بحران درماندگی در مسیر حرفه ای سازی فوتبال 

حرفه ای گرایی فرآیندی تحول گرا، مستمر و مورد توجه جامعه جهانی است که بخش ها و ویژگی های مختلفی را شامل می شود. در واقع حرفه ای گری یک سبک است که لازمه رشد و توسعه هر حوزه ای می باشد.

به گزارش خبرگزاری ایسکانیوز، به بیانی دیگر حرفه ای شدن در یک زمینه خاص و گام نهادن در قلمرو حرفه ای آن ، ارتباط استوار با شبکه گسترده ای از معانی، نشانه ها ، اجزای درونی و نهادهای پیرامونی دارد. از این رو حرفه ای سازی بخش های مختلفی از جمله رفتارها، رویه ها، ساختار ، اهداف و تعاملات آن نهاد و نظام را در پیوست خود می بیند.

فوتبال حرفه‌ای و کارکرد آن در حیات اجتماعی

با نگاهی تاریخی به جهان ورزش هویداست که روند حرفه ای شدن فوتبال که از اواسط قرن بیستم به این سو آغاز شده در میان کشورها ثابت و یک شکل نبوده است. همچنین پیشبرد اهداف و تحقق حرفه ای سازی  ذیل برنامه ریزی و سیاست گذاری های چند بخشی در بازه های زمانی مختلف حاصل آمده است.
از آنجا که فوتبال حرفه ای یکی از پدیدارها و جلوه های دوران مدرن است ، نمی توان نقش و کارکرد آن را در حیات اجتماعی نادیده گرفت. بنابراین شناخت جامع و درک ضرورت اثرات چند وجهی فوتبال از جمله تجاری ساز ی و درآمدزایی از آن در دهه های اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته است تا از کارکردها و اثرات این پدیده چند وجهی ، نهادها و گروه های ذینفع بهره مند شوند.
می توان اذعان داشت که حرفه ای شدن فوتبال موتور پیشران و عامل رشد و توسعه این ورزش جهانشمول است که نقش مهمی در نظام ورزش یک کشور ایفا می کند. ورزش حرفه ای نقطه ای است که دو ماهیت ورزشی و اقتصادی را به یکدیگر نزدیک و پیوند می زند. حرفه ای شدن مرحله ای از توسعه یافتگی ورزشی است که برخی کشورها به آن رسیده و در قلمرو آن حضور یافته و برخی دیگر در مسیر آن قرار دارند.

صنعتی شدن فوتبال

 اما از مهم ترین دلایل تحول و ترقی فوتبال در اکثر کشورها مربوط به "صنعتی شدن فوتبال" است که می تواند با خود حرفه ای سازی را به همراه داشته باشد. صنعتی که امروزه بخشی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده است. اما در این میان دو دیدگاه جامعه شناختی متفاوت و متضاد وجود دارد که بر آثار مثبت و منفی ورزش/فوتبال حرفه ای تاکید دارند. دیدگاه مخالفی که ورزش حرفه ای را بازتاب محض نظام سرمایه داری می داند و رویکرد دیگری که بر کارکردی بودن تجارت، افزایش نشاط و سرگرمی و همبستگی اجتماعی اشاره می کند.با توجه به دیدگاه های فوق اما توسعه فوتبال در سطح جهان روندی اجتناب ناپذیر دارد و حرفه ای سازی به شکل صحیح ضمن رعایت اصول "ورزش برای ورزش" در واقع با سطح هماهنگی بالای دستگاه های مرتبط می تواند به توانمندسازی همه ارکان نظام فوتبال منجر شود.

گذار از سنت به مدرنیته!

از سوی دیگر و از آنجا که شواهد و یافته ها نشان می دهد که جامعه در حال گذار از سنت به مدرنیته ایران با اکثر پدیده های مدرن به چالش و مشکل بر می خورد، غیبت مفاهیمی چون ورزش حرفه ای به شکل درست آن نباید چندان دور از ذهن باشد. به اعتقاد نگارنده سرمنشا و عمده دلایل پیدایش و بروز چالش ها و نیز معیوب سازی پدیده های وارداتی چون ورزش مدرن از درون این چاه عظیم بیرون می آید.

چاه نفت و چاه جهل!

