به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز، یکی از اصلی ترین قطعاتی که در تولید خودرو به کار برده شده، تسمه تایم است. به طور کلی تسمه تایم یا تسمه تایمینگ بخشی از موتور احتراق داخلی است که زمان بندی سوپاپ های موتور را مدیریت می کند. به عبارتی دیگر، تسمه تایم نوعی تسمه پلاستیکی است که در داخل پیشرانه و در سر سیلندر خودرو قرار گرفته است.همچنین، رابطی میان میل لنگ خودرو و میل سوپاپ محسوب می شود.

وظیفه ی اصلی تسمه تایم، به چرخش در آوردن سوپاپ ها و کنترل زمان باز و بسته شدن آن ها است. به گونه ای که با هر دو بار چرخیدن میل لنگ، میل سوپاپ یک مرتبه می چرخد. با متصل کردن میل لنگ خودرو به میل سوپاپ ها توسط تسمه تایم ، چهار عمل اصلی موتور از قبیل مکش، تراکم، توان و تخلیه صورت می گیرد.

 تاریخچه استفاده و طراحی تسمه تایم در خودروها

تاریخچه ی به کار بردن تسمه در تولید ماشین ها به دهه ۱۹۶۰ میلادی باز می گردد. برای نخستین بار در سال ۱۹۶۲، سازنده ی خودرو آلمانی « گلاس۱۰۰۴» از تسمه تایم استفاده کرد.پس از آن در سال ۱۹۶۶، یک موتور خودرو توسط شرکت «پونتیاک »تولید شد که برای اولین بار تسمه را به جای زنجیر تایم در آمریکا به کار گرفت.

 نحوه عملکرد تسمه تایم در خودرو

موتور های احتراق داخلی، چهار مرحله را برای روشن شدن خودرو طی می کنند. در ادامه چهار مرحله مذکور را بازگو می کنیم.

• مرحله مکش: در این مرحله پیستون در داخل سلیندر به پایین رفته و موجب باز شدن سوپاپ هوا می شود. این عملکرد موجب ترکیب سوخت و هوا در داخل سیلندر می گردد.

• مرحله تراکم: با بالا رفتن پیستون در داخل سیلندر، سوپاپ هوا بسته می شود که موجب کمپرس شدن ترکیب سوخت و هوا می شود.

• مرحله توان: شمع جرقه می زند و مخلوط کمپرس شده، منفجر می گردد. حال پیستون به پایین آمده و سوپاپ دود باز می شود.

• مرحله تخلیه: در ادامه مجددا پیستون بالا می رود و دود از سوپاپ خارج می شود.

زمان بندی برای باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود در چهار مرحله ی بالا توسط تسمه تایم شکل می گیرد.این قطعه با ایجاد هماهنگی میان سرعت چرخش میل لنگ با میل سوپاپ، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را تنظیم می کند.

 زنجیر تایم و تسمه تایم

شرکت های سازنده ی خودرو در سال های آغازین برای تنظیم زمان بندی میل سوپاپ از زنجیر تایم استفاده می کرده اند.

طول عمر زنجیر تایم در مقایسه با تسمه تایم بسیار طولانی تر است؛ زیرا تسمه از لاستیک تولید شده و در زمان مناسب باید تعویض شود ولی زنجیر به دلیل آهنی بودن، اصطحلاک کمتر اماهزینه بیشتری دارد و سرو صدای بسیاری ایجاد می کند. در خودرو های سنگین و قدیمی به جای تسمه تایم از زنجیر تایم استفاده می شود.

علاوه بر این، اگر زنجیر تایم پاره شود، آسیب هایی که به موتور وارد می کند، بسیار زیاد خواهد بود و در مواردی ممکن است نیاز به تعویض کل موتور گردد. از دیگر تفاوت های تسمه و زنجیر، محل قرار گیری آن ها می باشد.تسمه تایم در داخل پیشرانه نصب می شود اما زنجیر تایم خارج از پیشرانه قرار می گیرد. همچنین، زنجیر به دلیل فلزی بودن به روغن کاری نیاز دارد در حالی که تسمه به هیچ عنوان نباید به روغن موتور آغشته شود.

