مهندسی ورزش یک رشته بسیار جوان است. مدت زیادی نیست که این رشته در دانشگاه تاسیس شده است ولی هنوز نتوانسته آن‌طور که باید جای خود را در بازار کار پیدا کند. البته با توجه به اینکه رشته‌های بسیار قدیمی‌تر برای پیدا کردن جایگاه شغلی خود دچار مشکل هستند شاید انتظار زیادی باشد که بخواهیم از حالا نتیجه کار فارغ‌التحصیلان این رشته را ببینیم. اما فضایی که برای کار فارغ‌التحصیلان این رشته دانشگاهی وجود دارد، ظاهرا به قدری گسترده است که بتوان روی آن به‌عنوان آینده شغلی خود حساب کرد.
به گزارش ایسکانیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، حدود هفت سال از زمان ایجاد این رشته در دانشگاه آزاد اسلامی می‌گذرد و هنوز این رشته برای اثبات خودش در بازار کار نیاز به زمان دارد. مهندسان ورزش می‌توانند در زمینه تجهیزات ورزشی، ساخت ابزار دقیق ورزشی و محاسبات ورزشی کار کرده و استانداردهایی برای ابزارهای ورزشی تعیین کنند، همچنین برای ساخت آنها محاسبه و برنامه‌ریزی کنند و استاندارد دستگاه‌ها و ابزارهای وارداتی را هم کنترل کنند. با این شرایط فضای وسیعی برای نمایش دانش مهندسان ورزش وجود دارد.
رضا سارنگ، سرپرست اداره کل تربیت بدنی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و موسس رشته مهندسی ورزش می‌گوید تنها کمی حمایت برای این رشته دانشگاهی از جانب مسئولان می‌تواند تغییرات مثبت زیادی در زمینه موفقیت ورزشکاران در میادین بین‌المللی، سلامت افراد جامعه و پیشگیری از حوادث ورزشی و همین‌طور توسعه اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد کند.
این رشته چطور تاسیس شد؟ و چه نیازی به ایجاد آن بود؟
ما در دانشگاه آزاد اسلامی برای تاسیس رشته مهندسی ورزش از دانشگاه شفیلد الگو گرفته‌ایم. سال 86 دپارتمان این رشته در دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شده و سال 87 برای این رشته دانشجو جذب کرده‌ایم. سال 81 چند نفر از دانشجویان دکتری رشته‌های برق، مکانیک و بیوالکتریک جمع شدیم، کارگروهی تشکیل دادیم و روی این موضوع صحبت کردیم. آن زمان ورزش حرفه‌ای هم می‌کردیم و همیشه در این باره مشکلاتی داشتیم؛ برای مثال مساله انتخاب کفش. هنوز کسی نمی‌داند چطور کفش انتخاب کند. کفش یک مساله در مهندسی ورزش است؛ پوشاک هم همین‌طور. در حالی که برندهای مشهور با مهندسی ورزش هر سال تغییراتی در لباس‌هایشان می‌دهند و میلیاردها دلار جا‌به‌جا می‌شود. توپ را در نظر بگیرید. در جام‌جهانی توپ برازوکا آمد. قبل از آن توپ جابولانی آمد و رد شد. ورزشکارها معترض بودند که این توپ غیرقابل پیش‌بینی است. در این توپ اصطکاک را کم کرده بودند. صافی زیاد و شکاف‌های کم بین تکه‌های توپ باعث شد، رفتار این توپ غیرقابل پیش‌بینی باشد. جالب این است که این توپ 70 تست فیفا را با موفقیت گذرانده بود. بنابراین تست‌ها هم کامل نیستند. اینجاست که مهندسی ورزش می‌تواند استانداردهای جدید را تعیین کند. آیا ما این تفکر را داریم؟ من منکر ضعف دانشگاه نیستم، ولی سیستم هم باید برنامه‌ای برای استفاده از مهندسی ورزش داشته باشد.
این امکان را داشتید که یک رشته جدید تاسیس کنید؟
دانشگاه آزاد اسلامی این فضا را ایجاد کرده است. زمانی که ما پیشنهاد تاسیس این رشته را دادیم هیات‌علمی دانشکده برق بودیم. بعد از ما دانشگاه دولتی این رشته را به‌عنوان گرایش برای خودش تعریف کرد.
چه دانشگاه‌های دیگری در دنیا این رشته را آموزش می‌دهند؟
دانشگاه‌هایی در ایرلند، ملبورن، مالزی، آلمان و... . دانشگاه آزاد اسلامی هم سعی کرده است که با دنیا در این زمینه ارتباط برقرار کند. در دنیا هنوز این رشته تازه است.
