به گزارش ایسکانیوز و به نقل از همشهری محله کافی است هوا کمی تاریک و سرد شود. آن وقت کارتنخوابهایی که گونی روی دوششان است مثل قارچ در دشت حاصلخیز شب رشد میکنند. به دنبال زبالهها داخل هر سطلی سرک میکشند و در دنیای چرک و مرموز خودشان روزگار میگذرانند. پدیده کارتنخوابی در همه محلههای پایتخت قابل مشاهده است، اما وجود رستورانها و مراکز تفریحی بیشمار در شمیران، این محدوده را به بهشتی برای کارتنخوابها و بیخانمانها تبدیل کرده است. بهشتی که شبها بعد از تعطیلی مغازهها و فروشگاهها چهره دیگرمحله را به نمایش میگذارد. گزارش همشهری محله را بخوانید تا با فرمانروایان شب محله بیشتر آشنا شوید.
حتماً جسم مچاله کارتنخوابها را در گوشه و کنار محله دیدهاید. آنها همه جا هستند. اغلب آنها هم معتادانی هستند که فقر روی دستانشان کبره بسته و مُهر اعتیاد روی پیشانیهایشان خورده است. با کیسههایی که 2 برابر قد و قامتشان است لابه لای سطلهای مکانیزه میگردند تا از زبالهها، خرج مواد اعتیاد را در بیاورند.
حال و روزم این نبود
نشستهام روی یکی از صندلیهای سیمانی پیادهرو تجریش. روبهروی من مقابل در یک ساندویچفروشی نرسیده به بیمارستان، مردی نیم ساعت است تا کمر داخل سطل زباله فرو رفته. چشمهایم را تنگ میکنم تا ببینم چه کار میکند. صاحب مغازه سطل پر از مغز نان باگت را داخل کیسه پلاستیکی میریزد و میگوید: «پاتوقش همین جاست. از من میشنوی برو با یک مرد بیا. خانمها را چه به خبرنگاری! رفتارهای مردی که در سرمای پاییزی تجریش یک عالمه لباس مندرس پوشیده برایم جالبتر از حرفهای آقای فروشنده است. میگوید: «روزگارم این نبود.» بعد هم جابهجا رد سوختگی روی دستهایش را نشان میدهد و میگوید: «اعتیاد من را به خاک سیاه نشاند.
مجتبی با دوستش محسن هر روز پای پیاده از منطقه 12 به تجریش میآیند تا قوطی نوشابه جمع کنند. میگوید: «قوطیها را میبریم تخت میکنیم، چون جنسشان آلومینیوم است کیلویی 1200 تومان میفروشیم. روزی 6 تا 7کیلو زبالههای به درد بخور را جمع میکنیم. مجتبی شیشه مصرف میکند و به هر دری میزند تا خرج موادش را در بیاورد. میگوید امسال خیلی سرداست. نصف بیشتر کارتنخوابها بهار را نمیبینند. بعد هم در پاسخ به تعجب من ردیف دندانهای زرد و چرکش را به نمایش میگذارد و ادامه میدهد: «ما را جمع میکنند میبرند مدد سرا، اما اگر معتاد باشی، در مددسرا بهت سخت میگذرد. بعد هم که صبح شد باز باید برگردیم به خیابانها. خانه ما به وسعت یک شهر است. شماها غذاهای خوبش را میخورید، ماها مجبوریم که پسمانده غذای شما را بخوریم.»بعد هم باز سرش را داخل سطل زباله فرو میبرد و چیزهایی میگوید که مفهوم نیست. محمد، یاسر، مجید و همسر معتادش راضیه و فرشاد پسرش و... هر روز به امید پسماندههای غذاهای رستورانها و جمع کردن زباله، مهمان محلهمان میشوند.
