به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، استان گلستان در شمال کشور، از بکرترین مقاصد گردشگری ایران به شمار می‌آید که هر سال، میزبان خیل عظیمی از علاقه‌مندان به طبیعت است. دیدنی‌های استان گلستان از جاذبه‌های طبیعی گرفته تا تاریخی و زیارتی، آن‌قدر متعدد، دلفریب و زیبا هستند که امکان ندارد شما را بارها و بارها به‌سمت خود نکشانند.

بیشتر بخوانید:

روستای تاریخی درکش را بیشتر بشناسید

روستای ییلاقی زیارت در میان دو دامنه کوهستانی و جنگلی، یکی از مناطق باستانی استان گلستان است که در نزدیکی گرگان و در انتهای جاده جنگلی نهارخوران قرار دارد. این روستا در مجاورت گرگان، همانند لواسان در مجاورت تهران است و بسیاری از اهالی گرگان، تعطیلات خود را در این روستای سرسبز می‌گذرانند. چشمه آبگرم، امامزاده روستای زیارت گرگان، طبیعت چشم‌نواز، مردم مهربان و مهمان‌نواز، چشم‌اندازهای زیبا و بی‌نظیر، خانه‌های روستایی و فرصت کمپینگ در طبیعت، از جمله دلایل محبوبیت این منطقه هستند. در ادامه با ما به سفری در میان این روستای باستانی بیایید تا با فرهنگ، جاذبه‌ها و امکانات آن آشنا شوید.

هرآنچه باید درباره روستای زیارت گرگان بدانید:

روستای زیارت یکی از مناطق ییلاقی و خوش‌آب‌وهوای استان گلستان است که در مجاورت شهر گرگان، مرکز این استان قرار دارد. این روستا در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب پارک جنگلی ناهارخوران و در یکی از دهستان‌های بخش مرکزی گرگان به نام دهستان استرآباد جنوبی واقع شده است. فاصله روستای زیارت تا مرکز شهر گرگان، ۱۸ کیلومتر و حدود نیم ساعت رانندگی است. این روستا با تهران، ۴۳۰ کیلومتر فاصله دارد و برای رسیدن به آن، باید حدود ۶ ساعت و نیم رانندگی کنید. 

اختلاف دمای ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد روستای زیارت با شهر گرگان و فاصله کم آن با مرکز شهر، این روستا را تبدیل به منطقه‌ای ییلاقی و گردشگری کرده است. این روستا که در ارتفاع ۱,۵۶۳ متری از سطح دریا واقع شده است، از سمت شمال به جنگل‌های ناهارخوران و ارتفاعات بندسر، از سمت غرب به کوه های ادیم، مازوکش و کمر سر، از سمت شرق به ارتفاعات خال دره و از سمت جنوب به کوه‌های جنگلی زیارت و آبشار باشکوه آن محدود می‌شود. روستای زیارت در دامنه‌ کوه‌های اطراف گیلان و در مجاورت رودخانه خاصه رود، گسترش یافته است.

مسیر دسترسی به روستای زیارت با وجود رستوران‌ها، کافه‌ها و کیوسک‌های کنار جاده، خود یکی از جاذبه‌های این روستا است
مسیر دسترسی به روستای زیارت از جاده ناهارخوران شهر گرگان آغاز می‌شود. برای رسیدن به این روستایی ییلاقی، جاده را تا انتها بروید تا به یک میدان برسید. از این میدان، دو مسیر در پیش روی شما است؛ یک مسیر برگشت به ناهار خوران و مرکز گرگان و مسیر روستای زیارت. از میدان، یک جاده هفت کیلومتری در حدود ۲۰ دقیقه شما را به روستای زیارت می‌رساند؛ جاده‌ای جنگلی، زیبا، پرپیچ‌وخم با پیچ‌های تند و رو به بالا و کمی خطرناک. پس از طی کردن این هفت کیلومتر، به بخشی از جاده می‌رسید که سنگ‌فرش شده است و این دقیقا نشانه ورود شما به روستای زیارت است.

مسیر دسترسی به روستای زیارت با وجود رستوران‌ها، کافه‌ها و کیوسک‌های کنار جاده، خود یکی از جاذبه‌های این روستا است و رانندگی در آن، لذت سفر را دو چندان می‌کند. جالب است بدانید که برخی از طبیعت گردان این مسیر را با پای پیاده طی می‌کنند؛ اما برای این کار باید سابقه کوهنوردی یا طی کردن مسیرهای سربالایی داشته باشید؛ در غیر این صورت بعید است که از پس آن برآیید. مسیر برگشت از روستای زیارت، سرپایینی است و فشار کمتری به افراد وارد می‌کند؛ برای همین، تازه‌کارها این مسیر را برای برگشت انتخاب می‌کنند.

