به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، اگر دانشجو باشید، احتمالا نام «مراکز مشاوره» به گوشتان خورده باشد و مراکزی که به طور رایگان به بررسی مسائل روانشناختی دانشجویان می‌پردازد. هر چند این روزها بیشتر این مراکز منفعل شده و به امید آن هستند که یک دانشجو برای بیان مشکلاتش به این مراکز مراجعه کند، این اقدام از تمرکز دفاتر مشاوره دانشگاه‌ها بر حوزه و مداخله ناشی می‌شود.
سرپرست دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان بر این باور است برای جلوگیری از این انفعال دفاتر مشاوره باید به جای تمرکز بر حوزه مداخله و درمان، در حوزه پیشگیری متمرکز شوند. ابراهیم نعیمی در گفت‌وگو تفصیلی با ایسکانیوز، اعلام کرد تنها ۱۰ درصد جامعه دانشجویی دارای اختلالات روانی هستند و مراکز مشاوره باید بر در حوزه پیشگیری، آموزش، مهارت افزایی و ارتقای توانمندی دانشجویان بکوشند. وی در این گفت‌وگو به پایش سلامت روان فارغ التحصیلان ۱۴۰۰، بازنگری شورای سیاستگذاری سلامت دانشگاه‌ها، شورای هماهنگی فعالیت‌های سلامت روان در دستگاه‌های اجرایی، صدور کارنامه سلامت روان به دانشجویان و مواردی از این دست پرداخت. جزئیات این گفت‌وگو به شرح زیر است:
۹۰ درصد جامعه دانشجویی دارای سلامت عمومی هستند
در سال‌های گذشته دفاتر مشاوره منفعل بوده و تاثیرگذاری چندانی نداشته است. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان برای انفعال دفاتر مشاوره چه اقدامی را در نظر گرفته است؟
یکی از کارکردهای اصلی دفتر مشاوره و سلامت روان، تلاش برای حفظ و ارتقای سلامت روان دانشجویان در ابعاد مختلف است. در این راستا باید برنامه ریزی‌های لازم برای رسیدن به این هدف در نظر گرفته شود. تاکید بر مداخله و درمان، مهمترین نقصی بود که من در برنامه‌ها و و اهداف دفاتر سلامت مشاوره سازمان امور دانشجویان مشاهده کردم. بر اساس متون علمی کمتر از ۱۵ درصد جامعه دچار اختلالات و آسیب‌های روانی هستند. به اعتقاد من این آمار در جامعه دانشجویی بسیار کمتر است و بیش از ۹۰ درصد جامعه دانشجویی دارای سلامت عمومی هستند، به همین منظور نمی‌توان انرژی دفاتر سلامت و مشاوره دانشگاه‌ها را بر حوزه مداخله و درمان متمرکز کرد.
اکثر دانشجویان با تنش، تعارض و مسائلی مواجه هستند اما از سلامت عمومی برخوردارند. باید به این دانشجویان در راستای حل و فصل مسائل و ارتقای سلامت آنان کمک کرد اما این امر نباید با نگرش مداخله و درمان همراه باشد. پس مراکز مشاوره دانشگاه‌ها باید انرژی خود را از حوزه مداخله برداشته و بر حوزه پیشگیری متمرکز شوند. مهمترین کلیدواژه حوزه پیشگیری آموزش، مهارت افزایی و ارتقای توانمندی است. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان در نظر دارد در سیاست‌گذاری‌های خود، مداخلأت درمان را به عنوان راس هرم درنظر بگیرد، چنین مداخلأتی تعداد محدودی از جامعه مخاطب را در بر خواهد گرفت. در جامعه مخاطب اصلی که شامل تمامی مردم و دانشجویان است، باقی هرم را تشکیل می‌دهند. آموزش، مهارت افزایی و ایجاد شناخت و نگرش برای بهبود وضعیت کنونی برای این بخش هرم در نظر گرفته می‌شود.
تجربه نشان داده خلأ اساسی جامعه دانشجویی فقدان برخی از مهارت‌هاست. به عنوان مثال زمانی که دانشجویان از شهرستان وارد خوابگاه‌های دانشگاه می‌شوند، باید سازگاری با محیط، تاب‌آوری، مدیریت استرس، شناخت از دانشگاه و غیره را فرا گیرند. مراکز مشاوره نباید آنقدر منتظر بمانند که فقدان مهارت‌های دانشجویان به قدری کهنه شود تا در سال‌های آینده به مداخله و مشاوره مراکز منتهی شود، به همین منظور باید آموزش‌های مختلفی برای دانشجویان جدیدالورود در نظر گرفته شود. همچنین باید بودجه اصلی به حوزه پیشگیری اختصاص پیدا کند؛ هر چقدر در بخش پیشگیری بیشتر هزینه شود در نهایت تعداد افرادی که به مداخله و درمان نیاز دارند کمتر خواهد شد.
