یک شهر و  تعداد انگشت شمار کتابخانه  برای نابینایان

کتابخانه هایی در سطح شهر برای نابینان وجود دارند که برخی از آنها به امکانات ویژه ای برای استفاده از نابینایان مجهز هستند. منابع این کتابخانه ها شامل کتابهای صوتی و کتابهایی با خط بریل هستند اما آیا این کتابخانه ها جوابگوی نیاز نابینایان هستند؟

ایسکانیوز- زهرا بخشی پور: نابینایان به عنوان بخشی از اعضای جامعه برای توانمندسازی خود و طی کردن مسیر پیشرفت در زندگی شان نیازمند مطالعه هستند. بسیاری از نابینایان برای پر کردن اوقات فراغت خود، علاقمند به مطالعه هستند. خواندن کتاب دنیای جدیدی را پیش روی هر فردی باز می کند و این امر برای نابینایان که برای درک جهان پیرامونشان نیازمند به شنیدن و لمس کردن هستند، بیشتر از دیگر افراد مورد نیاز است. کتابخانه هایی در سطح شهر ویژه نابینان وجود دارند که برخی از آنها به امکانات ویژه ای برای استفاده از نابینایان مجهز هستند. منابع این کتابخانه ها شامل کتابهای صوتی و کتابهایی با خط بریل هستند.

کتابخانه شیخ کلینی یکی از کتابخانه های شهر تهران است که دارای بخشی مجزا برای استفاده از نابینایان است. منصور علی زاده اصل کارشناس ارشد رشته ادبیات زبان فرانسه و کتابدار بخش نابینایان این کتابخانه در مورد فعالیت های این بخش می گوید: «کتابخانه شیخ کلینی در ابتدا با نام کتابخانه بصیرت از سال 84 کار خود را آغاز کرد. در حال حاضر 1500 جلد کتاب بریل معادل حدود 350 عنوان کتاب و حدود 5 هزار کتاب صوتی در این کتابخانه وجود دارد و تعداد اعضا براساس آخرین آمار سامانه کتابخانه های ما حدود 310 نفر هستند. همچنین نابینایان عضو این کتابخانه به صورت مشترک می توانند از 84 کتابخانه دیگر سازمان و از کتابخانه هایی که مجهز به بخش نابینایان هستند؛ به صورت ویژه استفاده کنند. خدمات کتابخانه در قالب امانت کتاب بریل و گویا به اعضای نابینا است و استودیو مجزایی برای تهیه کتاب های صوتی در این کتابخانه نداریم.»

پست امکانات ویژه ای برای ارسال محصولات نابینایان تدارک ببیند

البته اعضای نابینا تنها ملزم به حضور در کتابخانه نیستند و می توانند کتابهای درخواستی شان را از کتابخانه مطالبه کنند. شرکت پست این کتابها را به دست اعضای نابینا می رساند اما در این میان مشکلاتی نیز به وجود می آید و اغلب کتابها به دست نابینایان نمی رسد. مسئول قسمت نابینایان کتابخانه شیخ کلینی در این باره می گوید: «از دیگر خدمات کتابخانه شیخ کلینی ارسال کتاب های بریل یا صوتی به اعضا است. کتابهایی که مدنظر نابینایان است با کیف هایی با آرم مشخصه سازمان شهرداری و ویژه نابینایان که مورد تایید شرکت پست است را برای نابینایان ارسال می کنیم و آنها بعد از مطالعه، کتاب را به کتابخانه عودت می دهند و هزینه پست تا 7 کیلو برای اعضای نابینا، رایگان است. البته در طی ارسال، اغلب مشکلاتی پیش می آید. کتاب ها ممکن است گم شوند چون پست به صورت عادی این کار را انجام می دهد و گاهی پیش آمده که کتاب ها را بدون کیف به نابینایان تحویل می دهند که با پیگیری های که انجام دادم؛ کیف به عضو نابینا تحویل داده شد یا در بعضی مواقع کیف را بدون اینکه به عضو نابینا تحویل دهند در مجتمع محل زندگی وی رها می کنند .پست سفارشی نیازمند بودجه زیادی است و چون قادر به تهیه این هزینه نیستیم. با پُست عادی کتاب ها را ارسال می کنیم و به نظرم پُست باید امکانات ویژه ای برای ارسال محصولات نابینایان تهیه کند زیرا مرسولات نابینایان زیاد نیست. کتابخانه شیخ کلینی امکانات سخت افزاری برای استفاده نابینایان از فایل های صوتی در داخل فضای کتابخانه را ندارد و اگر فضا مجهز و گسترده تر و امکانات کتابخانه به روز شود؛ می توانیم خدمات بهتری را به مراجعه کنندگان ارائه دهیم.»