در میان خودرو های داخلی، فقط در تولید پیکان و پیکان وانت از زنجیر تایم استفاده شده است. البته بعضی از شرکت اتومبیل های مدرن با کنترل صدای زنجیر و به دلیل مقاومت بسیار بالای آن، در تولید خودرو هایشان از زنجیر تایم بهره می گیرند. به طور مثال از سال ۲۰۰۶ شرکت های تویوتا، بنز و بی ام دبلیو در تولید محصولاتشان از زنجیر تایم استفاده می کنند.

 نشانه های اصطکاک تسمه تایم

• اختلال در استارت خوردن خودرو

همان طور که در ابتدای مقاله بیان کردیم،؛ وظیفه ی اصلی تسمه، تنظیم میل سوپاپ و میل لنگ است. در نتیجه هنگامی که تسمه فرسوده شده باشد، چرخه ی زمان بندی دچار اختلال می شود و موجب درست استارت نخوردن خودرو می شود.

• فرسایش دندانه ها

اگر تسمه تایم در زمان مناسب تعویض نشود، به مرور زمان موجب فرسایش و خوردگی دندنه ها می شود.

 • اگزوز

زمانی که تسمه تایم فرسوده یا شل باشد، موتور خودرو باید تلاش بیشتری برای به حرکت در آوردن قطعات خود کند، در نتیجه فشار بسیار زیادی را متحمل می شود. فشار وارد شده، موجب خارج شدن دود از اگزوز می گردد.

 • میزان نبودن دور موتور

زمانی که تسمه تایم مشکلی داشته باشد،  در هنگام شتاب برداشتن خودرو دور موتور بیشتر از حد معمول بالا می رود و قدرت موتور کاهش می یابد. بنابراین شروع به لغزش می کند. این عملکرد می تواند بیانگر از بین رفتن دندانه ها باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده علائمی از قبیل احتراق ناقص و روشن شدن چراغ چک موتورنیز جز نشانه های اصطکاک تسمه هستند. تعویض تسمه تایم بستگی به عملکرد و کارکرد خودرو دارد.

 علل خراب شدن تسمه تایم

علت های بسیاری موجب کاهش طول عمر تسمه تایم می شوند که با رعایت آن هامی توانیم از ایجاد  مشکلات و آسیب ها جلوگیری کنیم.

• سیالات: آغشته شدن تسمه به روغن موتور، ضد یخ و گریس موجب شل شدن و پارگی آن می گردد.

این موضوع بسیار حائز اهمیت است زیرا نشت روغن علاوه بر خرابی هایی که برای تسمه ایجاد می کند، موجب بالا رفتن دمای خودرو و جوش آوردن موتور هم می شود.

• استاندارد نبودن : در هنگام خرید تسمه بسیار دقت کنید. اگر تسمه از کشش استانداردی برخوردار نباشد؛ به مرور زمان شل می شود و از مکان اصلی قرار گرفته، رها می گردد. درنتیجه منجر به ساییده شدن دنده ها می شود.

• تنظیم نبودن: اگر دنده های تسمه درست قرار نگرفته باشند، با روشن شدن خودرو به هم برخورد می کنند و ساییده می شوند که در نهایت موجب کشیده شدن، ترک خوردن و پارگی تسمه می شود.

• وارد شدن فشار: زمانی که بار بیش از اندازه به تسمه وارد شود، به مرور زمان کارایی خود را ازدست می دهد و پاره می شود.از علائم وارد شدن فشار بیش از حد به تسمه می توان به ایجاد ترک های ریز و درشت، خوردگی دندانه ها و کش امدن تسمه تایم اشاره کرد.

