به گزاش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، یک فیلم سه اپیزودی درباره آینده جمعیتی ایران را تصور کنید. در بخش اول زندگی خانواده‌ای را تصور کنید که شامل یک فرزند و پدر و مادر است! در بخش دوم در نمایی وسیع‌تر جامعه‌ای را در ذهن تجسم کنید که پارک‌های محله‌ای مملو از افراد سالخورده‌ای است که مشغول گپ زدن یا شطرنج بازی هستند و اما در بخش سوم کارخانه‌ها، صنایع و سطوح مدیریی مختلف که تهی از نیروی انسانی جوان است. فیلمی با پایان تلخ اما هشدار دهنده!
بحران پیری جمعیت از جمله مواردی است که آینده کشور را به طور جدی تهدید می‌کند و به طور گسترده همه ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در بر می‌گیرد. بحران جمعیت، بالا رفتن سن ازدواج، تجرد قطعی و پدیده سالمندی کلیدواژه‌هایی هستند که زنگ خطر را به صدا در آورده است! در نتیجه کارشناسان حوزه جمعیت شناختی و فرهنگی چند سالی است که درباره پیری جمعیت در آینده به دولتمردان، مسئولان و متولیان فرهنگی هشدار می‌دهند.
محمدجواد محمودی رئیس کمیته پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره برخی آمارهای کاهش جمعیت اعلام کرده است: «براساس شواهد موجود در سال 1430 جمعیت ایران 93 میلیون نفر می‌شود و سالخوردگان (کسانی که بالای 60 سال سن دارند) 30 میلیون نفر از جمعیت را شامل می‌شوند. در نسل قدیم 4 و نیم درصد از کشوربه صورت غیرارادی تک فرزندی بودند و اکنون 9 و نیم درصد از جمعیت کشور تک فرزند هستند. در حال حاضر نیز 33 درصد از تهرانی‌ها جزو تک فرزندها به حساب می‌آیند.»
در این راستا دولت‌های گذشته و فعلی تسهیلات و سیاست‌های تشویقی برای ازدواج آسان و فرزندآوری زوج‌ها را تصویب یا بعضا اجرا کرده‌اند. طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» یکی از راهکارهای جدی دولت و مجلس برای حل بحران پیری جمعیت است.
قانون حمایت از خانواده و جمعیت 24 مهر 1400 در کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی تصویب شده است و درست یک ماه بعد 24 آبان ماه توسط رئیس جمهور ابلاغ شد. این طرح بیش از 17 ماه در کمیسیون ویژه با مشارکت نخبگان، دانشگاهیان و گروه‌های مختلف علمی و پژوهشی مورد بررسی قرار گرفته و مسائل مختلفی درباره جوانان و خانواده در آن گنجانده شده است.
طرح جوان سازی مواردی مانند اعطای وام مسکن یا ازدواج، حل مشکلات جوانان در آستانه ازدواج، افزایش حق عائله‌مندی، اشتغال، درمان رایگان یا تحت پوشش بیمه قرار دادن درمان بیمارهای نازایی، مزایای تولد هر فرزند که به صورت پلکانی افزایش می‌یابد، حمایت‌های عمومی از مادران نظیر بیمه درمانی مادران خانه‌دار، مرخصی زایمان، پیشگیری از ناباروری، حمایت از زنان در دوران بارداری و شیردهی را مورد حمایت قرار داده و تسهیلاتی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و تدابیر قانونی در نظر گرفته است.
مشکلات اقتصادی عامل جدی برای فرزندآوری نیست!
اجرای برخی از قوانین در کشور به ویژه قوانینی که مردم نیز در اجرای آن نقش ویژه‌ای دارند، تنها به دلیل تصویب در مجلس شورای اسلامی یا سایر نهادها با ضریب موفقیت بالا همراه نیست.
طاهره زرنگار عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه اجرای طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده تنها با قانون‌گذاری قابل اجرا نیست، می‌گوید: «قانون‌گذاری باید همزمان با فرهنگ‌سازی در جامعه باشد. این فرهنگ، بصیرت افزایی نیز باید از خانواده‌ها آغاز شود.»