از نام روستای زیارت این طور برمی‌آید که این روستا، مکانی برای زیارت و عبادت بوده است؛ اما باید بدانید که این روستا علاوه بر جاذبه‌های زیارتی، دارای دیدنی‌های طبیعی و تفریحات بسیاری است. درباره وجه تسمیه نام روستای زیارت، فرضیه‌های متفاوتی وجود دارد. یکی از دلایل این نام‌گذاری، وجود بارگاه امامزاده عبدالله در بافت سنتی این روستا و سفارش ایشان است. البته شواهد به دست آمده از شهر سوخته در سیستان و بلوچستان و روایت‌های تاریخی بوداییان نشان می‌دهند که از گذشته‌های دور، افراد بسیاری به‌دلیل موقعیت جغرافیایی این روستا، برای عبادت به این مکان می‌آمده‌اند.

طبق یکی دیگر از فرضیه‌های موجود، گفته می‌شود در یکی از مناطق این روستا به نام «شهربت»، آتشکده‌ای بزرگ وجود داشته که محل تجمع زرتشتیان، قربانگاه و محل زیارت بوده است. شهربت، نام قدیم این منطقه بوده که در طول سال‌ها به زیارت تبدیل شده است؛ زیرا این روستا، محل حکومت آل زیار بوده است.

روستای زیارت با نام‌های دیگری چون زیارت خاصه رود، زیارت خسرو و زیارات نیز شناخته می‌شود.

قدمت روستای زیارت به صدها سال قبل برمی‌گردد و در منابع تاریخی، در تاریخ ۹۸۹ هجری قمری به قلعه‌ها و آبادی‌های این منطقه اشاره شده است. اهالی روستای زیارت معتقدند که این روستا بازمانده‌ای از یک شهر بزرگ بوده و مشخص نیست که چرا به این وضعیت درآمده است.

روستای زیارت، یکی از ۱۰ روستای دارای بافت باارزش تاریخی کشور است و بافت سنتی و خانه‌های قدیمی آن به ثبت ملی رسیده‌اند. قدمت حدود ۴۰ خانه از بناهای روستای زیارت به دوران قاجار و پهلوی برمی‌گردد. در ضمن در نزدیکی روستا، سه محوطه تاریخی به نام‌های «کفترخوسه»، «شهربَت» و «محوطه پشتلام» در راستای حفظ جلوه های تاریخی این منطقه به ثبت رسیده‌اند.

درباره محوطه‌های تاریخی روستا که دلیل ثبت روستای زیارت در آثار ملی هستند، گفته می‌شود که پس از فتح ایران به دست سپاه اسلام، مردم شهربت برخلاف مردم شهر قدیمی گرگان تسلیم نشدند و تا لحظه آخر جنگیدند. آن‌ها نمی‌خواستند که از دین زرتشتی دست بردارند و به اسلام روی بیاورند؛ به همین دلیل، برخی اعتقاد دارند که مردمان زرتشتی این روستا طلسم شدند و از این منطقه، به‌عنوان شهر طلسم شده یاد می‌کنند.

در دوران سلطنت رضا شاه پهلوی، روستای زیارت به بهانه شهرنشین کردن مردم و گوشمالی آن‌ها به آتش کشیده شد، اهالی از روستا اخراج و به جنوب گرگان تبعید شدند. پس از گذشت مدت زمانی کوتاه، گرمای شدید و بیماری وبا، جان تعداد زیادی از اهالی روستای زیارت را گرفت.

پس از این اتفاق، بخشی از مردم زیارت با وجود منع شدید و قوانین سختگیرانه دوباره به روستا کوچ کردند یا به روستاهای مجاور رفتند. روستای زیارت پس از این تاریخ، جانی تازه گرفت و بعد از اصلاح اراضی در سال ۱۳۴۲ شمسی، زمین‌های مردم روستای زیارت دارای سند شدند.