زنگ خطر را باید شنید
تنها احساس مشمئزکنندهای که از دیدن این تصاویر به شهروندان دست میدهد را نمیتوان از عوارض وجود آسیبهای اجتماعی در این کلانشهر دانست، چراکه به گفته مهندس «سعید کارگران»، معاون فرهنگی و اجتماعی شهردارمنطقه، روز به روز به آسیبهای اجتماعی تهران افزوده میشود. و این یعنی باید پنبهها را ازگوش بیرون آورد تا زنگ خطری که چند سالی است به صدا درآمده، را شنید.
کارگران، ادامه میدهد: «وضع شمیران، در مقایسه با سایر مناطق، خیلی خوب و قابل دفاع است. ما کارتنخواب دورهگرد داریم که برای زبالهگردی و تکدیگری به محله میآیند و اصولاً شبها به پاتوقهای خودشان که خارج از محدوده منطقه ماست میروند. برای جمعآوری معتادان و کارتنخوابها، همچنین متکدیان و کودکانکار از شهر، از6 سال پیش تاکنون بر اساس مصوبه هیئت وزیران، ستادهایی تشکیل شده که یکی از 10 نهاد عضو در این ستادها شهرداری تهران است. اما به نظر میرسد به رغم آنکه شهرداری پایتخت همواره در جمعآوری متکدیان و کارتنخوابها، در کنار نیروی انتظامی قرار داشته و حتی پیشتاز هم بوده است، اما روزبهروز بر تعداد کارتنخوابها و متکدیان افزوده میشود.»
ستادی برای ساماندهی
از همان روز که در پاییز امسال، نخستین سوز هوای سرد به استخوانها زد تاکنون بیش از 2500 نفر بیخانمان توسط شهرداری پایتخت جمعآوری شدهاند تا در 2 گرمخانهای که این نهاد تأسیس کرده، شبهای گرمی را بگذرانند. مهندس کارگران ادامه میدهد: «منطقه ما گرمخانه ندارد چون لزومی به تأسیس گرمخانه نیست. 2 گرمخانه در محلهای پر تردد شهر که جنبه کلونی دارند ساخته شدهاند، اما از زمانی که دستگاههای متولی پای کار نیامدند، آمار کارتنخوابها افزایش پیدا کرد و همه مناطق موظف شدند که مددسراهایی را داخل بافت محلهها ایجاد کنند. حالا هر 22 منطقه شهرداری مددسرا دارند. مددسراها هتلهای یک ستارهای هستند که یک وعده غذای گرم، حمام و جای خواب را در اختیار در راهماندگان میگذارند و این خدمات کاملاً رایگان است. از ساعت 7 بعد از ظهر پذیرش دارند و ساعت 7 صبح هم مهمانهایی را که پذیرش شدهاند تخلیه میکنند. برایشان سیستم حملونقل هم داریم که تا مرکز شهر همراهیشان میکند. همه خدمات متوقف میشود تا ساعت 7 عصر.» معاون اجتماعی شهردار منطقه معتقد است: «هر چند سهم سازمانهایی چون بهزیستی بهعنوان متولی ساماندهی آسیبهای اجتماعی کشور و وزارت کار، تعاون و رفاه و تأمین اجتماعی در این ستاد بیشتر از شهرداری است، اما بررسی خروجی فعالیتهای این ستادها نشان میدهد بیش از همه، شهرداری تهران است که بار مدیریت آسیبهای اجتماعی شهر را به دوش میکشد. این درحالی است که بخش قابل توجهی از درآمدهای شهرداری از عوارض تأمین میشود و این یعنی اینکه این پایتختنشینان هستند که سنگینی ساماندهی آسیبهای آجتماعی را برشانههای خود احساس میکنند.» او با تأکید بر اینکه هنوز وحدت رویهای برای ساماندهی متکدیان وجود ندارد، میافزاید: «هماهنگی جدی میان دستگاههای مسئول انجام نشده و هر دستگاه بهصورت جداگانه مسئولیت را دنبال میکند.»کارتنخوابها و متکدیان، همیشه دغدغه شهروندان تهرانی بودهاند. گواه آن همترحمی است که سبب میشود شهروندان دست در جیب خود کرده و به متکدی پول بدهند. از سوی دیگر وجود معتادان و کارتنخوابها سبب میشود، احساس امنیتی که در دل شهروندان است دستخوش آسیب شود.