کتاب های صوتی در اصل برای نابینایان است

کتابهای صوتی در کنار کتابهای بریل برای استفاده نابینایان راهگشا هستند البته تهیه این کتابها برای نابینایان خالی از هزینه و صرف وقت نیست و افراد بینایی نیز هستند که بخواهند از این کتابهای صوتی استفاده کنند ولی استفاده از این کتابها برای افراد عادی با محدودیت هایی همراه است که این کتابدار نابینا در توضیح این روال می گوید: «در کتابخانه شیخ کلبینی تعدادی کتاب صوتی داشتیم و یک تعدادی نیز خریداری کردیم و این کتاب ها، ویژه استفاده از نابینایان هستند زیرا اگر در اختیار افراد دیگر قرار بگیرند؛ موجب اعتراض ناشر، مولف و مترجم می شود. کتاب هایی که صوتی شده اند، با کسب اجازه از ناشر صورت گرفته و کتاب های صوتی این کتابخانه با کسب مجوز برای استفاده نابینایان گردآوری شده است و اگر غیر از این باشد برای کتابخانه ایجاد دردسر می شود. البته فایل صوتی این کتاب ها برای افراد بینا به صورت تک عنوان داده می شود ولی به صورت نرم افزاری و کلی امکان پذیر نیست البته خوب است که در جامعه شنیدن کتاب های صوتی باب شود و افراد در مکان های مختلف به کتاب های صوتی دسترسی داشته باشند و برای اینکه وقتشان به بطالت نرود از این کتاب ها استفاده کنند ولی محدودیت قانونی نیز وجود دارد و بالاخره تمام تلاشمان این است که افراد نابینا از این کتاب ها در حوزه درسی و دانشگاهی و عمومی استفاده کنند

7 سال است کتاب جدیدی به مجموعه اضافه نشده است

از جذابیت کتابخانه استفاده از منابع تازه برای مراجعه کنندگان است. کتاب های قدیمی به مرور باعث کاهش مراجعه کنندگان به کتابخانه ها می شوند و این امر در کتابخانه ویژه نابینایان که نیازمند تامین امکاناتی از قبیل تبدیل کتابهای عادی به بریل و صوتی است، نمود بیشتری دارد. کتابدار نابینای کتابخانه شیخ کلینی در این باره می گوید: «نزدیک به 7 سال است کتاب جدیدی به مجموعه اضافه نشده است و این وضع در کتابخانه های عادی نیز وجود دارد به طوریکه در کتابخانه های عادی نیز برای اعضای بینا حدود 4 سال است که کتاب تازه ای تهیه نکرده اند و این مسئله به مرور زمان به کل کتابخانه ضربه می زند و مراجعه کننده را بی اعتماد می کند.ما باید پاسخگوی مراجعه کننده باشیم و نیاز روز را به او تحویل دهیم . وظیفه تامین کتاب با بخش امور کتابخانه های سازمان شهرداری است با توجه به اینکه هر سال بایستی کتاب ها به روز شود نمی دانم چرا این اتفاق نمی افتد و این مسئله فراگیر است و صرفا شامل کتابخانه ما نمی شود. با توجه به اینکه ما نیز عضوی از جامعه و کتابخانه ها هستیم مسئله تجهیز و به روز رسانی کتابها هم برای ما و هم برای کتابخانه های عادی اتفاق نمی افتد و شاید کتابخانه های عادی به نوعی بتوانند مسئله به روزرسانی را به نوعی پوشش دهند ولی کتابخانه ویژه نابینایان نمی تواند؛ مگر چقدر می توانیم با نامه نگاری به ارگان های مختلف 30-20 جلد کتاب اهدایی آن هم با کیفیت های نامطلوب در اختیار مراجعه کنندگان بگذاریم. این اتفاق خوشایند نیست.»

«هر ساله برای تامین اوقات فراغت نابینایان و ایجاد حس وفاق و همدلی میان اعضا، برنامه هایی در قالب برگزاری مسابقات کتاب های صوتی در کتابخانه شیخ کلینی برگزار می شود که علی زاده اصل در این باره می گوید: کتابخانه شیخ کلینی هر سال برنامه هایی به فراخور بودجه و صلاحدید مجموعه برای اعضای نابینا دارد. در این راستا مسابقه صوتی آیه های نور دو سال متوالی برگزار شده همچنین تابستان امسال مقرر شده مسابقه تفسیر سوره های قرآنی با عنوان نُور عَلی النُور برگزار شود. در این زمینه فایل صورتی سوالات آن را در سایت هایی مثل ایران سفید که افراد نابینا بیشتر به آن مراجعه می کنند قرار می دهیم و علاقمندان می توانند پاسخ سوالات این مسابقه را به صورت پیامکی برای ما ارسال می کنند.»

علاقمندی به مطالعه در هر فردی با یک کتاب آغاز می شود. یک فرد نابینا که برای مطالعه نیازمند استفاده از کتابهای خط بریل و یا صوتی است شاید راحت تر دلبسته مطالعه شود. در این میان یکی از نابینایانی که اولین بار با یک کتاب صوتی به مطالعه علاقمند شد امروز خود صاحب یک کتابخانه صوتی است.

