آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها از مهمترین ابزارهای دستیابی به فناوری‌های نوین و کاربردی و مبنایی برای تولید محصولات دانش بنیان هستند، بنابراین همواره نیازمند تجهیز، بروزرسانی و پایش و نظارت کمی و کیفی هستند.
در این راستا سامانه آزمایشگاه های همکار آزاد دانشگاه آزاد اسلامی «ساها» با هدف ارتقای شبکه آزمایشگاهی راه‌اندازی شده و وجهی از فعالیت دانشگاهی است که با اعتبار فراملی دانشگاه‌ها در جهان امروز در هم تنیده و گامی فراتر از ارتقای کیفیت فعالیت‌های پژوهشی و فرایندهای تحقیقاتی محسوب می‌شود.
آن هنگام که دانشگاه پا به عرصه واقعیت گذاشته، از عرصه نظریه پردازی وارد وادی عمل شده و آموخته‌ها را برای بهینه سازی زندگی به کار گیرد، ساها متولد می شود.
ساها در دانشگاه آزاد اسلامی به کودکی نوپا می ماند که آرزوهای زیادی در سر می پرورد. این آروزها، هرچند در ابتدای راه، فرایند رشد ساها را شتابان کرده و انگیزه ای وافر برای دستیابی به قله‌های پیشرفت پیش رو نهاده است، اما نباید باعث غفلت از صعب و طولانی بودن راه و لغزش‌گاه‌‌های مسیر شود که می‌تواند ساها را برای همیشه به بایگانی‌ها سپارد و تکوینش را متوقف کند.
این مجموعه آزمایشگاهی به هم پیوسته که اکنون ظرفیت‌های بالقوه آن مورد شناسایی قرار گرفته است و می‌رود تبدیل به مجموعه پیشرفته ارائه دهنده خدمات کارگاهی و آزمایشگاهی شود، در همین ابتدای راه با مشکلات فراوانی روبروست. یکی از برجسته‌ترین این مشکلات، ضعف گسترده ساختاری و عدم تطابق آن با ماموریت‌هاست.
ساختار آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی بر اساس نظامی آموزشی بنیاد نهاده شده که چرخش آن به سوی یک نظام آزمایشگاهی و کارگاهی حرفه‌ای و مشتری‌مدار، نیازمند بازنگری اساسی در تجهیزات، امکانات و منابع انسانی ارائه دهنده خدمات و به طور کلی فرهنگسازی است، هر چند کاربری برخی از تجهیزات این شرایط را فراهم می‌آورد که توامان در زمینه های آموزشی و در بسترهای حرفه‌ای مورد استفاده قرار گیرد، اما با اندکی تأمل نیز می‌توان دریافت، تبدیل یک مرکز صرفا آموزش‌محور به مجموعه‌ای که قصد رقابت با همه نهادهای عملیاتی خود را دارد تا چه اندازه دشوار است. ضمن آنکه باید توجه داشت، منابع انسانی که برای فعالیت آموزشی تربیت شده‌اندبرای آغاز یک فرایند حرفه‌ای، نیازمند باز آموزی‌اند.
ساها در چنین شرایطی، مخاطرات پرشمار این مسیر را پذیرفته است و به شیوهای هدفمند، عملیاتی و به دور از هرگونه شعارزدگی راهبردهای خود را بر اساس برنامه‌های زمان‌بندی شده پیش می‌راند و همزمان تلاش می‌کند تا از یک سو با افزایش و ساماندهی تجهیزات عملیاتی و حرفه‌ای، توانمندی ابزاری را محقق سازد و از سوی دیگر با بازآموزی و توانمندسازی نیروی انسانی، پرسنل حرفه‌ای این حوزه را تأمین کند. بنابراین باید با نگاهی واقع‌بینانه به این مجموعه نگریست، شتاب برای دستیابی به آرمان‌شهر دانشگاهی، می‌تواند این طفل نوپا را در آغاز راه متوقف و ساها را نیز تبدیل به پرونده‌ای در بایگانی‌های راکد کند.
باید برای پیشرفت به ساها فرصت داد و واقعیت‌های آن را همان گونه که هست دید و با ارج نهادن بر حرکت بطئی آن، فردای بهتر را نه در فردا، که در سررسید منطقی زمان مورد نیاز آن محقق کرد. هر چند ساها آنچنان که امروز پیش می‌رود، قطعا در آینده نزدیک هم بسیار بهتر از انتظار کارشناسان تکوین می‌یابد. بنابراین مهم است که ساها را با سنخ‌آرمانی و مدل‌های ذهنی اشتباه نگیریم.