غیر از دانشگاه آزاد اسلامی، جای دیگری این رشته ارائه می‌شود؟
هیچ دانشگاهی رشته مهندسی ورزش ندارد و گرایشی برای آن در دانشگاه امیرکبیر ایجاد شده است. در دانشگاه امیرکبیر رشته مهندسی ورزش را به‌عنوان گرایشی برای مهندسی پزشکی تعریف کرده‌اند که از نظر ما درست نیست یک رشته به‌عنوان گرایش ارائه شود.
چه تعداد فارغ‌التحصیل داشته‌اید؟ برای این رشته تنها در مقطع لیسانس دانشجو می‌پذیرید؟
اولین گروه سال 91 از این رشته فارغ‌التحصیل شده و ما از سال 88 مطالعه روی کارشناسی‌ارشد این رشته را هم آغاز کرده‌ایم. مطالعات‌مان سال 92 تکمیل شد و از مهر امسال در مقطع کارشناسی‌ارشد این رشته دانشجو می‌پذیریم. البته آن را در تکمیل‌ظرفیت ارائه می‌دهیم. فارغ‌التحصیلان کارشناسی این رشته در این سال‌ها، با فارغ‌التحصیلان اخیرمان چیزی نزدیک به 200 نفر بوده‌اند که پایان‌نامه‌هایشان را در زمینه‌های کاربردی ارائه داده‌اند؛ بین 60 تا 70 پروژه کاربردی و قابل اجرا و تولید است.
این حرفه از رشته‌اش خیلی قدیمی‌تر به نظر می‌رسد.
از زمانی که ابزار وارد ورزش شده، این حرفه وجود داشته است.ساخت زین اسب خودش یک مساله است و محاسباتی دارد که از قدیم به آن رسیده‌اند. اما وقتی می‌گوییم دانش؛ یعنی تولید علم و فن. تیر دروازه از جهت ایستایی یک مساله در مهندسی ورزش است. در برنامه 90 دیده‌اید که تیر دروازه افتاده و چند نفر مرده‌اند. قبلا این کار را مهندسان مواد، برق و مکانیک انجام می‌دادند.
از پسش برنمی‌آمدند؟
مهندسی ورزش یک نگاه تخصصی به موضوع استانداردها در ورزش دارد. ممکن است بگویید کارهایی که یک مهندس ورزش انجام می‌دهد، یک مهندس برق هم می‌تواند سر و سامان دهد؛ اما دقیقا این‌طور نیست. ما برای تدریس این رشته در دانشگاه‌مان متقاضیان زیادی از رشته‌های فنی داریم، اما چند نفرشان دید ورزشی دارند؟ ما در میان تعداد زیادی از متقاضیان تنها سه،چهار نفر را برای کارمان مناسب دیده‌ایم. کسی که می‌خواهد در زمینه ورزش کار کند اول از همه باید بتواند مسائل این حوزه را بفهمد. کسی که وارد این فضا می‌شود باید ذوق این کار را داشته باشد.
به نظر می‌رسد دامنه اشتغالزایی هم در این رشته بسیار گسترده است؛ یعنی متخصصان این رشته می‌توانند کارآفرین باشند، این‌طور نیست؟
بله، دقیقا همین‌طور است. اما اشکالی که وجود دارد، این است که بچه‌ها انرژی خودشان را هدر می‌دهند و اسیر ساختارهای اداری می‌شوند. تولید فن و ثروت در صنعت اتفاق می‌افتد. ما عمری وارد‌کننده بودیم؛ اما با رسیدن به این دانش می‌توانیم تولیدکننده باشیم. ما دستگاهی ساخته‌ایم برای ورزش مسگری که مردم در باشگاه‌ها از آن استفاده می‌کنند. معمولا نمونه‌های چینی این دستگاه بعد از مدت کوتاهی فرسوده می‌شوند و از کار می‌افتند. فکر می‌کنید فرق دستگاهی که ما ساخته‌ایم با نمونه چینی چیست؟ ما چند تغییر در آن ایجاد کرده‌ایم به‌طوری که این دستگاه به این راحتی‌ها خراب نشود.
در وارد کردن تجهیزات ورزشی آیین‌نامه‌ای وجود دارد که در آن جایگاهی برای مهندسان ورزش تعریف شده باشد؟ اینکه تایید استانداردهای دستگاه و همین‌طور راه‌اندازی‌شان بر عهده مهندس ورزش باشد؟
متاسفانه چنین چیزی وجود ندارد. اما حالا فرصتی مهیا شده است که دانشگاه آزاد اسلامی چنین کاری را باب کند. زیرساخت‌های فنی آن در دانشگاه آزاد اسلامی فراهم شده و ما توانسته‌ایم علاوه‌بر تولید علم، تولید فن هم داشته باشیم. تولید فن مهم‌تر از تولید علم است. این همه مقاله در سال نوشته می‌شود، اما حتی خود فرد در مقاله بعدی آن را به کار خودش ارجاع نمی‌دهد. گروه مهندسی ورزش دانشگاه آزاد اسلامی باید در این موقعیت قرار بگیرد؛ چراکه معتقدیم شایستگی‌اش را دارد. دانشگاه آزاد اسلامی باید از این موقعیت استفاده کند، در حالی که دغدغه اقتصاد دانش‌بنیان را هم دارد. این فرصت بسیار خوبی است.
