به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، کسی تصور نمیکرد که تابستان داغ ۱۴۰۱ شاهد تکرار اتفاقات سال ۹۸ باشیم و سیلاب قاتل هموطنانمان شود. سامانهای که با نام مانسون یک باره وارد کشور شد و از شرق تا غرب را در نوردید و پس از گذشت یک هفته همچنان در استان چهارمحال بختیاری فعال است. این تحفه هند خسارتهای میلیاردی برجای گذاشت و چندین خانواده را داغدار کرد اما بستن پرونده حوادثی از این دست، بدون تحلیل و بررسی جوانب مختلف، چرایی بروز و پیدا کردن کاستیهای مدیریتی اشتباه بزرگتری است که عواقب آن را در حوادث آتی میبینیم.
بیشتر بخوانید
عدم توجه به پژوهشهای مهار سیلاب، به دلیل کمبود بودجه/ مدیران به طرحها تحقیقاتی اعتماد نمیکنند
در سیلابهای اخیر چند پرسش مهم وجود داشت و یکی از مهمترین سوالات این است که آیا وقوع سیل قابل پیش بینی است یا خیر؟ و چرا آمادگی کافی برای مقابله وجود نداشت؟ کدام نهاد باید پاسخگوی آشفتگی مدیریتی در بحرانهایی از این دست باشد؟ چرا جادهها بسته نشدند؟ این سوالات و چندین ابهام مشابه دیگر به چالش و دغدغه مردم بدل شده و تا تب حادثه داغ است، باید مسئولان پاسخگوی این ابهامات باشند.
اطلاعرسانی دیر نسبت به شدت بارشها
از فریبرز ناطق الهی استاد دانشگاه و بنیانگذارمدیریت بحران خواستیم که تحلیلی از نحوه مدیریت بحران در سیلابهای اخیر ارائه دهد و او در این خصوص گفت: مدیریت بحران تعریف ثابتی دارد و به این مفهوم است که کلیه اقدامات مورد نیاز برای حل یک بحران از پیش آماده شود تا بحران سریعتر تمام شود. اولین اقدام بد در سیلهای اخیر اطلاعرسانی دیر نسبت به شدت بارشها بود که این وظیفه را سازمانهای هواشناسی، نقشهبرداری و مدیریت بحران برعهده داشتند. این سازمانها یک سال هزینه میکنند که بارندگیها و تغییرات جوی را رصد کنند و زمانی که اقدام به موقع انجام نشود، شبیه به این است که این یک سال کاری انجام نشده است.
نوک پیکان انتقادات در حوادث اخیر سمت سازمان هواشناسی نشانه رفت و این سازمان در پاسخ به ابهامات عنوان کرد که بارشهای تابستان امسال بسیار کمتر از سال ۹۸ بوده و هواشناسی در اعلام هشدار نارنجی درست عمل کرده است. این درحالی است که کارشناسان در این باره نظر دیگری دارند. ناطق الهی در این خصوص توضیح داد: من با رئیس سازمان هواشناسی هم گفتوگو کردم و این موضوع را قبول ندارم که بارشها اگر در سطح خاصی از دستور العمل باشد باید هشدار نارنجی داد و اگر بیشتر شد هشدار قرمز بدهیم زیرا در آن زمان تمام دام داران و کشاورزان در مزارع نیستند یا همه مردم به اخبار توجه نمیکنند. وظیفه قانونی ما اطلاعرسانی گسترده در سطح کشور است.
او افزود: از جهتی ارگانهای دیگر هم وظایف خود را درست انجام ندادند. این درست نیست که سازمان مدیریت بحران منتظر بحران بماند و بعد تصمیم بگیرد. از سیل سال گذشته تا امسال این سازمان باید درس میگرفت و ده روز قبل از حادثه تمام جوانب را سنجیده و امکانات را آماده میکردند نه اینکه غافلگیر شوند. این بهانهها قابل قبول نیست و اگر کاری نکنیم، سال بعد هم مانسون وارد کشور خواهد شد و شاهد سیلهای دیگری خواهیم بود. مانسون امری طبیعی است اما ما در حریم رودخانه دخل و تصرف کردهایم.