وی اعتقاد دارد که متاسفانه مردم بیشتر به دلیل مشکلات اقتصادی و فشارهای معیشتی در مقابل فرزندآوری به ویژه فرزندان دوم و سوم مقاومت می‌کنند. البته مسائل اقتصادی به طور قطع بی‌تاثیر نیست؛ اما این مقاومت و بی‌میلی نسبت به داشتن فرزند بیشتر ریشه در نبود معرفت افزایی و مباحث فرهنگی دارد.
طرح جوانی جمعیت مغایر با حقوق زنان نیست
برخی از کارشناسان، جامعه شناسان و فعالان حوزه زن و خانواده از برخی مفاد طرح جوانی جمعیت ابراز نگرانی کرده و به آن نقدهایی وارد کردند چرا که اعتقاد دارند اجرای این طرح قدرت تصمیم گیری و اختیار را از زنان سلب کرده است.
مریم آقایی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اعتقاد دارد طرح جوانی جمعیت زمانی موفقیت آمیز است که ضمانت اجرایی به همراه داشته باشد تا تمامی نهاد و سازمان‌های در اجرایی شدن این طرح مشارکت و همکاری کنند.
وی درباره تفاوت طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» با «افزایش نرخ رشد جمعیت» می‌گوید: «بحران سالمندی باعث شد تا احساس نیاز درباره افزایش نرخ رشد و جوان سازی جمعیت انجام شود و فرزندآوری به عنوان موضوعی استراتژیک نظام مطرح و منجر به یکسری تصمیمات و راهکارهای اجرایی شد.»
آقایی با انتقاد از هجمه سازی فمنیست‌ها از اجرای طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» مطرح کرد که آنها اعتقاد دارند که ایران با تصویب این طرح، حقوق باروری زنان را نقض می‌کند. در حالی که بندهای این در جهت حمایت از زنان و باروری آنها و منشور حقوق بارداری است.
این مدرس دانشگاه تشریح می‌کند که این قانون زنان را الزام به بارداری نمی‌کند بلکه تنها آنها را تشویق به فرزندآوری از طریق ارائه تسهیلات خواهد کرد. این مشوق‌ها اختیار را از زنان یا زوج‌ها برای باروری سلب نمی‌کند چراکه با فراهم آوردن سلامت مادران، بارداری ایمن، کمک به زوجین نابارور در حقیقت حقوق زنان را رعایت کرده و به آن ارزش دوچندان داده است.
موفقیت 60درصدی طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده!
قانون جوانی جمعیت باعث نگرانی برخی از کارشناسان، جامعه‌شناسان و اقتصاد دانان برای تکرار بحران جمعیت دهه 60 شده است؛ اما با توجه به اینکه این طرح به طور قطع به یکباره در جامعه اجرا نخواهد شد، مسئولان یا مدیران اجرایی نیز دچار سردرگمی معیشتی یا زیست محیطی نخواهند شد. اجرای طرح جوانی جمعیت به صورت پلکانی و تدریجی بوده در نتیجه سیاست گذاران جمعیتی زمان لازم را در اختیار دارند تا زیر ساخت‌های لازم را فراهم کنند.
در این ارتباط صمد عابدینی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره میزان موفقیت و اجرایی شدن طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مطرح کرد: «این طرح می‌تواند تا 60 درصد در جامعه اجرایی شود. البته این میزان موفقیت در طبقات کم برخوردار نسبت به قشر مرفه یا متوسط بیشتر خواهد بود.»
وی اعتقاد دارد که طرح جوان سازی جمعیت در آینده منجر به بروز مشکلات برای جوانان مانند افراد متولد دهه 60 نخواهد شد چرا که به طور قطع اگر جوانی جمعیت توامان با سیاست‌گذاری مناسبی انجام نشود، کشور با بحران‌هایی درگیر خواهد شد؛ اما اگر همزمان زیرساخت‌های لازم برای تحصیل، شغل، مسکن، بهداشت و درمان در نظر گرفته شود، افزایش جمعیت به قدرتمندسازی کشور منجر می‌شود.
