به گزارش ایسکانیوز و به نقل از روزنامه ابتکار، ظهیر الدوله تنها یکی از چندین و چند گورستان ارزشمند و قدیمی تهران و ایران است که حالا به خاطر بی توجهی مسیر تخریب شدن را طی می‌کنند. ابن بابویه، امامزاده عبدالله و چندین و چند گورستان دیگر در سراسر ایران امروز در فهرست گورستان‌هایی قرار گرفته‌اند که حال و روزشان به خوبی موزه‌ها و سایر آثار تاریخی ایران نیست. گرچه که حال و روز آثار تاریخی هم چنگی به دل نمی‌زند اما گورستان‌های قدیمی از جمله مکان‌های تاریخی هستند که شاید بتوانند به مدد دیده شدن و توجه بیشتر گردشگران از وضعیت امروز خود گذر کنند.
قبرهایی که می‌میرند
مهدی تمیزی، پژوهشگر هنرهای تجسمی از وضعیت گورستان‌های تاریخی تهران می‌گوید. او می‌گوید: متاسفانه در شهرری دو گورستان ارزشمند و مهم وجود دارد که برای تاریخ و فرهنگ شفاهی معاصر بسیار با اهمیت است. این دو گورستان به نام‌های ابن بابویه و امام زاده عبدالله امروز به خاطر کج سلیقگی مسئولان مربوطه در دست تخریب و نابودی قرار گرفته است. همان طور که گورستان باغ طوطی در حرم حضرت عبدالعظیم به واسطه کج سلیقگی‌ها کم کم از بین رفت.
تمیزی با بیان اینکه وجود آرامگاه رجال تاریخ معاصر در شهر ری ما را وادار می‌سازد تا به این دو قبرستان مهم یعنی امامزاده عبدالله و ابن بابویه توجه بیشتر نشان دهیم، می گوید: امروز شان و جایگاه شیخ صدوق بر کسی پوشیده نیست اما متاسفانه با طرح توسعه آرامگاه شیخ صدوق بسیاری از آرامگاه ها و قبوری که از نظر هنری و جایگاه اجتماعی و سیاسی با ارزش بوده‌اند در سازه‌های امروز فرو رفته و مدفون شده‌اند.
او با بیان اینکه نظیر این اتفاق‌ها در امامزاده عبدالله نیز رخ داده است، می‌گوید: متاسفانه برخی از گورستان‌های باارزش و تاریخی کشور در حال نابودی است، چه قبرستان‌هایی که افراد خوب و ارجمندی مانند اشرف‌الملوک فخرالدوله، یکی از زنان بزرگ قاجاریه در آنجا خفته‌اند و چه گورهایی که افرادی چون فیروز فیروز وطن فروش در آن مدفون شده‌اند. متاسفانه امروز قبر فیروز فیروز در ابن بابویه به دلیل عبور یک کامیون خرد شده است. قبرهایی تاریخی که امروز می‌توانند مکانی تاریخی برای بازدید توریست‌ها باشد.
89 گورستان دیدنی در تهران
گورستان‌ها در بسیاری از کشورها یکی از جاذبه‌های گردشگری به حساب می‌آیند اما گورستان گردی چه جایگاهی در صنعت توریست ایران دارد؟
گورستان گردی زیر مجموعه گردشگری سیاه است. «گردشگری سیاه»، تلخ یا غم‌بار در این نوع سفر، گردشگران به دیدن آثار وقایع تلخی مانند شهرهای زلزله‌زده، مناطق سیل‌زده، بازماندگان جنگ‌ها و حملات شیمیایی و حتی گورستان‌ها می‌روند. شهرام شهریار، فعال گردشگری می گوید: در تهران 89 گورستان دیدنی و تاریخی وجود دارد. قبرستان گردی زیر مجموعه گردشگری سیاه است که سال هاست در دنیا مرسوم شده و 5 یا 6 سالی می‌شود که در ایران نیز این نوع گردشگری در میان مردم باب شده است. آرامستان خاندان هدایت، آرامستان باغ سفارت انگلستان، مسگرآباد، ابن بابویه، ظهیرالدوله و چندین و چند گورستان دیگر از جمله مکان‌های دیدنی این نوع گردشگری سیاه است. شهرام شهریار در رابطه با میزان استقبال ایرانیان از این نوع گردشگری می‌گوید تا کنون 15 هزار گردشگر را به آرامستان‌های تهران برده است. با این حال گورستان گردی، گردشگران خاص خود را دارد. این فعال گردشگری می گوید: موضوع مهم این است که آژانسهای گردشگری بر روی این نوع از گردشگری سرمایه گذاری نمی‌کنند. چرا که گردشگران آن افراد خاصی هستند و پیدا کردن جامعه هدف خاص برای آژانسهای گردشگری بسیار دشوار است از این رو کمتر آژانس گردشگری به جذب این نوع گردشگران می پردازد. تهران گورستان‌های بسیاری دارد اما آنچه که گردشگری را جذاب‌تر می‌کند، مرموز بود و سحرآمیز تر بودن آنهاست. گورستان‌های اقلیت‌های مذهبی و گورستان‌های معروف اتباع خارجی از جمله گورستان‌هایی مورد علاقه این نوع گردشگران است که ورود به آن دردسر‌های بسیاری دارد. از آنجایی که خاک سفارتخانه‌ها خاک کشورها محسوب می‌شود و ورود بدون اجازه به آن غیر قانونی است، صدور مجوز برای ورود گردشگران الزامی است. آن طور که شهرام شهریار، فعال گردشگری می گوید صدور مجوز توسط رایزن فرهنگی سفارتخانه ها انجام می‌شود. او می‌گوید: این رایزنان فرهنگی موضوعاتی از این دست را دنبال می کند و مکاتبات و هماهنگی‌هایی لازم از سوی آژانسهای گردشگری با این رایزنان فرهنگی صورت می گیرد. گرفتن مجوز از سفارتخانه‌ها مراحل کاری خود را دارد و هم زمان بر است و هم نیاز به ارتباطات بسیار دارد. از این روست که بسیاری از آژانسهای گردشگری به دنبال گردشگری سیاهی چون گورستان گردی نیستند. این فعال گردشگری می‌گوید: البته قبرستان‌هایی چون ابن بابویه و امامزاده عبدالله در شهر ری نیازی به دریافت مجوز و هماهنگی ورود ندارد اما چون اداره اوقاف متصدی این امر است علاقه ای به شناخته شدن و جذب گردشگر از خود نشان نمی‌دهد.