جای خالی فرمانده واحد در بحرانها
بنیانگذار مدیریت بحران در ایران، بیان کرد: اطلاعرسانی دیر بود و پلیس راه هم به موقع عمل نکرد. مشکلات از جایی شروع میشود که فرماندهی واحدی نداشته باشیم. اگر تمام ارگانها اطلاعات خود را به آن فرمانده واحد اطلاع داده و او به همه ابلاغ میکرد که چه کاری انجام دهند شاهد مدیریت بهتری بودیم. تمام ارگانها در سازمان مدیریت بحران عضو هستند اما هر کدام جزیرهای عمل میکند.
او در پاسخ به این سوال که آیا سازمان مدیریت بحران به اندازهای قدرت دارد که دستور مستقیم ب هر ارگانی بدهد، گفت: مشکل اصلی همین جاست. من سالها پیش کتابی برای نحوه مدیریت بحران نوشتم و این کتاب دستورالعمل نگارش قانون مدیریت بحران شد، در این کتاب آمده که رئیس جمهور باید رئیس مدیریت بحران باشد اما در قانون وزیر کشور برای این مسئولیت انتخاب شده است و وزیر کشور هم معاونی برای اداره این سازمان دارد درحالی که عالیترین مقام کشور باید مدیر باشد. از طرفی بودجه در دست سازمان مدیریت و برنامهریزی است و عملا همه ابزارها از سازمان مدیریت بحران گرفته شده و نمیتواند درست عمل کند.
چرا راهها بسته نشدند؟
شاید مدیریت حلقه مفقودی این بحران بود و نبود هماهنگی در اجرای دستورات و تصمیمگیریها شکافی بین ارگانی ایجاد کرده که دود آن در چشم مردمی میرود که بیخبر از همه جا گرفتار حادثه میشوند و جان و مالشان را از دست میدهند. این شکاف مانع جدیت در اجرای قانون میشود؛ نکتهای که محسن پیرهادی عضو مجمع نمایندگان استان تهران هم به آن اشاره کرد و ضمن انتقاد از عملکرد دستگاهها در سیل امام زاده داوود، گفت: مسیر رودخانه طولانی است و در نقطهای که شاهد آب گرفتگی هستیم رودخانه مسطح است. از طرفی رودخانه لایروبی نشده بود و آخرین گزارش از لایروبی مربوط به سال ۹۸ است. ما از اینجا آسیب دیدیم که جدیت در اعمال قانون نداشتیم. هم امام زاده را تعطیل نکردیم، هم به اصناف اعلام نکردیم که کار خود را متوقف کنند و هم راه را نبستیم و تنها پیامک دادیم و بنر زدیم؛ این چه مدیریتی است؟ این میزان بارش یک پنجم سال ۹۸ بود یعنی اگر لایروبی انجام شده و مسیر هم به موقع بسته میشد و ماشینی در راه پارک نکرده بود، آب عبور میکرد و شاهد اتفاقاتی از این دست نبودیم.
او افزود: ما نسبت به تجهیزات باران سنجی در حوزه آبخیز در هواشناسی ضعف داریم. بازنگری طرح هادی روستایی هم تکلیف سال ۹۸ بود که هنوز انجام نشده است. تهیه طرح جامع کنترل سیلاب هم تکلیف وزارت نیرو بود که در سال ۹۸ تصویب شد اما اجرا نشد. دولت باید گزارش دهد که نسبت به این تکالیف چه کرده است؟ کوتاهی در آبخیزداری، لایروبی نکردن و جدیت نداشتن در قانون عوامل بروز این حوادث بودند. اگر یک دهم تجهیزات هم وارد میدان میشد، انقدر تلفات نداشتیم.
تغییرات اقلیمی چقدر مقصرند؟
ضعف در مدیریت بحران یک جنبه از ماجرا است و بخش دیگر مشکلاتی است که در مدیریت رویشگاههای طبیعی، آبخیزداری، کنترل آب و حفظ جنگلها و مراتع وجود دارد. از بهمن ایزدی؛ کویرشناس و فعال محیط زیست پرسیدیم که چقدر از اتفاقات اخیر ناشی از تغییرات اقلیمی است و او در پاسخ عنوان کرد: سامانه بارشی مانسون که بخش زیادی از ایران را تحت تاثیر قرار داده است، همیشه بوده و به نام بارانهای موسمی شناخته میشده و حتی در برخی مناطق با عنوان بارانهای چهل پسین شناخته میشد اما در ۶۰ یا ۷۰ سال اخیر چنین باران سهمگینی نداشتیم و ریشه این اتفاقات به بهم خوردن تعادلات زیست کره باز میگردد.