بیگمان ساها، یک نهاد دانشگاهی پسینی است که نهاده‌های دانش‌محور رویای دستیابی به چنین آرمانی را در سر می‌پرورند و رسیدن به این مرحله نشان از بلوغ دانشگاه آزاد اسلامی است و به یقین می‌توان گفت هدف‌گذاری کلان دانشگاه در دهه چهارم عمرش که ارتقای کیفیت دانش و دستاوردهای دانش بنیان است، از طریق سازوکارها و فرایندهای جاری در بطن ساها تحقق خواهد یافت.
دانشگاه آزاد اسلامی بزرگترین منبع تجهیزاتی و خدماتی همراه با نیروی انسانی متخصص و کارآمد در سطح کشور و منطقه بوده و دارای گستردگی و پراکندگی وسیعی در جای جای میهن اسلامی است. در سال‌های اخیر این امکانات عظیم ساختاری و تجهیزاتی با نگاه عالمانه و دید هوشمندانه و مدیریتی دکتر میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و با یاری گرفتن از اندیشه‌های والای رئیس هیات موسس و هیات امنای دانشگاه، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و همراهی و مساعدت‌های دکتر واشقانی فراهانی در حوزه شبکه‌سازی آزمایشگاهی و کارگاهی این ذخایر و سرمایه‌های عظیم در پناه توجه حضرت احدیت جلوه‌گر شده است.
با توجه به پراکنش وسیع جغرافیایی واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی و توانمندی عظیم این خانواده بزرگ، دانشگاه این پتانسیل را دارد که تسهیلات و امکانات لازم را برای پژوهشگران در اقصی نقاط کشور در راستای تحقق اهداف کلان کشور فراهم کند.
به منظور هویت‌بخشی و اطلاع‌رسانی جامع در خصوص توانمندی‌های واحدهای دانشگاهی هر استان در زمینه آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها، تدوین کتابچه‌های استانی در دستور کار اداره کل توسعه و پشتیبانی شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی قرا گرفته است.
توجه به حفظ صرفه و صلاح دانشگاه در سرلوحه برنامه‌های این سامانه در سراسر کشور قرار دارد.
از جمله برنامه‌هایی که در این مدت کوتاه از طریق سامانه ساها پیاده‌سازی و اجرایی شد، اقدام برای توانمندسازی کارکنان آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی کوتاه مدت در سراسر کشور، تعریف یک نظام جامع تعرفه در ازای ارائه خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی در کنار بازنگری بخشنامه حق فنی کارکنان آزمایشگاه‌ها پس از سیزده سال (که موجب افزایش کارایی و اثربخشی ایشان و ایجاد انگیزه و کسب رضایت‌مندی شغلی شده است)، راه‌اندازی پورتال ساها برای برقراری و فراهم آوردن یک نظام جامع آماری دقیق و روزآمد از امکانات، تجهیزات، نیروی انسانی و فضای کالبدی آزمایشگاهی و کارگاهی واحدها در کنار ایجاد امکان خرید اینترنتی خدمات با اختصاص یک درگاه پرداخت برخط که سبب فراهم شدن شرایطی برای سهولت برقراری یک ارتباط مجازی موفق بین هسته مرکزی دانشگاه با کاربران و درخواست کنندگان خدمت در قریب به 400 واحد و مرکز آموزشی و پژوهشی در سطح کشور است و موجب برقراری یک نظام عادلانه در ارائه خدمات، هماهنگی و یکدستی در ارائه اطلاعات، تعریف تعرفه‌ها و بروز رسانی اطلاعات و آمار، توزیع مناسب و صحیح تجهیزات در واحدها و تدوین و جمع آوری اطلاعات و معرفی دستگاه‌های پیشرفته در قالب هشت عنوان کتابچه با عنوان راهنمای ساها در حوزه تجهیزات پزشکی و غیرپزشکی است.
امید است سامانه ساها در آینده‌ای نزدیک علاوه بر پوشش سراسری آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی با اتصال به آزمایشگاه‌های پیشرفته دیگر در کشور و منطقه جنوب غرب آسیا علاوه بر تامین نیازهای آموزشی و تحقیقاتی جامعه علمی، موجبات افزایش درآمدهای دانشگاه از منابع غیرشهریه‌ای را فراهم آورد، این امر می‌تواند نقطه عطفی در تسریع فرایند حرکت از دانشگاهی آموزش محور به سمت دانشگاه کارآفرین و مهارت محور باشد و بستر مناسبی برای رفع نیازهای پژوهشگران دانشگاه، صنعت، جامعه و دولت فراهم آورد.
*مدیرکل توسعه و پشتیبانی شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی
20101