نقشی که در دفاتر مشاور سلامت دانشگاه‌ها وجود داشته ناشی از تاکید بر مداخله و درمان بوده است و همین امر منجر شده این مراکز منفعل شوند و منتظر یک مراجعه کننده بمانند یا به این امید باشند که در دانشگاه گزارش‌هایی مبنی بر به مشکل خوردن یک فرد، به دفاتر ابلاغ شود.
دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان در نظر دارد به صورت فعال نسبت به ارتقای آموزش‌ها و مهارت‌های دانشجویان اقدام کند. ممکن است فردی در دل خانواده یا آموزش و پرورش با مسائل و مشکلاتی مواجه شده باشد و همین مشکلات به صورت حل نشده همراه وی وارد دانشگاه شود. زمانی که دفاتر مشاوره و سلامت دانشگاه‌ها به این دانشجو مهارت حل مسئله و مدیریت هیجان بیاموزند، می تواند نسبت به حل مسائل گذشته و آینده خود اقدام کند.
برای اقدامات پیشگیرانه در دانشگاه‌ها ضرورت پایش مداوم دانشجویان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پایش روانی دانشجویان از ابتدای ترم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما در ادامه از میزان این اهمیت کاسته می‌شود.
در حال حاضر پایش مداوم سلامت روان دانشجویان به چه‌صورتی است؟
پایش سلامت روان دانشجویان در سال ۹۴ در دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان آغاز شد، بر این اساس دانشجویان جدیدالورود باید نسبت به پاسخگویی برخی اطلاعات در سامانه این سازمان اقدام و در نهایت کارنامه سلامت روان و جسم دریافت کنند. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان به اطلاعات تمامی دانشجویان دانشگاه‌ها دسترسی کلی دارد اما خود دانشگاه می‌تواند به اطلاعات تک تک افراد دسترسی داشته باشد.
دانشجویان بر اساس پاسخگویی به این سوالات به ۵ دسته تقسیم می‌شوند. دانشجویان در اولویت یک دارای افکار جدی خودکشی یا اقدام به خودکشی هستند که بر اساس دستورالعمل‌های مدون به هر دانشگاه مراکز مشاوره دانشگاه‌ها باید با این افراد تماس برقرار کنند. احتمال اشتباه در ثبت اطلاعات این سامانه وجود دارد؛ زیرا دانشجویان ممکن است ثبت اطلاعات را به فرد دیگری واگذار کرده باشند. در چنین شرایطی مرکز مشاوره دانشگاه بافرد تماس گرفته و بر اساس فرم مشخص اطلاعاتی در زمینه کیفیت زندگی و نحوه تعاملات از دانشجو می‌پرسد. بر اساس این فرم می‌توان تشخیص داد اطلاعات ثبت شده دانشجو در سامانه به درستی وارد شده است یا خیر.
در چنین شرایطی مراکز مشاوره نسبت به دعوت دانشجویانی که اطلاعات خود را صحیح وارد سامانه کرده‌اند اقدام می‌کنند. این مراکز ملزم هستند از دانشجویان با افکار خودکشی یا افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، دعوت کرده و مشاوره فردی را آغاز کنند.
اولویت دوم برای دعوت مراکز مشاوره، دانشجویانی هستند که داروهای روانپزشکی مصرف می‌کنند. اولویت سوم دانشجویانی اند که یکی از عزیزان خود را به دلیل کرونا از دست داده‌اند یا خودشان مبتلا به کرونا شده‌اند. اولویت چهارم دانشجویان با نمره آسیب‌شناسی بالا و اولویت پنجم دانشجویان با مشکلات جدی اقتصادی و معیشتی هستند. مراکز مشاوره با دانشجویان با اولویت یک تماس برقرار می‌کنند. سایر اولویت‌ها نیز بر حسب توان دانشگاه پیگیری خواهد شد.
