به گزارش خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، از دو سال قبل که کارت سوخت با تمام حاشیه‌های آن احیا شد، مساله کاهش مصرف بنزین دوباره در میان افتخارات سیاستگذاران قرار گرفت. به تایید آمار، هر بار که کارت سوخت احیا شده، بخشی از آمار مصرف بنزین کم شده است.چیزی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، به واسطه کاهش مصرف نیست و تنها به دلیل کنترلی است که می‌توان از طریق کارت سوخت روی فروش بنزین و قاچاق آن داشت.

بیشتر بخوانید

حذف ۵۰ درصد سهمیه بنزین خودروهای وانت و تاکسی از خرداد ماه

ارقام اعلام شده در این میان قابل توجه است. آنطور که گفته می‌شود، روزانه حداقل ۱۰ میلیون لیتر قاچاق بنزین در کشور صورت می‌گیرد. اما مساله قاچاق بنزین و سوخت با وجود کنترلی که از طریق کارت سوخت روی آن اعمال شده، هنوز قابل توجه است. آنطور که یکی از کارشناسان حوزه اقتصاد انرژی می‌گوید، یک قاچاق سازمان‌یافته در حوزه سوخت در حال انجام است که پای برخی پالایشگاه‌ها و جایگاه‌داران سوخت را هم به میان آورده است.

یک کارشناس حوزه اقتصاد انرژی در این رابطه عنوان کرد: در حال حاضر بخش زیادی از رقم مربوط به فروش بنزین، قاچاق است و این مساله به صورت سازمان یافته بنزین در پالایشگاه‌ها و جایگاه‌های سوخت صورت می‌گیرد.

جواد نوفرستی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، در خصوص قاچاق سازمان یافته بنزین گفت: سال‌های سال است که در مدیریت مصرف کار خاصی نکرده‌ایم. تنها یک تجربه کوتاه داشتیم که موفقیت آن تا سال ۹۰ ادامه داشت. تنها کاری که انجام شد، توسعه سی ان جی بود که تا روزی ۲۰ میلیون متر معکب رسید. روی ارتقای موتور خودروها و دیگر بخش‌ها کاری نکردیم. وضعیت نشان می‌دهد هر سال مصرف بالا می‌رود که بخشی از آن به دلیل خودروهای فرسوده است. اینکه تصور کنیم همه کمبودها باید با تولید جبران شود، خطایی است که در بخش برق و گاز هم داشتیم. همیشه دنبال عرضه بودیم. در حالی که انرژی موجود را به بدترین شکل ممکن مصرف می‌کنیم و لازم است که خیلی جدی روی مدیریت تقاضا و مصرف فکری کنیم.

وی ادامه داد: روزی ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز می‌سوزانیم و همزمان دنبال سرمایه‌گذاری برای بالا بردن تولید هستیم! در مساله بنزین به صورت خاص، باید به این مساله تاکید کرد که عدد مطرح شده برای مصرف روزانه، اشتباه است. این رقم یعنی همان فروش بنزین، قاچاق را هم شامل می‌شود. وقتی رقمی را برای میانگین روزانه فروش بنزین اعلام می‌کنیم، شامل عدد قاچاق هم می‌شود.

روزی هزار نیسان از کرمان قاچاق می‌کند

نوفرستی گفت: هر روز قاچاق سوخت اتفاق می‌افتد. من سال‌ها احیای کارت سوخت را پیشنهاد می‌کردم چون ابزاری قوی برای جلوگیری از قاچاق سوخت است. روزی حداقل ۱۰ میلیون لیتر قاچاق بنزین داریم. اگر بیشتر نشده باشد، کمتر نشده است. مدیرکل دادگستری و جانشین مرزبانی هرمزگان در یک برنامه اعلام کرده بودند که روزانه در هرمزگان ۳ تا ۵ میلیون لیتر قاچاق گازوئیل انجام می‌شود. روزی حدود یک هزار نیسان از کرمان قاچاق می‌کند. باندهای قاچاق سازمان یافته از داخل پالایشگاه‌ها و جایگاه‌ها شکل گرفته است. هماهنگی این باند قاچاق با تانکر حمل سوخت و گاهی جابه جایی آن در مسیر رساندن به جایگاه صورت می‌گیرد و به راحتی قاچاق می‌شود. مساله قاچاق را باید جدی گرفت. برای اینکه این مساله را مستند کنیم باید قدری به عقب بازگردیم.

به گزارش ایسکانیوز، مقایسه‌ای که این کارشناس می‌کند، مربوط به همه مقاطع زمانی است که کارت سوخت حذف یا احیا شده بود. پرواضح است که در مقطع فعلی به دلیل احیای کارت سوخت، بخشی از قاچاق کنترل شده است.

این کارشناس اقتصاد انرژی به برخی آمار موجود در خصوص بالا رفتن فروش بنزین به واسطه حذف کارت سوخت در برخی دوره‌ها اشاره کرد و گفت: طبق اطلاعات و آمار خود وزارتخانه، تیر ماه سال ۸۶ که کارت سوخت ایجاد شد، فروش روزانه بنزین بلافاصله ۱۰ میلیون لیتر کاهش می‌یابد. مستندات موجود است که بعد از حذف کارت سوخت رقم فروش روزانه بنزین به یکباره بالا می‌رود. تا قبل از آن، طی ۸ سال رشد فروش نهایت زیر ۲ درصد بود که در برخی سال‌ها هم رکورد تولید خودرو را داشتیم.

