مذاکرات وین شکست خورده است، اظهار می‌کند: اگرچه ایران از بازگشت به مذاکرات سخن گفته، اما زمان آن را مشخص نکرده است. وی با اشاره به انتقادهای مقامات ایرانی از جمله وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص مسدود بودن دارایی‌های ایران در کشورهای دیگر به دلیل تحریم‌ها، این روند را که موجب بروز مشکلات برای تهیه واکسن کرونا و دارهای مورد نیاز شده را مانعی برای احیای مذاکرات می‌داند. اسلاوین در همین راستا معتقد است مذاکره بر سر موضوعاتی از قبیل آزادسازی بخشی از دارایی‌های ایران به منظور تهیه واکسن و همچنین تحولات افغانستان می‌تواند باب گفتگوهای مجدد را باز کند.    

نکته قابل تامل که در این گزارش بدان اشاره شده است، مخالفت سه کشور روسیه، چین و پاکستان با برگزاری نشست «6+2» در ارتباط با موضوع افغانستان بود که به اعتقاد اسلاوین می‌توانست مقدمه ملاقات حضوری حسین امیرعبداللهیان و آنتونی بلنکین را فراهم کند.

متن کامل این تحلیل بدین شرح است:

به نظر می‌رسد تلاش‌های هفته گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به منظور تسریع بازگشت فوری به مذاکرات برای توافق هسته‌ای با ایران به شکست انجامید. تهران نشست گروهی با اعضای باقی مانده در توافقنامه 2015 را رد کرد و در مورد زمان شروع مذاکرات در وین که در ماه ژوئن متوقف شد، به صورت مبهم سخن گفت.

ابراهیم رئیسی -رئیس جمهور جدید ایران- در 21 سپتامبر سخنرانی تندی از راه دور از تهران انجام داد. او ایالات متحده را به خاطر شکست‌های داخلی و بین‌المللی –از شورش 6 ژانویه در کنگره آمریکا تا خروج آشفته آمریکایی‌ها و افغان‌های وابسته به آن در ماه آگوست- مورد سرزنش قرار داد. رئیسی همچنین دولت جو بایدن را به دلیل ادامه دادن تحریم‌های اعمال شده توسط دولت قبلی که از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2018 به صورت یک جانبه خارج شد، مورد انتقاد شدید قرار داد.

حسین امیرعبداللهیان -وزیر امور خارجه ایران- که سرپرستی هیئت ایران در کنفرانس دیپلماتیک سالانه نیویورک را بر عهده داشت، از ملاقات گروهی با پنج عضو باقی مانده در برجام خوداری کرد؛ هر چند که وی به صورت مجزا با همه آنها ملاقات کرد. وی همچنین از تعهد ایران برای از سرگیری مذاکرات که در ماه ژوئن متوقف شده بود، خودداری کرد؛ این درحالی است که مذاکرات در شش دور تحت هدایت تیمی توسط حسن روحانی -رئیس رئیس جمهور قبلی- پیشرفت خوبی داشت. وزیر امور خارجه گفت که ایران همچنان در حال بازنگری در مواضع خود است و «به زودی» به مذاکرات باز می‌گردد اما منظور خود را واضح مشخص نکرد.

امیرعبداللهیان در مجموعه‌ای اظهاراتش به روزنامه‌نگاران و آمریکاییان متخصص در حوزه ایران پیشنهاد کرد که ایالات متحده باید اقدامات بیشتری -به ویژه برای آزادسازی درآمدهای نفتی ایران که در بانک‌های خارجی مسدود شده- انجام دهد تا ایران بتواند به راحتی واکسن‌های کووید -19 و داروهای دیگر را خریداری کند. وی در 24 سپتامبر به گروهی از کارشناسان حوزه ایران در آمریکا از جمله نویسنده گزارش حاضر گفت که «بایدن باید به سرعت حداقل بخشی از پول ایران در بانک‌های خارجی را آزاد کند تا ایران واکسن [کووید -19] خریداری کند». «این یک سیگنال خوب بود».

بر اساس آمارهای رسمی، ایران از امواج متعدد ویروس کرونا که منجر به مرگ نزدیک به 120 هزار نفر شده است، بسیار رنج می‌برد. ایالات متحده مدعی است که معافیت‌های بشردوستانه کافی در تحریم‌هایش وجود دارد که به ایران اجازه می‌دهد کالاهای اساسی از جمله دارو و تجهیزات پزشکی را خریداری کند. با این حال، مقامات ایرانی سازوکارهای مختلفی را که برای این منظور ایجاد شده است مانند کانال سوئیس و ابزار اتحادیه اروپا موسوم به ابزار حمایت از مبادلات تجاری (اینستکس) را ناکارامد می‌دانند. بانک‌های خارجی از تعامل با موسسات مالی ایران حاضر در لیست سیاه اجتناب می‌کنند و میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی ایران در حساب‌های خارج از کشور مانده است. همچنین مقامات ایرانی اخیراً مدعی شده‌اند که به اندازه کافی واکسن های از چین و سایر منابع و همچنین تولید بومی دریافت کرده‌اند.

یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود در مورد اظهارات امیرعبداللهیان در خصوص معافیت تحریم‌ها برای کمک‌های بشردوستانه و موضع آمریکا گفت «ما موافق این هستیم که همه مردم جهان واکسن تزریق کنند». او افزود: «اگر ایران ایده یا پیشنهاد خاصی دارد، باید آن را با ما مطرح کند».

حال سوال این است که چگونه باید دولت رئیسی را مجبور به تعامل -مستقیم یا از طریق واسطه‌ها- با ایالات متحده کرد.

یکی از مسیرهای ممکن می‌تواند بحث در مورد افغانستان باشد؛ جایی که مواضع ایالات متحده و ایران با هم تلاقی دارد. جالب این است که هم ایران و هم ایالات متحده با پیشنهاد آنتونیو گوترش -دبیرکل سازمان ملل متحد- برای ملاقات هفته گذشته موسوم به شش بعلاوه  دو (شش همسایه افغانستان به اضافه آمریکا و روسیه) در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل موافقت کردند. با این حال، منابع ایرانی و آمریکایی به من گفتند که چنین ملاقاتیکه امیرعبداللهیان و تونی بلینکن -وزیر امور خارجه ایالات متحده- را همزمان در یک اتاق قرار می‌داد، با مخالفت روسیه، چین و پاکستان مواجه شد.

ایران و ایالات متحده هر دو از به رسمیت شناختن رژیم جدید طالبان خودداری کرده‌اند و معتقدند که این رژیم باید حکومتی فراگیر متشکل از اقلیت‌های قومی و مذهبی تشکیل دهد. ایران و ایالات متحده در گذشته نیز در مورد افغانستان همکاری کرده بودند؛ مهمترین نمونه آن در برکناری طالبان و جایگزینی آن با دولت جدید پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 بود. دو کشور همچنین پس از 11 سپتامبر از قالب «6+2» برای مذاکرات دوجانبه استفاده کردند. دو کشور در اوج همه‌گیری کروناویروس در سال گذشته، در یک جلسه مجازی «6+2» تحت حمایت سازمان ملل شرکت کردند.

ایران که میزبان چهار میلیون مهاجر افغان است، اخیرا به گروهی از زنان قانونگذار افغان و خانواده‌های آنها اجازه داده تا از طریق ایران، افغانستان را به مقصد آمریکا ترک کنند.

دولت بایدن اذعان کرده که دولت رئیسی که در ماه آگوست به قدرت رسید، به منظور مشخص کردن موضوع خود در مورد برجام به زمان نیاز دارد. اما مقامات آمریکایی نیز بدون تعیین مهلت مشخص، هشدار داده‌اند که با توجه به پیشرفت‌های سریع هسته‌ای ایران از سال 2019 و مقررات «غروب» در توافق هسته‌ای -که به ایران اجازه می‌دهد از سال 2031 مقدار نامحدود اورانیوم غنی شده داشته باشد- بازگشت به توافق [قبلی] بی‌معنا خواهد بود. ایران همچنین همکاری خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی را که طبق توافق 2015 باید بر برنامه هسته‌ای این کشور نظارت داشته باشد، روز به روز کاهش می‌دهد.

همچنین در مورد چهار شهروند آمریکایی بازداشت شده در ایران -از جمله سیامک نمازی- که هنگام آزادی دیگران در سال 2016 در چارچوب مبادله زندانیان نگه داشته شده بود، صحبت شده است. دولت قبلی ایران پیشنهاد مبادله زندانیان فعلی با ایرانیان زندانی در ایالات متحده را مطرح کرده بود. به نظر می‌رسد با توقف روابط دیپلماتیک آمریکا و ایران، وضعیت آنها نیز بلاتکلیف مانده است.

اگرچه در حال حاضر به اصطلاح تندروها همه ارکان حکومت ایران را کنترل می‌کنند، اما هنوز در داخل ایران در مورد کیفیت بازگشت به برجام بحث وجود دارد. برخی استدلال می‌کنند که ایران می‌تواند به همسایگان خود متکی باشد و با چین تجارت کند که روزانه یک میلیون بشکه نفت ایران خریداری می‌کند و این در حالی انجام می‌شود که نقض تحریم‌های ثانویه آمریکا است؛ [از نظر این گروه] بازگشت به توافقی که دولت بعدی آمریکا می‌تواند دوباره از آن خارج شود، احمقانه است. برخی دیگر معتقدند که ایران هنوز به رفع تحریم‌های آمریکا برای بهبود اقتصاد و بهره‌مندی از عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای که اخیرا توانسته به عضویت دائم آن دربیاید، نیاز دارد.

به نظر می‌رسید که امیرعبداللهیان در نیویورک پای خود را در هر دو اردوگاه حفظ و به تمایل ایران برای سیاست خارجی متوازن اشاره کرده است. وی در عین از اینکه «برجام فقط روی کاغذ نتایج بسیار خوبی برای ایران در زمینه رفع تحریم‌ها داشت» شکایت کرد. وی افزود: «اگر دولت آقای بایدن جدی است و حسن نیت دارد، ایران باید آن را به صورت ملموس احساس کند».

انتهای پیام/