به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شاخص نسبت آب مصرفی به پتانسیل آب در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با نقاط مختلف جهان به طور چشم‌گیری بالاتر است.
بیشتر بخوانید:
بی‌توجهی به تغییرات اقلیمی در برنامه هفتم توسعه
براساس این شاخص اگر نسبت آب مصرفی به پتانسیل منابع آبی بیش از ۷۰ درصد باشد، وضعیت بحرانی شدید است که این شاخص برای ایران ۷۵ درصد است.
یکی از مواردی که باعث افزایش تنش‌های آبی خواهد شد، افزایش بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کشاورزی ما وابستگی بسیاری به منابع آب‌های زیرزمینی دارد. ۶۲ درصد وابستگی بخش کشاورزی به منابع آب‌های زیرزمینی باعث می‌شود که با تداوم بهره‌برداری از این منابع تنش‌ها بیشتر شده و امنیت غذایی به خطر بیفتد. در این گزارش عنوان شده که روند تولید برخی محصولات غذایی فراتر از نیاز جمعیت بوده و در مقابل تولید برخی محصولات مانند دانه‌های روغنی و محصولات پروتئینی پاسخگوی نیاز جمعیت نیست اما در مجموع در ۲۰ سال اخیر تولید مواد غذایی افزایش یافته است.
کاشت محصولات آببر
اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست با اشاره به نقش کشاورزی غیراصولی و کاشت محصولات آببر در مناطق خشک بر افزایش تنش‌های به ایسکانیوز گفت: در محدوده اصفهان که منطقه‌ای خشک است، اقدام به کاشت هندوانه، خربزه و برنج کرده‌ایم درحالی که در گذشته کاشت این محصولات در آن منطقه مرسوم نبود. آمایش سرزمین به مفهوم انتخاب گزینه‌هایی مناسب برای افزایش و پایداری توان سرزمینی در جهت برآورد نیازهای جامعه از گذشته در ایران مرسوم بوده و پدران ما بررسی می‌کردند که آیا منطقه توان کشت یک محصول را دارد یا خیر.
کهرم توضیح داد: در کشور ما تنها سه استان گیلان، مازندران و تاحدودی گلستان توان کاشت برنج را دارند اما ما امروز در هر منطقه‌ای که چشمه آبی داشته برنج کاشته‌ایم. این سومدیریت‌ها در حوزه کشاورزی تالاب‌ها را خشک کرده است چراکه ایران کشوری خشک و نیمه خشک است.
وی افزود: بارش سالانه در جهان ۸۰۰ میلیمتر است اما بارش در ایران کمتر از ۲۵۰ میلیمتر است و با این میزان آب چطور می‌توان برنج کاری را گسترش داد؟ مگر نمی‌شد به برنج‌کاری در همان سه استان شمالی اکتفا کرد؟
مدیریت درستی در حوزه هرز آب‌ها نداریم
جمع‌آوری آب‌های سطحی و به اصطلاح هرزآب‌ها یکی از مواردی است که از سوی کارشناسان برای مدیریت آب مطرح می‌شود. قاسم اسکندریان کارشناس ارشد محیط زیست و استاد دانشگاه هم معتقد است که ما مدیریت درستی در حوزه هرز آب‌ها نداریم و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و روش‌های کشت غیراصولی منجر به تنش‌های آبی که امروزه با آن مواجهیم، شده است. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: البته علاوه این موارد، مسائل جهانی مانند شرایط اقلیمی حاکم بر خاورمیانه و مشکلاتی که کشورهای همسایه ایجاد کردند نیز مزید بر علت شده است.
وی افزود: سرعت مصرف آب در تهران به قدری زیاد است، که اگر زمانی مشکلی پیش بیاید، مثلا منابع آب تهران چندروز قطع شود، حتی اگر تمام آب‌های معدنی کشور را به سمت تهران گسیل کنیم هم جوابگو نخواهد بود.
استاد دانشگاه ادامه داد: ما باید فکری به حال روش استفاده و مدیریت مصرف آب کنیم؛ مثلا آب شرب را از آب مصرفی جدا کنیم. ما دیگر نمی‌توانیم آب تهران را با روش یک قرن پیش مدیریت کنیم و امکان اینکه در چندسال آینده با تانکر آب وارد تهران کنیم، وجود دارد.
مدیریت غیراصولی در حوزه سدسازی
یکی از ایراداتی که کارشناسان درباره نحوه مدیریت آب کشور وارد می‌کنند، سدسازی‌های بی‌رویه است. احد وظیفه سرپرست مرکز تغییر اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی در این باره به ایسکانیوز گفت: اگر سدها نباشند، مدیریت منابع آب امکان‌پذیر نیست اما نباید تعداد سدها بیش از توان طبیعت باشد.
وی افزود: بستن هر رودخانه‌ای به مناطق پایین‌دست آسیب می‌زند. سدسازی‌ها باید براساس اصول علمی باشد و پتانسیل‌های محیط طبیعی مدنظر قرار گیرد.
سرپرست مرکز تغییر اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی عنوان کرد: در اثر سدسازی‌ها عوارضی حاصل می‌شود. وقتی با سدسازی کشاورزی هم در بالادست توسعه پیدا می‌کند، هرچه آب هست، صرف کشاورزی می‌شود و محیط طبیعی از آب محروم مانده و در اثر خشک شدن تبدیل به کانون گرد و غبار می‌شود.
وی ادامه داد: سدسازی اصولی فی نفسه بد نیست اما باید با مطالعه علمی ومطابق ظرفیت منطقه باشد. در سدسازی‌ها باید سهم محیط زیست را لحاظ کنیم. با احداث سد نباید کشاورزی بی‌مهابا افزایش پیدا کند. به بهای آسیب‌زدن به محیط زیست نباید به محیط زیست آسیب بزنیم.