رفیع رفیعی نابینا،کارشناس ادبیات فارسی، مدرس و گردآوردنده کتابهای صوتی است. این عضو کتابخانه نابینایان در مورد علاقمندی اش به مطالعه می گوید: «کتابی صوتی "نخستین آموزگار" که اولین بار خودم به تنهایی آنرا با مراجعه کتابخانه گویا در خیابان ظهیرالاسلام که الان مرکز کتابخانه رودکی به امانت گرفتم و این کتاب شامل دو نوار کاست با صدای شهین مرشدی بود و این کتاب روی من تاثیر عمیقی گذاشت و اولین کتاب غیردرسی بود که مطالعه می کردم و باعث شد به کتاب و مطالعه علاقمند شوم.»

کتابخانه رودکی در دوره رکودش به سر می برد

برخی از کتابخانه های ویژه نابینایان علاوه بر منابع بریل و صوتی از تجهیزات بیشتری برای استفاده نابینایان در محل کتابخانه و استفاده از کتابهای صوتی برخوردار هستند در این میان رفیعی از کم و کیف تجهیزات این کتابخانه ها می گوید: «از کتابخانه های ویژه نابینایان که در شهر تهران هستند استفاده می کنم. کتابخانه حسینیه ارشاد منابع خوبی دارد و تلاش مدیرانش در به روز رسانی منابع است. کتابخانه رودکی خیلی منبع خوبی برای نابینایان است ولی دو سالی است که از بخش خصوصی ریحانه خارج شده است و در حال حاضر در دوره رکود است و آن فعالیت لازم را ندارد البته مخازن، کتاب‌ها و نوارهایش خوب است و امیدوارم این دوران رکود کتابخانه رودکی به سر برسد.»

تولید کتاب صوتی هزینه بر است

از دردسرهای تهیه کتاب های صوتی استفاده از تجهیزات و هزینه برای تولید کتابهای صوتی قابل استفاده برای نابینایان است. یک فرد بینا برای مطالعه کتاب تنها هزینه پشت جلد را پرداخت می کند اما این مسئله برای یک فرد نابینا کاملا متفاوت است. رفیعی در این زمینه می گوید: «به روز رسانی کتابهای ویژه نابینایان مشکلات خاص خودش را دارد. تجهیزات ضبط صدا، استفاده از گوینده برای تبدیل کتاب به صورت و... به طور مثال شما به عنوان یک فرد بینا یک کتاب خریداری می‌کنید و تنها هزینه پشت جلد تاب را پرداخت می کنید ولی برای تهیه یک کتاب صوتی در وهله اول باید امکاناتی برای ضبط صدا و گوینده و هزینه‌ای که برای خوانش کتاب می‌گیرد را در نظر گرفت. تهیه یک کتاب صد صفحه ای حدود 5 ساعت زمان می‌برد. یک گوینده معمولا ساعتی 10 هزار تومان برای خوانش کتاب هزینه می‌گیرد که این هزینه تمام شده بر روی هزینه کتاب می‌آید در این میان تهیه تجهیزات مناسب برای ضبط صدا باید در اختیار گوینده قرار بگیرد و از هر وسیله‌ای نمی‌توان برای ضبط با کیفیت یک اثر استفاده کرد و فاکتورهای زیادی باید رعایت شود.»

کتابخانه سیار صوتی در دو هارد

رفیعی می گوید: «بعد از بازنشستگی از تدریس از سال 86 یک کتابخانه گویای کوچک در منزلم تهیه کردم که در ابتدا آنرا برای استفاده خودم جمع آوری کرده بودم. این کتابخانه شامل حدود 5 هزار عنوان کتاب صوتی در دو هارد است و این مجموعه را در اختیار دانش‌آموزانم قرار داده ام و کتابخانه شخصی ام بیش از 300 عضو دارد.. البته به کتابخانه‌ام رسمیت نداده ام و این مجموعه‌ای است که خودم اسمش را کتابخانه گذاشته ام و برای رسمیت به این مجموعه نیازمند یک مکانی برای استفاده نابینایان هستم که البته مشکلات خاص خودش را دارد. البته مجموعه کتاب‌های صوتی ام را به کتابخانه های دیگر نیز اهدا کرده ام کتابخانه ام در دو هارد 4 ترابابتی است و هر شهرستانی که می‌روم این هارد را به همراه دارم . در سفری که دو سال پیش که به شهر اردبیل داشتم وقتی به کتابخانه ملی بخش نابینایان آنجا مراجعه کردم متوجه شدم که منابع منحصری دارند. مجموعه خودم را به طور رایگان در اختیارشان قرار دادم و هدفم استفاده از این منابع برای عموم علاقمندان است.»

502

کد خبر: 787518

وب گردی

وب گردی