پایش سلامت روان فارغ التحصیلان ۱۴۰۰
به دلیل شیوع ویروس کرونا کارگروه‌ها و وبینارهای مجازی بسیاری برگزار شد. برآوردها حاکی از آن است بیشتر دانشجویانی که در این برنامه‌ها شرکت می‌کردند جزو ۵ اولویت فوق نبوده‌اند.. اولویت اول و دوم توسط مراکز مشاوره دانشگاه‌ها پیگیری شد. دانشجویان با اولویت سوم و چهارم انگیزه‌ای برای شرکت در برنامه‌ها نداشتند، از طرفی مراکز مشاوره نتوانستند نسبت به پیگیری این افراد اقدامی انجام دهند. به همین منظور باید اقداماتی در راستای پیگیری این دسته از دانشجویان صورت گیرد؛ زیرا این افراد از پتانسیل کافی برای پیوستن به اولویت‌های یک برخوردار هستند و احتمال بروز رفتارهای خود آسیب‌رسان برای این دسته از دانشجویان وجود دارد. به همین منظور پایش سلامت دانشجویان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دانشجویان ورودی سال ۹۴ در سال ۹۸ از دانشگاه فارغ التحصیل شدند. ما هنگام فارغ التحصیلی این دانشجویان اقداماتی در راستای سنجش سلامت روان آنان انجام ندادیم تا مشخص شود سلامت روان دانشجویان در طول دوران دانشجویی چه تغییراتی کرده است. باید مشخص شود این دانشجویان آسیب دیده هنگام خروج از دانشگاه، مشکلاتی که از قبل داشته‌اند حل شده است یا خیر. این نقص در پایش سنجش روان دانشجویان وجود داشته است. به همین منظور پایش سلامت روان در سال جاری از دانشجویان ورودی ۹۶ که در سال ۱۴۰۰ فارغ‌التحصیل می‌شوند، آغاز خواهد شد. به طوری که سنجش سلامت روانی دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه در زمان فارغ التحصیلی نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
شورای سیاستگذاری سلامت دانشگاه‌ها بازنگری می‌شود
آیا همکاری بین دستگاهی با آموزش و پرورش یا سایر دستگاه‌ها در برنامه دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان است؟
دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان متولی رسیدن به سلامت دانشجویان است اما فعالیت ما به تنهایی اثر گذار نیست. فعالیت شورای فرهنگی و اداره تربیت بدنی دانشگاه‌ها در سلامت روان دانشجویان نیز تاثیرگذار هستند. در این بین باید اطلاعات خام دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان به دانشگاه‌ها تزریق و داده‌های دانشگاه‌های کشور مقایسه شود. از طرفی شورای فرهنگی دانشگاه‌ها نمی‌تواند نسبت به پر کردن این خلأ اقدام کند؛ زیرا تنها فعالیت‌های فرهنگی برای این شورا تعریف شده است. درگذشته شورایی تحت عنوان شورای سیاستگذاری سلامت در دانشگاه‌ها تعریف شده بود. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان در حال بازنگری دستورالعمل این شورا تحت عنوان «شورای فعالیت‌های سلامت» است، این شورا متشکل از رئیس و مدیران اجرایی در حوزه فرهنگی، تربیت بدنی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، کارآفرینی، بهداشت و درمان، شهدا و ایثارگر و استعداد درخشان خواهد بود. اطلاعات پایش سلامت دانشجویان در اختیار این شورا قرار می‌گیرد تا تمامی برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها در راستای ارتقای سلامت روان دانشجویان باشد.
متاسفانه دانشی که اصطلاحا «به درد زندگی افراد بخورد» در دروس آموزش و پرورش مدون نشده است. به عنوان مثال واحدی در آموزش و پرورش درباره بایدها و نبایدهای تغذیه وجود نداشته است و دانشجویان پس از ورود به دانشگاه، به دلیل آگاهی نداشتن از چنین مسائلی وارد سلف شده و از غذاهای ناسازگار مانند ماهی با ماست استفاده می‌کنند.
شورای هماهنگی فعالیت‌های سلامت روان در دستگاه‌های اجرایی راه‌اندازی می‌شود
دفتر مشاوره و سلامت روان دانشجویان به دنبال آن است که شورای هماهنگی فعالیت‌های سلامت روان در دستگاه‌های اجرایی را راه‌اندازی کند. این شورا شامل تمامی دستگاه‌ها و نهادهایی است که دارای مشاوره و سلامت هستند که از جمله آن می‌توان به وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد اسلامی، دفتر نهاد رهبری دانشگاه‌ها، کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی اشاره کرد. این شورا در دستگاه‌های متولی آموزش انجمن آموزش و پرورش و آموزش عالی راه اندازی خواهد شد.
متاسفانه دانشی که اصطلاحا «به درد زندگی افراد بخورد» در دروس آموزش و پرورش مدون نشده است. به عنوان مثال واحدی در آموزش و پرورش درباره بایدها و نبایدهای تغذیه وجود نداشته است و دانشجویان پس از ورود به دانشگاه، به دلیل آگاهی نداشتن از چنین مسائلی وارد سلف شده و از غذاهای ناسازگار مانند ماهی با ماست استفاده می‌کنند.