پیری جمعیت تهدیدی برای آینده کشور
با به صدا در آمدن آژیر قرمز خطر برای نرخ منفی رشد جمعیت و هشدارهای پیاپی کارشناسان، دولت و نهادهای سیاست‌گذار و متولی امور فرهنگی برای حل این بحران به تکاپو افتادن که اجرای سیاست‌های تشویقی و حمایت‌گرانه از خانواده‌ها یا جوانان برای ازدواج ماحصل آن بود. حمایت‌های که در اجرایی موفقیت‌آمیز آنها از دید کارشناسان این حوزه، اما و اگرهای بسیاری وجود دارد.
امیر محمد حسینی عضو شورای مرکزی اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان درباره ایرادات قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده عنوان می کند که اولویت بندی نکردن مفاد قانون، روشن نبودن مصادیق جامعیت، ابهام در میزان اجرایی شدن، فقدان ضمانت اجرایی و نبودن هماهنگی با اسناد بالادستی از جمله ایرادات اساسی است که می‌توان بر این قانون وارد کرد.
وی از مسئولان انتظار دارد تا به اصلاح این ایرادات این قانون پرداخته و با پیگیری مجدانه و اهتمام مجلس و نظارت ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه تنها در حد قوانین خاک خورده باقی نماند و گامی در جهت حل این بحران باشد.
حسینی با انتقاد از قوانین بی‌اثر برای ازدواج آسان جوانان تاکید دارد که قانون تسهیل ازدواج باید بستر مناسب برای ازدواج و تشکیل خانواده جوانان را فراهم کند؛ اما متاسفانه با گذشت ۱۶ سال از تصویب این قانون همچنان به دلی ل ایرادات بسیار زیاد و تناقضات موجود، به یکی از بی اثرترین قوانین کشور مبدل شده است.
طبقه‌بندی سیاست‌های تشویقی دولت برای اقشار مختلف جامعه
اگر مسئولان اجرایی، سیاست گذاران و کارشناسان حوزه فرنگی یا خانواده‌ها اندکی در اجرای وعده‌ها یا مشوق‌های فرزندآوری غفلت کنند، پیری جمعیت یا بحران سالمندی آینده‌ای است که دیر یا زود برای کشور باید متصور باشیم. در این مسیر افراد مورد اعتماد و مقبول مردم در جامعه مانند نخبگان، مبلغان دینی، استادان دانشگاه‌ها می‌توانند نقش مهمی داشته باشند.
در حال حاضر کارشناسان مواجهه مردم در مقابل اجرای طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» را بر دو دسته تقسیم کرده‌اند. بخشی از مردم به دلایل اقتصادی یا مشکلات معیشتی رغبتی برای فرزندآوری ندارند اما گروه دوم اعتقاد دارند که فرزند رزق و روزی خود را به همراه می‌آورد. البته نا گفته نماند که مشوق‌ها و چاره‌اندیشی‌های دولت برای فرزندآوری باید متناسب با اقشار مختلف جامعه متفاوت باشد. به عنوان مثال برخی افراد ساکن روستاها با یارانه‌های دولت زندگی خود را اداره می‌کند. در نتیجه اگر این افراد بدانند برای فرزندان دوم یا سوم دولت وام یا مسکن می‌دهد به طور قطع برای فرزندآوری بیشتر، اقدام خواهد کرد. ولی شاید بتوان گفت سیاست‌های اقتصادی-حمایتی دولت برای اقشار مرفه یا متوسط جامعه با موفقیت صد در صد مانند اقشار ضعیف، همراه نیست.
در نهایت باید منتظر مانند و دید که دولت سیزدهم تا چه اندازه به بحران پیری جمعیت اهمیت می‌دهد و خطرات آن را برای نسل‌های آینده جدی می‌پندارد. اگر دغدغه این حوزه را داشته باشد باید در اجرای وعده‌ها و سیاست‌های تشویقی خود برای مردم اعتماد سازی انجام دهد.
انتهای پیام/
نظر شما