کارت سوخت به بدترین شکل احیا شد

نوفرستی گفت: وقتی کارت سوخت حذف شد، کمک کردیم که فروش بنزین – نه مصرف بنزین – رشد شدیدی پیدا کند که بزرگترین کمک به قاچاق سوخت است. ۸ سال طول می‌کشد که فروش روزانه بنزین از ۶۴ میلیون به ۷۲ میلیون لیتر می‌رسد. اما با حذف کارت سوخت، طی سه سال فروش روزانه از ۷۲ به ۹۱ میلیون لیتر می‌رسد. این اعداد را جلوی هر فرد ساده‌ای بگذاریم، کاملا تشخیص می‌دهد چه شده که ظرف سه سال ۱۹ میلیون لیتر به فروش روزانه بنزین اضافه شده است. در نهایت ناچار شدیم به بدترین شکل در آبان ۹۸ کارت سوخت را احیا کنیم. به نوعی جام زهر برای دولت بود چون باید به سیستم قبل بازمی‌گشت. اگر دولت کارت سوخت را حذف نمی‌کرد، در کنار کنترل مصرف و قاچاق، دیگر نیازی نبود که قیمت بنزین بالا رود.

وی به تکرار یک نتیجه آماری در احیای دوباره سوخت اشاره کرد و گفت: در آبان ۹۸ که سامانه کارت سوخت احیا شد، تا پایان بهمن ماه – که هنوز از کرونا خبری نبود – و طی سه ماه، فروش روزانه بنزین از بالای ۹۰ میلیون لیتر به ۷۵ میلیون لیتر می‌رسد. آیا مصرف به یکباره سقوط کرده است؟ همان سامانه در واقع به صورت مقطعی کمک کرد تا بخش از قاچاق کنترل شود. شاید این اعداد به ظاهر برای مردم قابل درک نباشد اما اگر بگوییم این روزی ۱۰ میلیون لیتر بنزین - که گفته می‌شود هر لیتر، حدود یک دلار است – مشخص می‌شود که سهم هر کدام از ۸۵ میلیون نفر از این عدد چقدر است. درآمد هر ایرانی از این رقم، نزدیک به سه برابر یارانه‌ای است که هر ماه است به مردم می‌دهیم و ثابت مانده است.

عمده قاچاق از مبدا است

نوفرستی تاکید کرد: ابتدا باید جلوی قاچاق را گرفت. باید دقت کرد که نظارت از نقطه تولید تا مصرف وجود ندارد. عمده قاچاق قبل از جایگاه صورت می‌گیرد اما کسی نمی‌خواهد این مساله را علنی کند. وقتی گفته می‌شود از فلان پالایشگاه خط لوله‌ای در زیرزمین کشف کرده‌اند، یعنی قاچاق از داخل پالایشگاه‌ها و بعد از آن تا رسیدن به نقطه عرضه است. باید سامانه نظارتی باشد که مشخص کند روزی چقدر بنزین تولید می‌کنیم، چه میزان از پالایشگاه‌ها خارج یا وارد می‌شود و در نهایت چقدر از جایگاه‌ها به تفکیک کارت سوخت بیرون می‌رود. این مساله اگر مشخص شود، می‌توان جلوی بخش زیادی از قاچاق را گرفت. در عین حال، باید کارت سوخت جایگاه‌ها را هم حذف کرد. چون به راحتی قابلیت سوءاستفاده را دارد.

این کارشناس اقتصادی انرژی گفت: در دولت قبل الزامی شدن کارت سوخت در حال انجام بود که به دلیل اختلاف در بدنه دولت، به کلی منتفی شد. اگر این اتفاق می‌افتاد، تجربه تلخ گذشته تکرار نمی‌شد. باید روی مدل مصرف کار کرد. کم کاری و ترک فعل جدی در این حوزه دیده می شود. موفقیت در توسعه CNG به واسطه تلاش دولت های قبل بود. اگر این اتفاق نمی افتاد در تحریم های اواخر دولت دهم، با بحران جدی مواجه می شدیم. البته پالایشگاه ستاره خلیج فارس هم وارد شد تا ما را از واردکننده به صادرکننده بنزین تبدیل کند.

نوفرستی عنوان کرد: اینکه تصور کنیم امسال واردکننده بنزین می شویم، درست نیست. تعمیم دادن مصرف دوران نوروز به کل روزها کار درستی نیست. با این حال، اگر با روال فعلی پیش برویم، سال آینده واردکننده بنزین خواهیم بود. با پیگیری سامانه نظارتی شاید بتوان تنها یک سال آن را به تاخیر انداخت. فراموش نکنیم که قاچاق جذابیت های زیادی برای برخی دارد و باعث می شود بسیاری به سمت آن روی بیاورند. باید به صورت جدی روی مدیریت مصرف کار کرد. بالا بردن قیمت، تاثیر چندانی ندارد و باید کار جدی در این حوزه صورت گیرد.

به گزارش ایسکانیوز، مساله مدیریت مصرف در کنار طرح‌هایی مثل کارت سوخت که به وضوح بخش زیادی از قاچاق را کنترل می‌کند، هر بار به عنوان شاه‌کلید مدیریت حوزه سوخت مصرف می‌شود. با این حال، به نظر می‌رسد منافع برخی در این خط سیر تولید تا مصرف سوخت به گونه‌ای است که انگیزه حذف این پدیده را کم می‌کند. آنطور که نوفرستی هم به درستی به آن اشاره کرد، قاچاق سوخت آنقدر جاذبه دارد که بسیاری را به این زمینه می‌کشاند و سبب ماندگاری این پدیده می‌شود.