هر چه مخوف تر بهتر
آن طور که این فعال گردشگری می‌گوید، گورستان گردان دهان به دهان جذب آژانسهای گردشگری می‌شوند و خبری از تبلیغات وسیع برای این نوع گردشگری نیست. آن طور که شواهد نشان می‌دهد در سال‌های اخیر گورستان گردی ایرانیان را نیز به خود جذب کرده است؟ شهرام شهریار، فعال گردشگری به این سوال پاسخ می‌دهد و می‌گوید: گرچه برخی از قبرستان‌ها از نظر بصری نیز متفاوت است اما آنچه که اهمیت و ارزش این نوع گردشگری را دوچندان می‌کند، خفتگانی است که در این قبرستان‌ها آرامیده‌اند. دیدن قبور شاعران، نویسندگان، رجال سیاسی و مشاهیر و شنیدن داستان زندگی و مرگ آنها آن چیزی است که گردشگران را جذب می‌کنند.
چالش محیط زیستی پیش روی گورستان‌ها
گورستان‌های تاریخی امروز حال و روز خوبی ندارند. این جملاتی است که کارشناسان به آن اتفاق نظر دارند. شهرام شهریار فعال گردشگری می گوید: چالشی که امروز گورستان‌ها و آرامگاه‌های تاریخی با آن دست به گیریبان هستند عدم رسیدگی به آنهاست. تمامی آرامگاه‌ها و قبرستان‌ها جزو فضای شهری محسوب می‌شوند. کم آبی و گرما سبب شده که امروز تمامی درخت‌ها در این مکان‌ها خشک شوند و آنچه که امروز آنها را بیش از پیش تهدید می‌کند معضلات زیست محیطی است. یکی از مشکلاتی که باید مرتفع شود، موضوع فضای سبز این مکان‌هاست.
گرچه او می‌گوید که اکثر قبور و گورستان‌های تاریخی به عنوان اثر ثبتی در فهرست آثار تاریخی و ملی ثبت شده اند، اما بسیاری از آنها با خطر تخریب روبرو هستند. این فعال گردشگری می گوید: در مدتی که من گردشگران را به گورستان‌ها برده ام، طرح مرمتی برای هیچ کدام یک از قبرستان‌ها اجرایی نشده است. البته اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است. به طور مثال در سال 94 به خاطر توجه ویژه من به این نوع گردشگری به عنوان برترین راهنمای گردشگری استان تهران از سوی سازمان میراث فرهنگی انتخاب شدم. این گونه تشویق‌ها صورت می گیرد اما شاید دلیل کم توجهی به این نوع گردشگری این باشد که سازمان های متولی این امر بسیارند. او با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی و امور گردشگری، سازمان بهشت زهرا وابسته به شهرداری از جمله متولیان گورستان‌ها هستند، گفت: گرچه اقداماتی در این رابطه صورت گرفته است اما موضوع حاکم شرع که مالکیت قبرستان‌ها بعد از 30سال به عهده او خواهد بود دست این نهادها و سازمان‌ها را می بندد.
لطفا نسبت به دارایی‌های فرهنگی خود آگاه باشید
گردشگری شاید بتواند دردی از گورستان‌های تاریخی در حال تخریب دوا کند. اما گردشگر خود می‌تواند دردی را هم به روی شانه‌های گورستان بنشاند. مهدی تمیزی، پژوهشگر هنرهای تجسمی می‌گوید: آنچه که اهمیت دارد این است که مردم بیاموزند که جز گردشگری در مکان‌های تاریخی و موزه ها، قبرستان‌ها و مجموعه‌های آرامگاهی مکان‌های ارزشمندی برای گردشگری هستند. امروزه بسیاری از کشورهای دنیا مانند فرانسه به گورستان‌های خود بها داده‌اند و آنها را به موزهای بدل کرده اند. امروزه گورستانی مانند پرلاشز در پاریس به موزهای برای بازدید مردم بدل شده است.
او می‌گوید: اگر مردم و مسئولان بدانند که شاخصه‌های ارزشمندی برای گورستان‌ها وجود دارد و گورستان‌ها می توانند جایگاه مناسبی برای گردشگری و تفریح باشند به آنها بهای بیشتری خواهند داد و از تخریب آنها جلوگیری به عمل خواهند آورد.
تمیزی با بیان اینکه ترس اهالی فرهنگ از تخریب آثار تاریخی چون معماری، موزه یا قبرستان توسط مردم و گردشگران اشتباه است، می‌گوید: در واقع مردم باید نسبت به دارایی‌های فرهنگی خود شعور پیدا کنند. اینکه جایی را ببندیم چرا که ممکن است از بین برود تفکر اشتباهی است. مسلم است که مسئولان می توانند با برنامه ریزی همچون طراحی برای مسیرهای عبور و ایجاد سیستم های رفاهی از سرویس بهداشتی تا سطح زباله، این مکان ها را برای بازدید عموم آماده کنند.
20106