معماری سنتی روستای زیارت

بناها و خانه‌های روستای زیارت با سبک معماری قابل‌توجهی ساخته شده‌اند. در گذشته برای ساخت‌وساز، در ابتدا در دورتادور بنا، یک پی ۵۰ سانتی‌متر در ۵۰ سانتی‌متر کنده می‌شد تا خاک بکر در دسترس قرار بگیرد. سپس یک چاهک ۱۲۰ سانتی‌متری برای جای ستون‌ها حفر می‌شد و پس از قرار دادن تخته سنگ، آن‌ها را تراز می‌کردند. ستون‌ها در معماری سنتی روستای زیارت دارای کلاهک بودند.

پس از سرپا شدن ستون‌ها، یک تیر چوبی (دوش‌کش) روی آن‌ها گذاشته می‌شد و سپس آن‌ها را با میخ دوسر (اسکو) محکم می‌کردند. در ادامه کار، نوبت به چوب‌ریزی، تخته‌ریزی و نال‌کوبی (نال به چوب قطور، مکعب مستطیل شکل و با کیفیت گفته می‌شد) می‌رسید. پس از پوشاندن چوب‌ها با گل، در ابتدا ستون‌های طبقه بالا سرپا می‌شدند و بین آن‌ها بادبند ضربدری قرار می‌گرفت. آن‌ها بین ستون‌ها، یک ستون کمکی به فاصله ۵۰ سانتی‌متر می‌گذاشتند و روی ستون را با شمیش (شاخه درخت شبیه میله‌گرد ۱۸) می‌بافتند. در ادامه روی ستون را با گل می‌پوشاندند و سپس به ظرافت گچکاری، گلکاری انجام می‌دادند.

در ادامه پس از چوب‌ریزی و تخته‌کوبی سقف، روی سقف نیز گلکاری می‌شد. نوع بام خانه‌های روستای زیارت نیز از نوع خرپای چوبی بود که روی آن با چوب، سفال، حلب یا ایرانیت پوشانده می‌شد. ستون‌ها از چوب درخت سرخدار ساخته می‌شدند و چوب سقف اتاق‌ها نیز اغلب از جنس نرات بود. آشپزخانه و سرویس بهداشتی خانه‌های روستای زیارت در حیاط قرار داشت. نحوه چینش اتاق‌ها و فضاها نیز به این صورت بود که اول ایوان، سپس پذیرایی (میان خانه) و بعد اتاق خواب‌ها؛ اتاق خواب مهمان نیز کنار ایوان قرار داشت. زیرزمین خانه‌های روستای زیارت به کارگاه بافندگی اختصاص داشت و گاهی نیز به‌عنوان آشپزخانه مورد استفاده اهالی خانه قرار می‌گرفت.

مناطق مهم روستای زیارت بر اساس قیمت زمین و امکانات به ۹ بخش تقسیم می‌شوند:

بافت روستا و قسمتی از کفتر خوسه
منطقه میدان و سرخ چشمه
کفتر خوسه
جاده آبشار و گاو خوسه
دلوا و حاجیللم
جوزستان و نخود چشمه و ادیم
تپه و گرگولو
سرتخته
شهربت و تول بن
فرهنگ و مردم زیارت
دامداری در زیارت

اهالی روستای زیارت، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، ۲,۲۸۰ نفر در روستای زیارت زندگی می‌کنند. یکی از مشخصه‌های بارز اهالی روستای زیارت، میانگین بالای عمر آن‌ها است که از دلایل آن می‌توان به شیوه زندگی آن‌ها و استفاده از مواد غذایی جنگلی اشاره کرد. لباس محلی زنان روستا شامل دامن چین‌دار و کوتاه، پیراهن، نیم تنه یا جلیقه با طرح‌ها و رنگ‌های شاد و نیز کلاه (زیر روسری) و روسری رنگارنگ است که با انواع پولک‌های رنگی و زیورآلات تزئین می‌شوند.

مردم ‌روستای زیارت، گالش هستند. گالش‌های طبری از اقوام طبری تبار هستند که در مناطق کوهستانی رودسر در شرق گیلان تا رامسر در غرب مازندران و استان گلستان زندگی می‌کنند و به زبان طبری سخن می‌گویند. گالش یا گاولش (Galeš) در زبان طبری به‌معنای «گاوبان» است و گالش به فردی گفته می‌شود که دامداری می‌کند و گاو گوسفند پرورش می‌دهد. واژه گالش از ریشه سانسکریت «گئورکش» (Gao-rakš) گرفته شده‌ است. «Gao» به معنی گاو و «Rakš» به معنی پاییدن و نگهبانی کردن است. به‌علاوه در زبان طبری، به چوپان گاو، «گالش» (Galeš) و به چوپان گوسفند، «کرد» (kerd) می‌گویند. در متون کهن طبری از کلمه گالش به‌معنای چوپان نیز استفاده شده‌ است. البته باید بدانید که گالش‌های زیارت در حال ترک سبک زندگی گله‌داری سنتی هستند و به‌تدریج و در سال‌های اخیر به کارهای کشاورزی و ساخت‌وساز روی آورده‌اند.