 •خرابی دیگر وسایل: در هنگام تعویض تسمه تایم، قطعاتی از قبیل هرزگردها و واترپمپ را هم عوض کنید.زیرا خراب شدن این قطعات به تسمه تایم هم آسیب وارد می کند.

 مشکلات ناشی از پاره شدن تسمه تایم

اگر برای تعویض تسمه تایم به موقع اقدام نکنید، امکان پاره شدن آن وجود دارد. با پاره شدن تسمه، بیشترین فشار و آسیب به سوپاپ ها وارد می شود. درواقع، طبق تنظیم بندی توسط تسمه، سوپاپ ها و پیستون ها برخوردی باهم ندارند اما در صورت پاره شدن تسمه این تعادل به هم می خورد و سوپاپ ها و پیستون ها با یکدیگر برخورد می کنند.

پاره شدن تسمه، خسارت بسیار زیادی را بر ماشین و موتور آن وارد می کند.میزان تحمیل شدن آسیب در اتومبیل ها متغیر است.به طور مثال در پراید های قدیمی، پاره شدن تسمه تنها موجب خاموش شدن اتومبیل می شود و آسیب جدی به موتور آن وارد نمی کند. این در حالی است که در پژو ۲۰۶ و پژو ۴۰۵، پارگی تسمه منجر به برخورد پیستون و سوپاپ ها گشته و در نتیجه موجب کج شدن سوپاپ ها می شود.

تسمه دینام

عمر مفید تسمه دینام بسیار کمتر از تسمه تایم است. به عبارتی،پس از طی کردن ۲۰ هزار کیلومتر، تسمه دینام فرسوده و اصطکاک می باشد. در صورت تعویض نکردن آن، تکه های فرسوده و پاره شده به داخل محفظه تایمینگ می رود ومنجر به پاره شدن تسمه تایم می گردد.

 بهترین زمان برای تعویض تسمه تایم

بیشتر شرکت های تولید اتومبیل، زمان هایی را برای تعویض تسمه تایم در کاتالوگ ها مشخص کرده اند.

بهترین بازه زمانی برای عوض کردن تسمه تایم اتومبیل، ۶ سال پس از تولید یا به عبارتی پس ازپیمودن ۶۰ الی ۱۲۰ هزار کیلومتر است. البته باید توجه داشته باشید که این عدد در خودرو های مختلف متغیر است.

در مواردی احتمال دارد تسمه تایم خودرو بر اساس پیمایش زود تر از زمان مقرر شده پاره شود، بنابراین شما باید فاصله های زمانی را برای تعویض در نظر داشته باشید و به طور مکرر آن را چک کنید.

در ادامه فهرستی از بهترین زمان برای تعویض تسمه تایم خودرو های مختلف را ذکر می کنیم:

• تندر ۹۰: ۴۰ هزار کیلومتر

• مگان: ۶۰ هزار کیلومتر

• ریو: ۶۵ هزار کیلومتر

• زانتیا: ۶۵ هزار کیلومتر

• پژو۴۰۵: ۷۰ هزار کیلومتر

• مزدا۳۲۳: ۷۰ هزار کیلومتر

• تویوتا کرولا(ازمدل ۲۰۰۵ تا۲۰۱۲): ۹۰ هزار کیلومتر

• پراید: ۱۰۰ هزار کیلومتر

همچنین شما می توانید با مراجعه به دفترچه راهنما اطلاعاتی از زمان مناسب تعویض تسمه ی اتومبیلتان کسب کنید.

توصیه می شود در هنگام تعویض تسمه، بلبرینگ تایم را نیز عوض کنید. درست است که مدت عملکرد بلبرینگ بیشتر از تسمه است و پس از هر ۱۰۰ هزار کیلومتر به تعویض نیاز دارد اما بهتر است بدانید خسارت ناشی از خراب شدن بلبرینگ مانند خراب شدن تسمه تایم مشکلات بسیاری را به وجود می آورد.

منبع: بیتوته