امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز، در خصوص راه‌حل باز شدن گره کور صنعت خودرو، گفت: رسیدن به یک راه‌حل برای گره بازار خودرو خیلی پیچیده است. اگر سال‌های قبل به آن توجه می‌شد، بسیار راحت‌تر بود. اما با تعللی که صورت گرفته، مسائل این بازار به هم گره خورده است. مسائل سیاسی و اقتصادی با هم درهم آمیخته است. به عنوان مثال، سال قبل در یک مقطعی دلار به ۳۰ هزار تومان رسید و بعد از آن تا ۲۲ هزار تومان پایین آمد. اگر آن زمان قیمت خودرو را آزاد می‌کردند، هیچ اتفاقی در بازار نمی‌افتاد و تنش هم ایجاد نمی‌شد. اما امروز وقتی دلار در حال بالا رفتن است و معنای کاهش ارزش ریال را دارد، با کوچکترین تنشی در بازار این تنش به دیگر بازارها هم منتقل می‌شود و هیجان در کشور ایجاد می‌کند.

رانت ۱۷۰ هزار میلیارد تومانی بازار خودرو!

وی تاکید کرد: در حال حاضر خودرو تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شده است که حاشیه سود بسیار بالایی دارد. اتفاق دیگر این است طبق آمار رسمی فقط خودروسازان، بالای ۱۰۰ هزار میلیارد تومان زیان کرده‌اند. اگر محاسبه کنیم به طور متوسط هر خودرویی که خودروسازان در طول ۳.۵ سال گذشته فروخته‌اند، ۵۰ درصد زیان بوده و کسی که از این خودروسازی خودرو خریده و در بازار فروخته، بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصد سود کرده است. یعنی حجم رانتی که جابه‌جا شده، بالای ۱۷۰ هزار میلیارد تومان است.

این کارشناس صنعت خودرو گفت: عدد فوق به این معناست که بخش زیادی از خریداران خودرو، کالای خریداری شده را ذخیره کرده‌اند و در واقع به معنای دلال بودند. به راحتی می‌توان گفت ۳۰ درصد این پول یعنی ۵۰ هزار میلیارد تومان دست عده‌ای خاص است که بازار را می‌چرخانند. اگر در چنین شرایطی بخواهیم راهکاری ارائه کنیم که دست دلالان از بازار کوتاه شود، قطعا دلالان منتظر نمی‌ایستند و تلاش می‌کنند بازار را متشنج کنند چون پول دست آنهاست و هدفشان شکست سیاستگذاران است. یعنی با اجرای برنامه اصلاح قیمت‌ها، به یکباره قیمت‌ها دو برابر می‌شود. در بسیاری مواقع این مساله باعث عقب‌نشینی سیاستگذاران از اصلاح قیمت‌ها می‌شود. همین اواخر طرح اصلاح قیمت‌ها کلید خورد اما به یکباره مسکوت ماند چون دیدند که قیمت‌ها در حال بالا رفتن است.

چطور گره بازار خودرو را باز کنیم؟

کاکایی عنوان کرد: اگر قیمت‌ها را درست نکنیم، رانت خواری ادامه می‌یابد. نکته دیگری که در اصلاح قیمت‌ها وجود دارد این است که وقتی قیمت‌ها اصلاح می‌شود، ۳ تا ۶ سال زمان می‌برد تا خودروساز بتواند تولید خود را بالا ببرد. مردم باید آمادگی داشته باشند که بحران را تحمل کنند. یعنی اگر بخواهیم برنامه‌ای برای حل مشکلات بازار خودرو بدهیم، اول باید برنامه کامل تحول در صنعت خودرو را اجرا کنیم و به مردم قول بدهیم که این صنعت در حال تحول است. از طرفی باید برنامه قوی تبلیغاتی داشته باشیم تا مردم راضی شوند و فریب هیجانات موقت را نخورند.

این کارشناس خودرو به نکته‌ای اشاره کرد که برای اجرای چنین برنامه‌ای ضروری است: این برنامه در شرایط ثبات اقتصادی قابل اجراست. یعنی مثلا دلار در قیمت ۲۸ هزار تومان یا هر نرخ دیگری ثابت بماند. اگر انتظار داریم برنامه‌ای در بازار خودرو اجرا شود که تحت هر شرایطی این بازار را سامان دهد، امکان پذیر نخواهد بود. خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای شده و نمی‌توان جلوی مردم را گرفت که خرید و فروش نکنند.

بدون همراهی مردم، نمی توان قیمت خودرو را اصلاح کرد

کاکایی گفت: اگر ثبات در اقتصاد کلان اتفاق بیافتد، تازه به این می‌رسیم که چند مساله ضروری برای اصلاح بازار خودرو وجود دارد: اول باید قیمت‌ها اصلاح شود و دوم اینکه برنامه تحول جامع برای این صنعت اجرا شود. از طرفی باید به مردم آگاهی داد تا با این برنامه همراه شوند. اگر مردم تحت تاثیر هیجانات بازار قرار گیرند، بهترین برنامه را هم اجرا کنیم مفید نخواهد بود. این برنامه کار سختی است. در بهترین شرایط اگر قیمت‌ها – بدون توجه به این برنامه – اصلاح شود، ۵ تا ۱۰ درصد روی قیمت‌ها اضافه می‌شود، خودروسازی ما زیان‌ده باقی می‌ماند و معضلات ادامه می‌یابد.

این کارشناس خودرو عنوان کرد: این دلایل مشخص می‌کند که چرا طرح‌هایی که در مجلس یا از سوی دیگر سیاستگذاران مطرح می‌شود، جلوتر نمی‌رود. کسی هم شجاعت اجرای آن را ندارد. سیاستگذازان به همدلی مردم برای اجرای چنین طرح‌هایی نیاز دارند چون در غیر این صورت، طرح‌ها شکل سیاسی به خود می‌گیرد. حساسیت مردم نسبت به خودرو بالاست اما اولویت بالایی در نیاز مردم ندارد. در ۲۰ سال گذشته توجه نمایندگان مجلس بیشتر روی خودروهای سواری بوده و وضعیت حمل و نقل عمومی هم بدتر شده است. دلیلش هم این بوده که مسائلی مثل حمل و نقل عمومی نیاز به همت و برنامه‌ریزی سیاستگذاران دارد که توجهی به آن نمی‌کنند.

وی تاکید کرد: از سال ۹۱ به بعد عملا خودروسازی زیان‌ده بوده و سودی که داشته‌ در قیاس با سرمایه این بازار، معادل زیان بوده است. درست است که اجرای یک برنامه جامع برای ساماندهی بازار خودرو سخت است، اما هرچقدر تاخیر در این طرح ایجاد شود، روز به روز اوضاع بدتری خواهد داشت. باید هرچه سریع‌تر به سمت اصلاح این بازار رفت.