بهزیستی وظیفه دارد نه شهرداری
مهندس «مجید سعادتمندی» قائممقام حوزه معاونت اجتماعی و فرهنگی و مدیر مرکز خدمات اجتماعی و رفاهی شهرداری منطقه، درباره اقدامات شهرداری برای رفع و رجوع مشکل کارتنخوابها، اطلاعات جالبی دارد. او میگوید: «وقتی شهرداری این کارتنخوابها و متکدیان را جمعآوری میکند، بهطور متوسط بابت یک ماه نگهداری از هر نفر آنها، 500 هزار تومان هزینه میکند. این افراد باید حمام کنند. بنابراین شهرداری باید بابت آنها هزینه آب و گاز پرداخت کند. یک دست لباس هم باید در اختیار آنها قرار دهد. تختخواب و نظافت و هزینه کارکنان را هم در نظر بگیرید. اما هیچ یک از اینها را شهرداری نباید هزینه کند چراکه باید عوارضی را که میگیرد برای همه مردم خرج کند. وقتی یک ماه از این افراد نگهداری میشود سایر مردم یک ماه از امکانات رفاهی محروم میشوند.»
فقر ریشه آسیبها
طلاق یکی از آن تیشههایی است که وقتی به ریشه خانواده زده میشود، ریشه هر لحظه در معرض خطر خشکیدن قرار میگیرد. آمار طلاق در تهران 5 برابر سایر شهرهای کشور است. این در حالی است که بر اساس آخرین آمارها از هر 7 ازدواج یکی به طلاق میانجامد و این رقم نسبت به سال گذشته 4 دهمدرصد افزایش یافته است. به گفته دکتر «مصطفی اقلیما»، اعتیاد و طلاق ریشههای آسیبهای اجتماعی هستند. این مددکار اجتماعی میگوید: «پشت بیکاری، فقر پنهان است و افزایش اعتیاد نیز به دلیل فشارهای اقتصادی است. طلاق نسبت به سال گذشته 4/5درصد افزایش یافته و ازدواج 3درصد کم شده است.» بااین همه «همایون هاشمی» رئیس سازمان بهزیستی که متولی ساماندهی آسیبهاست در اینباره میگوید: «وقتی که آمار طلاق را در جامعه رصد میکنیم باید به حال افزایش آمارهای طلاق تاسف خورد! » این در حالی است که اقلیما حمایت از خانوادههای طلاق یا گرفتار اعتیاد را راهی برای کاهش آسیبهای اجتماعی میداند: «اگر وقتی مردی معتاد میشود، بهزیستی از خانواده او حمایت کند، خانواده او متکدی نخواهد شد وکودکش بهعنوان کودک کار در خیابان تردد نمیکند.»
پلهای ارتباطی را فراموش نکنید
حالا دیگر شماره تماسهای 137 و 1888 را همه میشناسند. اما یادتان باشد در صورت مشاهده کارتنخوابها و در راه ماندهها، موارد را با ذکر دقیق نشانی محل استقرار، به سامانه 137 اعلام کنید. آن وقت گشتهای آسیبهای اجتماعی محله حتماً برای جمع کردن کارتنخوابها و معتادهای متجاهر وارد عمل میشوند.
چند وقتی است که کمپینهای لباس و غذای گرم در فضای مجازی راه افتادهاند. حتی انجمنهای مردم نهادی وجود دارند که لباسهای بدون استفاده و مازاد و اضافه غذاهای مهمانی را برای کارتنخوابها و بیخانمانها جمعآوری میکنند. یادتان باشد که سرمای هوای امسال خیلی زودرس و گزنده است و زن و بچههای بیخانمان، دربرابر سرما آسیبپذیرتر هستند.