درآمد اکثر مردم روستای زیارت از فعالیت‌های زراعی، باغداری و دامداری تامین می‌شود. گروهی از آن‌ها نیز در بخش خدمات، صنایع دستی و گردشگری اشتغال دارند. از عمده محصولات زراعی مردم روستا می‌توان به گندم، جو، سیب‌زمینی و صیفی‌جات و از مهم‌ترین محصولات باغی و سردرختی، می‌توان به فندق و گردو اشاره کرد.

گالش‌های روستای زیارت، خود را مازندرانی می‌دانند و لهجه و گویش خود را زیارتی یا زبان روستایی (نه گالشی یا مازندرانی و نه حتی گرگانی) معرفی می‌کنند؛ البته جوانترهای روستا ترجیح می‌دهند به فارسی صحبت کنند. اگرچه گونه زبانی روستای زیارت دارای حالت کنایی (ارگتیو) نیست؛ اما بقایایی محدود از وجود یک ساخت کهن کنایی در آن به چشم می‌خورد. 

لهجه و گویش زیارتی، گونه‌ای از زبان طبری، زیرشاخه طبری استرآبادی و مخلوطی از پهلوی میانه، دیلمی و کتولی و لهجه قدیمی گرگانی است و به‌شدت تحت‌تاثیر زبان فارسی قرار دارد. این تاثیر را می‌توان در تمام سطوح صرفی، نحوی و واژگانی این گویش مشاهده کرد؛ اما هویت مازندرانی و طبری نیز کاملا در آن حس می‌شود. در فرهنگ مردم روستای زیارت، چند اصطلاح بسیار رایج وجود دارد که در ادامه شما را با آن‌ها آشنا خواهیم کرد:

یوری (یاوری): این کلمه بخشی از فرهنگ مردم روستای زیارت است. در این روستا، همه اهالی بدون هیچ انتظار و چشم‌داشتی به کمک یکدیگر می‌شتابند. یوری بزرگ روستا در بیش از ۵۰ سال قبل اتفاق افتاد؛ زمانی که کل این محل در یک هفته لوله کشی شد. جالب است بدانید که در حال حاضر نیز از همان سیستم لوله‌کشی استفاده می‌شود.

واش به واش: این اصطلاح به نوعی تقسیم زمین در گذشته اشاره دارد؛ تقسیمی که به‌صورت زبانی و بر پایه اعتماد متقابل، حتی بدون در نظر گرفتن متراژ، سند و پلاک زمین صورت می‌گرفت. این روش کماکان در این روستا مورد قبول ساکنان است.

چمتا کش: این اصطلاح برای اشاره به فردی به کار می‌رفت که در زمان شکار، همراه شکارچیان بود و وظیفه حمل وسایل آن‌ها و شکار را بر عهده داشت و در نهایت نیز سهمی از گوشت شکار به او داده می‌شد. 
 پلنگ تله: به‌نوعی تله گفته می‌شد که در گذشته از آن برای به دام انداختن پلنگ دزد (پلنگ حمله‌کننده به دام) استفاده می‌کردند. شوکا و خوک، شکار اصلی پلنگ هستند. در حال حاضر از این اصطلاح برای اشاره به نهایت حیله و فریبی استفاده می‌شود که می‌توان آن را برای دشمن و گرفتن دزد به کار گرفت.

دله گیری: بیش از ۵۰ سال قبل، دلالان پوست سمور و افرادی سودجو به روستای زیارت آمدند و  با پرداخت پول زیادی، مردم را تشویق به شکار راسو کردند. برخی از کشاورزان نیز به‌دلیل درآمد پایین، به دله‌گیری روی آوردند تا پول بیشتری به دست بیاورند. دله‌گیری در حال حاضر، اصطلاحی در میان اهالی روستای زیارت است و زمانی به کار می‌رود که درآمد کاری، به‌صرفه نیست و سبب می‌شود تا فرد، یک شغل فرومایه، مقطعی و پردرآمد را قبول کند.

انتهای پیام/