وزارت ورزش می‌تواند جایی برای کار فارغ‌التحصیلان مهندسی ورزش باشد؟ چقدر از شما حمایت می‌شود؟
بگذارید با یک مثال به این موضوع بپردازیم. چند وقت پیش در جلسه‌ای که در وزارت ورزش داشتیم، مشغول صحبت از مزایای این رشته و توانایی مهندسان در این زمینه بودم که رئیس یکی از فدراسیون‌ها گفت مهندسی ورزش را که ما سال‌هاست داریم. اگر داریم پس چرا این همه تجهیزات ورزشی تقلبی وارد کشور می‌شود؟ وقتی ما مساله را نپذیریم، راه‌حل آن بی‌معنی می‌شود. حتما بارفیکس درگاهی داشته‌اید. بگذارید اطلاعات ترسناکی از آن به شما بدهم. ما دستگاهی برای تست این وسیله ساخته‌ایم. وقتی این تست را انجام می‌دادیم، متوجه شدیم که 80 درصد آنها از جا درمی‌رفتند و درصدی خم می‌شدند و می‌شکستند. این وسیله در بازار ما به فروش می‌رسد و بچه‌ای که از آن استفاده می‌کند، ممکن است بیفتد و قطع نخاع شود. با این وجود ما استاندارد داریم؟
در این چند سال چه دستاوردهایی در زمینه مهندسی ورزش داشته‌اید؟
مثال در این زمینه زیاد است. بسیاری از آنها را نمی‌توانم بگویم، چون هنوز ثبت نشده‌اند و ممکن است کسی از آن ایده‌ها سوءاستفاده کند. اما بگذارید یک نمونه دیگر ذکر کنم؛ دستگاهی برای داوری الکترونیک شنا. یک شرکت در دنیا وجود دارد که مجاز است در مسابقات المپیک این ابزار را ارائه دهد. این ابزار چند نسخه دارد که اگر بخواهید یک مدل معمولی آن را وارد کنید، حدود هفت،هشت میلیارد هزینه دارد. دقت این دستگاه آن را مهم کرده است. چرا شناگرهای ما در مسابقات جهانی بازنده می‌شوند؟ چون با کرونومتر دستی کار می‌کنند و خطای اندازه‌گیری بسیار بالا می‌رود. به خاطر نبود تکنولوژی ضعیف می‌شویم. ما نمونه آزمایشگاهی این ابزار را ساخته‌ایم؛ اما کسی باید از ما حمایت مالی کند،چون ما برای تولید سرمایه نداریم. تنها کمی حمایت می‌تواند تغییرات بزرگی ایجاد کند.
مهندسی ورزش یک نیاز است
در ورزش همیشه مشکلاتی وجود داشت و ساده‌ترین مساله لباس و فضای ورزش بود. با وسواس از برندهای معروف کفش می‌خریدیم؛ اما وقتی وارد سالن تمرین می‌شدیم آنقدر اصطکاک کف‌پوش زیاد بود که پایمان پیچ می‌خورد یا کف کفش به مرور زمان ساییده می‌شد و سر می‌خوردیم. در حالی که بیشنیه و کمینه‌ای برای استاندارد کف‌پوش سالن‌های تمرین وجود دارد. یا مساله لباس، برایمان سوال پیش می‌آمد که چرا بعضی از لباس‌هایی که می‌پوشیم، احساس خفگی برایمان ایجاد می‌کند ولی لباسی دیگر آنقدر خوب است که انگار می‌خواهیم پرواز کنیم. انتقال حرارت یک پارامتر ساده است که درمورد آن در مهندسی نساجی بحث می‌شود. قسمتی از مهندسی ورزش برمی‌گردد به پوشاک و کفش ورزشی. مسائلی که هنگام ورزش برایمان ایجاد می‌شد و پایه مهندسی‌ای که داشتیم، باعث شد به فکر ایجاد این رشته دانشگاهی بیفتیم. مطالعاتی در این زمینه انجام داده و در تحقیقات‌مان متوجه شدیم دانشگاه شفیلد این رشته را پایه‌گذاری کرده که پایه‌هایش هم برق و مکانیک است. با انجمن جهانی این رشته وارد ارتباط شدیم، سرفصل‌هایشان را مطالعه کرده و سعی کردیم آنها را با شرایطی که بر سیلابس درس‌ها در دانشگاه‌های ایران وجود دارد، هماهنگ کنیم. همزمان پروژه‌هایی تحقیقاتی تعریف و اجرا کردیم تا دانش فنی خودمان را در این زمینه بالا ببریم.
20104
20104