آمارها چه میگوید؟
«مرتضی طلایی» رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر در جلسه علنی شورا، گزارشی درباره آسیبپذیرترین مناطق و طرح مقابله، کنترل و کاهش آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی ارائه کرد. او با بیان اینکه شهرداری مسئولیت مستقیمی در خصوص برخورد با آسیبها ندارد، گفت: «شورا با استفاده از ظرفیتهایش به موضوع پیشگیری و کنترل آسیبهای اجتماعی میپردازد.» طلایی، با بیان اینکه یکی از مهمترین آسیبهای اجتماعی، اعتیاد است، گفت: «مناطق ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۳، ۱۴، ۱۹ و ۲۰ بیشترین معتادان را دارند. همچنین بیشترین تکدیگری در مناطق ۱، ۳، ۲ و ۵ رخ میدهد.» رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر، با اشاره به آمار زنان خیابانی گفت: «مناطق ۱، ۲، ۳ و ۶ میانگین بیشترین زنان خیابانی را دارند و بیشترین کارتنخوابها در مناطق ۷، ۱۲ و ۱۶ ساکن هستند.» طلایی تأکید کرد: «۷۵درصد متکدیان جمعآوری شده شهر، از توانکاری برخوردار هستند و تنها ۱۰درصد آنها سن بالای ۵۱ سال دارند و درآمد ۹۰درصد آنها از حقوق کارمندان رسمی بالاتر است.»
گرمخانه نداریم، مددسرا داریم
مجید سعادتمندی، درباره وجود گرمخانه در محله میگوید: «گرمخانهها خارج از شهر هستند. درست هم نیست که داخل بافت شهری باشند. بالاخره آن همه آدم معتاد در کنار هم اگر در یک محدوده مسکونی باشند خیلی آسیب زا میشود. خوشبختانه محله ما کارتنخواب ندارد. بچههای کار و خیابان و کارتنخوابها گذری و مسافرند. محل تجمع مشخصی هم دارند. اطراف بیمارستان شهدای تجریش و اطرف بقعه امامزاده، افراد بیخانمان بیشتری وجود دارد. گشتهای معاونت اجتماعی و رفاه 24 ساعته در محله در حال گشتزنی است و هر مورد مشکوکی وجود داشته باشد بلافاصله جمعآوری و به مددسرا منتقل میشود.» او ادامه میدهد: «در شمیران کارتنخواب ولگرد و معتاد متجاهر بومی نداریم که ساکن منطقه باشند. قاطعانه میگویم که همه از محلههای دیگر میآیند، اما به تعداد فراوان کارگران فصلی داریم که به دلیل سرمای هوا بیکار شدهاند. پول ماندن در مهمانسرا هم ندارند. همین 2 شب پیش، در دور برگردان بلوار اندرزگو، فردی را پیدا کردیم که با مشمای ضخیم و تیر و تخته برای خودش اتاق ساخته بود. این بنده خدا نه معتاد بود نه زباله گرد. فقط شهرستانی بود و یک هفته بیکار شده بود. جای خواب هم نداشت. صبحها کارگری روز مزد انجام میداد و شبها هم برای خودش جا درست کرده بود. او را به مددسرا منتقل کردیم. لباس و غذا و جای خواب برای این مدل آدمهاست که واقعاً در راه ماندهاند و جایی ندارند برای گذراندن شب و فرار از سرمای زودهنگام زمستان.»
رئیس اداره رفاه منطقه به موقعیت خاص محله هم اشاره میکند و میگوید: «در شمیران نمیتوانیم داخل هر محله یک مددسرا داشته باشیم. مردم به رفت و آمدهای داخل محلهشان حساس هستند. حق هم دارند. نگران هستند از اینکه رفتوآمد کارتنخوابها و در راهماندگان و ظاهر نا متعارف آنها امنیت محله سکونتشان را زیر سؤال ببرد. البته شهرداری هم با راهاندازی مددسراها، چنین قصدی ندارد. ما بهعنوان خدمتگزاران مردم در شهرداری باید حقوق شهروندی همه شهروندان را رعایت کنیم.»
105105