ما همچنان در شرایط خشکسالی هیدرولوژی خواهیم بود
رئیس مرکز ملی تغییر اقلیم هواشناسی در پاسخ به این سوال که آیا قرار گرفتن در ترسالی به معنای پایان خشکسالی است، گفت: بحث خشکسالی بسیار پیچیده است و از جوانب مختلف کشاورزی، هیدرولوژی و هواشناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. به احتمال زیاد ما امسال خشکسالی هواشناسی نداشته باشیم و بارندگی‌ها نرمال باشد. در کشاورزی دیم هم احتمال خشکسالی کم است اما از نظر هیدرولوژی شرایط متفاوت است.
وظیفه بیان کرد: خشکسالی باعث شده تا در اغلب مناطق خاک رطوبت خود را از دست بدهد و زهکش شده است. از طرفی تولیدات کشاورزی هم علی رغم کم بارشی ادامه داشته و برداشت از آب‌های زیرزمینی بیشتر شده است. این برداشت‌ها باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی شده که بارش در یک فصل این کمبود را جبران نمی‌کند. ما همچنان در شرایط خشکسالی هیدرولوژی خواهیم بود.
ادامه روند فعلی مدیریت آب آینده را بحرانی‌تر می‌کند
مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرده که اگر با توجه به افزایش جمعیت و نیاز آبی در بخش‌های مختلف، تغییری در مدریت و سیاست‌گذاری حوزه آب ایجاد نشود، در آینده بحران‌های متعددی از جمله کاهش منابع آبی، تهدید امنیت غذایی، از بین رفتن منابع طبیعی را تجربه خواهیم کرد و امنیت ملی هم تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.
تبعات اجتماعی افزایش تنش‌های آبی در کشور
محمد درویش فعال محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در رابطه با تبعات اجتماعی تنش‌های آبی گفت: در همه جای دنیا خشکسالی باعث تشدید مهاجرت‌های اقلیمی می‌شود. در ایران هم بیش از ۴۰ هزار روستا خالی از سکنه شدند و دلیل این اتفاق هم در طول چند دهه گذشته خشکسالی و کمبود منابع آب بوده است. ما هرچقدر که بتوانیم از دانش روز اسفاده کنیم، مثلا کشاورزی را ارتقا دهیم، ضایعات را کم کنیم، به سمت پرماکالچر (نوعی از کشاورزی) برویم و از کسب و کارهای سبز استفاده کنیم، طبیعی است که میزان فشار به منابع آب کم می‌شود و تاب‌آوری افزایش پیدا می‌کند.
درویش توضیح داد: ایران در عرض جغرافیایی ۲۵ تا۴۰ درجه نیمکره شمالی واقع شده است. این عرض جغرافیایی را کمربند خشکی جهان می‌نامند. در این عرض جغرافیایی، مهم‌ترین و مشهورترین بیابان‌های جهان مستقر شده‌اند.
وی افزود: میانگین بارش‌های آسمانی دست‌کم یک سوم تا یک چهارم میانگین جهانی است و تبخیر دست‌کم دو تا سه برابر بیشتر از میانگین جهانی است. بنابراین، مهم‌ترین ویژگی که مردمی که در این عرض زندگی می‌کنند و کشورها و دولت‌هایی که حضور دارند باید رعایت کنند، این است که نباید به اصطلاح تمام تخم‌مرغ‌هایشان را در آن ظرفی بگذارند که چشمش به آسمان است.
درویش ادامه داد: نباید در واقع چیدمانی را برای پول و کارآفرینی ایجاد کنند که به شدت به آب و خاک وابسته است؛ زیرا این مولفه، در چنین مناطقی بسیار بسیار کم‌یاب است. یکی از اشتباهاتی که ما انجام دادیم، این بود که به سراغ کشاورزی، توسعه و استقرار صنایع آببر و انرژی‌بر رفتیم و به این ترتیب بحران را دوچندان کردیم.
هدررفت آب در لوله‌کشی‌های فرسوده
از طرفی نمی‌توان سهم هدررفت آب در لوله‌کشی‌های فرسوده را نادیده گرفت. حمید سینی‌ساز کارشناس سیاست‌گذاری آب در این باره به ایسکانیوز گفت: بیش از یک چهارم آب تصفیه شده در لوله‌ها به مصرف‌کننده نمی‌رسد و فرسودگی زیاد لوله‌ها هم مزید بر علت است و این را همه می‌دانند به دلیل ضعف مدیریتی است که در شهرها و روستاها وجود دارد و در این جور مواقع وزیر نیرو شهرداری را مسئول نوسازی شبکه‌های لوله کشی می‌داند در حالی که شهرداری‌ها اگر قرار باشد متولی نوسازی شبکه‌های لوله‌کشی باشند، خودشان را مسئول اقتصاد و توضیح نظارت بر مصرف آب چرخانی دانه و در درآمدهای حاصل از آب شریک خواهند دانست. چرا وقتی بحث نوسازی لوله‌ها می‌شود پای شهرداری را وسط می‌کشند.
به گزارش ایسکانیوز، در حوزه آب نمی‌توان تنها چشم انتظار نزولات آسمانی بود و باید برنامه بلندمدتی وجود داشته باشد و با تغییر الگوی کشاورزی، فرهنگسازی در کاهش مصرف، کاهش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و اصلاح لوله‌کشی‌های فرسوده، از افزایش تنش‌های آبی جلوگیری کنیم.
انتهای پیام /
نظر شما