آموزش و پرورش متولی آموزش همگانی تلقی می‌شود اما دارای ضعف‌هایی در حوزه آموزش زندگی به افراد است. دستگاه متولی آموزش همگانی باید به دانش‌آموزان سبک تغذیه، سبک زیستن در حوزه مهارت‌های روانشناختی را یاد می‌دادند. به عنوان مثال همیشه معلمان در دوران دبستان از ما می‌خواستند که درس بخوانیم اما آموزش و پرورش هیچ وقت به ما نیاموخت که چگونه و چقدر باید درس بخوانیم. خلأهای این چنینی در شورای هماهنگی فعالیت‌های سلامت روان در دستگاه‌های اجرایی توجیه و نیازها ضرورت‌های لازم در این راستا شناسایی خواهد شد.
برگزاری دوره‌های «بتا» برای شناسایی دانشجویان در معرض خطر
بیشتر مراجعه به مراکز مشاوره دانشگاه‌ها و خوابگاه ها به صورت یکطرفه و از سوی دانشجویان صورت می‌گیرد. برای برطرف کردن این مراجعات یک طرفه برنامه‌ای دارید؟ متاسفانه بسیاری از مشاوران در دفاتر مشاوره و سلامت دانشگاه‌ها آموزش های لازم را دریافت نکردند تا بدانند به عنوان مثال یک دانشجو در حال حاضر به مشاوره در زمینه مهارت کسب و کار نیاز دارد یا مشاوره اقتصادی؟ برنامه‌ای در راستای ارتقای شاخه های مختلف مشاوره در دفاتر مشاوره دانشگاه ها دارید؟
مراکز مشاوره صرفاً به عنوان مراکز مداخله و درمان افراد آسیب دیده شناخته می‌شوند؛ در این راستا ضرورت اصلاح نگرش در سطح جامعه دانشگاهی مانند دانشجویان، کارکنان و اساتید وجود دارد تا این دفاتر به عنوان مرکزی رشد و ارتقای فرهنگ عمومی سواد سلامت شناخته شوند. به همین منظور دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان در قالب برنامه‌های مختلف و به مرور زمان باید به جامعه دانشگاهی این تفکر را القا کند که قرار نیست تنها افراد آسیب دیده به مراکز مشاوره مراجعه کنند، بلکه افراد سالم نیز می‌توانند با مراجعه به این مراکز در راستای ارتقا و توانمندی خود بکوشند.
معمولاً دانشجویان با هدف فارغ‌التحصیلی و اشتغال وارد دانشگاه می‌شوند، اما به محض ورود به دانشگاه درگیر مسائل درسی شده و فراموش می‌کنند باید نسبت به کسب توانمندی‌هایی تلاش کنند که در نهایت به اشتغال منتهی شود.
دوره‌هایی تحت عنوان بتا (بپرس، ترغیب کن، ارجاع بده) تدوین شده اما هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان باید نسبت به آموزش افرادی که بیشترین ارتباط را با دانشجویان دارند اقدام کند. در این راستا این افراد می‌توانند علائم دانشجویان در معرض خطر را شناسایی کنند.
آموزش در راستای رشد مسیر شغلی دانشجویان را می‌توان به عنوان یکی از کارکردهای مراکز مشاوره در نظر گرفت. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان برای جبران این خلأ با مدیر کل مهارت‌افزایی سازمان فنی حرفه‌ای رایزنی کرده تا دوره‌های کوتاه مدت در راستای توانمندی‌سازی مراکز مشاوره با همکاری این سازمان برگزار شود. بسیاری از دوره های مهارت افزایی سازمان فنی حرفه‌ای متناسب با رشته‌های تحصیلی تعریف شده است. به عنوان مثال می‌توان برای دانشگاه علوم انسانی دوره‌های مهارت افزایی مختص این دانشگاه برگزار شود.
ضرورت برگزاری دوره‌های کوتاه مدت در راستای آموزش افراد توسط دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان احساس می‌شود. به عنوان مثال نگهبانان و مسئولان خوابگاه، کارشناسان آموزش و سایر افرادی که با دانشجویان ارتباط بیشتری دارند می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند. در این راستا دوره‌هایی تحت عنوان بتا (بپرس، ترغیب کن، ارجاع بده) تدوین شده اما هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان باید نسبت به آموزش افرادی که بیشترین ارتباط را با دانشجویان دارند اقدام کند. در این راستا این افراد می‌توانند علائم دانشجویان در معرض خطر را شناسایی کنند.
دیدن علائم و رفتارهای غیرعادی در دانشجویان باید به سطوح مختلف کارشناسان، اساتید و افرادی که در تعامل با دانشجویان هستند آموزش داده شود. درصورت فراگیری برنامه «بتا» کارشناس آموزش با چندین سوال می‌تواند دانشجویی در معرض خطر را شناسایی و او را برای رفتن به مرکز مشاوره ترغیب کند. در صورت مراجعه نکردن این فرد به دفتر مشاوره، کارشناس می‌تواند نسبت به ارجاع این فرد به مرکز اقدام کند.
انتهای پیام/
نظر شما