او ادامه داد: به طور خلاصه عوامل طبیعی مانند خشکسالیهای پی در پی و مدیریت نادرست رویشگاهها باعث شده که فشار زیادی به منابع طبیعی وارد شود و شاهد اتفاقاتی مانند سیلهای بزرگ باشید. ما با انتقال آب و مدیریت نادرست تعادلات طبیعی را از بین بردهایم و زمین را خشکتر کردهایم. همین عوامل باعث شده که شدت تغییرات اقلیمی بیشتر شود. احداث سدهای متعدد هم مزید بر علت شده است، ما تقسیم رطوبت طبیعی را برهم زده و یک جا آب را انباشت کرده و جای دیگر را خشک کردهایم. گنجایش ذخیرهگاههای سدها بیشتر از ریزش نزولات جوی است و تبخیر آب هم شرایط را بدتر کرده است.
زمین خواری و ساخت ویلا بلای جان طبیعت
ایزدی توضیح داد: از طرفی چرای بیرویه هم مزید بر علت شده و در اثر پدیده زشت زمینخواری در رویشگاههای طبیعی مناطق مسکونی، باغ و ویلا ساخته شده است. دولتها یکی پس از دیگری آمدند و رفتند اما مدیریت درستی در کنترل سیلابها و تبدیل آن به منافع ملی وجود نداشته و طرحهای آبخیزداری که اجرا شدهاند هم غلط و نا به جا بودند. ما نیازمند این آب بودیم اما نتوانستیم از آن استفاده کنیم.
او ادامه داد: ما تازه در زمان حادثه تصمیم میگیریم که چه کار کنیم. چند روز پیش با پدیده میکروبرست در شیراز مواجه شدم که در عرض چند ساعت بخشهای شمالی شیراز زیر آب رفت اما مدیریت مبلمان شهری پیش بینی نکرده بود که این آب چطور مدیریت شود. حریم رودخانهها مورد تصرف قرار گرفته و آب راه خود را پیدا نمیکند و وارد مناطق مسکونی میشود. ما میتوانستیم سیلاب را مدیریت کنیم و از آن برای سیراب کردن مناطق خشکمان استفاده کنیم.
این فعال محیط زیست عنوان کرد: سعید هاشم نماینده صلیب سرخ جهانی چند روز پیش برای بررسی سیل وارد ایران شد، او گفت که ده میلیون نفر تحت تاثیر سیل قرار گرفتند و از این میان دو میلیون نفر به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند. مسئولان ما فقط آمار خرابیها را اعلام میکنند اما باید پرسید که برنامه حمایتی شما چیست؟ ما فکر میکنیم که سیل به پایان رسیده اما همچنان شاهد ساخت و ساز در حریم رودخانه هستیم؛ ما باید از این اتفاقات درس بگیریم و نگذاریم که دوباره این همه خانواده داغدار شوند. طبیعت کار خودش را میکند و این ما هستیم که خسران میبینیم.
این کویرشناس ضمن اشاره به اینکه نظام بارشی ما تغییر کرده است، گفت: من چندین مرتبه در همین سامانه بارشی مانسون با پدیده میکروبرست مواجه شدم که ستون پرقدتری از هوا به سمت زمین میآید و در این شدت جریان باد، قدرت هر تصمیمی را از انسان میگیرد. با توجه به افزایش دمای بیوسفر که ناشی از برهم خوردن تعادلات طبیعی است، ما باید خود را برای تغییر شرایط آماده کنیم. ما باید تهدید سیل را به فرصت تبدیل کنیم. رودخانه هویت دارد و اگر به هویت آن احترام بگذاریم، شاهد اتفاقاتی از این دست نمیشویم. آب مسیر خود را طی میکند و در بسیاری از مناطقی که خسارت دیدیم دلیل اصلی ساخت و ساز در حریم رودخانه بود.
به گزارش ایسکانیوز، اگرچه سیلاب در کشور ما به اندازه کشورهای همجوار قربانی نگرفت اما همین میزان هم برای کشور ما بسیار است و بارانی که میتواند زمینهای خشک ما را سیراب کند و جانی دوباره برای رویشگاههایمان باشد نباید سیلاب شود و خانوادهها را داغدار کند.
انتهای پیام /
نظر شما