"چاه نفت" و "چاه جهل". دو چاهی که به انحاء مختلف مملکت را عقب نگه داشته ، عقلانیت را از جامعه ایرانی دور ساخته، نظام مدیریت کشور را تضعیف نموده و بحران های تصاعدی را ایجاد کرده است. 
 وابستگی شدید به درآمدهای نفتی محصولی جامعه ستیز و فوران یافته از چاه نفت است. در اصل اقتصاد متکی به نفت عنصر مزاحم و مانع جدی در خوداتکایی و درون زایی اقتصاد کشور است که با انسداد منابع درآمدی نقطه مقابل حرفه ای سازی در ورزش است. 
فربه گی و لختی دولت متکی بر اقتصاد تک محصولی و استثمار فوتبال توسط آن موجب عدم قدرت یافتگی نهادهای صنفی ،مدنی و بخش خصوصی مرتبط می گردد که از اصلی ترین از پیامدهای فوتبال دولتی است. دولت گرایی علاوه بر تحدید ورزش ، سلب اعتماد به نفس عمومی، ناتوانی و خلاقیت زدایی در ورزش و دور ساختن نهادهای علمی از آن را نیز منجر می شود. تفاوت آشکار اداره فوتبال در ایران و کشورهای توسعه یافته به نوعی آبشخور فروکاستگی مفهومی است که نهاد دولت در کشور ترجمه پر اشتباهی از مقوله ورزش داشته است. از سوی دیگر ، نگاه ابزاری و عدم رعایت فاصله سیاسی با فوتبال از دیگر پیامدهای این وضعیت می باشد. حضور مدیران دولتی و شبه دولتی در بدنه ورزش و تهدید استقلال این نهاد نیز امری متداول و مرسوم به شمار می آید که تبعات و هزینه های زیادی را بر پیکره فوتبال بر جای گذاشته است. وضعیت فوتبال دولتی و متکی به چاه نفت عدم هماهنگی با الزامات و اقتضائات بین المللی و استانداردهای جهانی را تشدید می نماید. با نگاهی بر الگوهای موفق اجرا شده در سایر کشورها واضح است مادامیکه بند ناف ورزش حرفه ای از دخالت دولت جدا نشود، هدایت آن تا مرحله خودمدیریتی با اشکالات و موانع بسیاری روبرو خواهد بود.
 آنچه از تحولات جهانی مشهود است این است که طی سال های اخیر بخشی از ادبیات اقتصادی و صنعتی به روی ورزش و خصوصا فوتبال گشوده شده است اما بیگانگی حوزه های اقتصاد و فوتبال در کشورمان بر عدم حرفه ای شدن فوتبال دامن می زند.
اما از آنجا که چاه جهل سرچشمه دیگری در تولید موانع در مسیر توسعه کشور و علت العلل عقلانیت زدایی جامعه است، در فرایند حرفه ای سازی ورزش هم تاثیر گذار بوده و مصائب و چالش های فراوانی را پدید آورده است. تحمیل و گسترش نگاه ایدئولوژیک بر سپهر ورزش که محدودیت و تبعیض و خشونت را تولید و بازتولید و همچنین فاصله گیری با شبکه های جهانی، تاخر فرهنگی و دوری از گفت و گوهای خردساز و تضعیف قوه عاقله جامعه ،عقب ماندگی علمی و تکرار رویه های اشتباه ، آداب و رسوم من درآوردی، حاشیه پردازی و ترویج ضد فرهنگ هایی چون پوپولیسم و زردیسم را نیز در پی داشته است که ضمن عدم توازن کارکردی اجزا نظام ورزش در کرانه وسیع تر ویروس نومیدی را در سطح جامعه پخش می نماید.
به طور کلی علاوه بر آنکه دستگاه های شناختی و هیجانی جامعه ورزش دچار اختلال شده و با یکدیگر به درستی همکاری نمی کنند ، از سوی دیگر خطای استراتزیک در راهبری فرهنگی و ورزشی جامعه موجب شده تا مسیر توسعه و حرفه ای سازی ورزش با موانع زیادی روبرو شود.
اما برای درپوش گذاشتن بر چاه مخرب جهل و مدیریت چاه نفت، اصلاح ساختار فکری و فرهنگی و همچنین شیوه مدیریت کشور از جمله حیاتی ترین عوامل بیرونی در حرفه ای سازی ورزش می باشند.

ورزش حرفه‌ای و عناصر پنج گانه

با این تفاسیر نظام حرفه ای ورزش باید چند پایه ای و ترکیبی دیده شود. از این رو ورزش حرفه ای را می توان وضعیتی در نظر گرفت که پایه های اصلی آن بر عناصر پنج گانه زیر استوار است و از هماهنگی و هم افزایی آنها تشکیل می شود.
1-فرهنگ حرفه ای
2-باشگاه های حرفه ای 
3-لیگ حرفه ای 
4-ساختار و نظام حرفه ای
5-آموزش و صلاحیت های حرفه ای
بی شک ضمن ارج نهادن بر تمام تلاش های صورت گرفته در این راه، طی کردن کامل مراحل تحول و فرهنگ حرفه ای فوتبال و ورود به فاز حرفه ای شدن مستلزم توجه و اهتمام جدی تمام ارکان ساختمان فوتبال است تا "نظام مدیریت مشارکتی" با تقویت نهادهای صنفی ، بخش خصوصی و مدنی بتواند توازن و هماهنگی اجزای فوتبال را برقرار سازد.
همچنین همانگونه که پیش تر اشاره شد برای شکل گیری فوتبال حرفه ای و عبور از دوران عقیم ماندگی آن باید از زیر چتر بسیط دولت خارج و به تقویت عناصر سازنده و تکامل بخش آن پرداخت .

کلام آخر

با توجه به بی نظمی و برهم خوردگی توازن نهادهای جامعه (آنومی نهادی) برخورداری از نگاه جامع محور، تفکر برنامه ای و رویکرد شبکه ای لازم است تا مکانیزم های مدیریتی، اقتصادی، ساختاری، آموزشی، قانونی، حقوقی، فرهنگی در ورزش فوتبال کارآمد ،مکمل و مقوم یکدیگر شوند. خواست و همت جمعی ، ظهور و بروز  اندیشه های احیاگرایانه با اتکا بر برنامه های توسعه محور راهکاری است تا از استحاله ، کج روی و آیینی شدن صرف فوتبال که بی محتوایی و بی نظمی و چرخه قهقرایی ناکارآمدی را تشدید می نماید جلوگیری کند و فوتبال ایران را به سوی حرفه ای سازی درون ماندگار رهنمون سازد.

مجید خاتونی (جامعه شناس و مدیر ورزشی)

کد خبر: 1119311

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • 0 + 0 =