مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی زمینه مناسبی برای حضور و تقویت داعش در عراق و سوریه را فراهم کردند. اما سه سال مبارزه پیگیر و توامان مجموعه ای از کشورها و گروها با داعش باعث ریشه کن کردن نسبی آنان در بلاد عراق و شام شد. اگرچه با کاهش قدرت و توانایی ابناء خلیفه بغدادی، سراب پایان تروریسم در خاورمیانه تقویت شد اما اکنون نه تنها خاورمیانه بلکه بخش های بزرگی از شمال آفریقا و همچنین افغانستان به میدان و جولانگاه این نیرو تبدیل شده است. از یک سال پیش تاکنون افغانستان جنگ زده شاهد موج جدید خشونت ها داعش بوده است و این سوالات به ذهن متبادر می شوند که آیا افغانستان به مرکز جدید تروریسم داعش تبدیل می شود؟ آیا این منطقه پاشینه آشیل جدید امنیتی روسیه، چین و ایران خواهد بود، نقش آمریکا در این نقل و انتقال چگونه است؟ آیا تنها واشنگتن باعث حضور داعش در افغانستان شده است یا اینکه زمینه های داخلی در این کشور از جمله وجود دولت شکست خورده و جذابیت فرهنگ بنیادگرایی نیز نقش مهمی در این مسئله بازی می کنند؟ برای پاسخ به این سوالات و مجموعه ای دیگر از سوالات مرتبط با حضور و آینده داعش در افغانستان، ایسکانیوز با دکتر «نوذر شفیعی» گفت‌وگو کرده است که در ادامه خواهید خواند.

* با شکست داعش در عراق و سوریه و پایان خلافت این گروه در رقه و موصل موجی از خوش‌بینی درمورد پایان عصر تروریسم داعش، منطقه خاورمیانه را فراگرفت، اما پس از مدت کوتاهی شاهد ظهور و بروز داعش در افغانستان هستیم و هر هفته خبرهای متعددی در مورد فعالیت این گروه و زد و خورد آنان با طالبان و نیروهای امنیتی افغانستان منتشر می شود، اکنون داعش به تهدید امنیتی جدیدی در قلب آسیا تبدیل شده است، به باور شما دلیل حضور داعش افغانستان، آن هم پس از شکست در عراق و سوریه چیست؟

پس از شکست داعش مرکزی در عراق و سوریه، براساس یک پروژه، آمریکایی ها بخشی از این نیروها را که عمدتا عرب بودند را به سمت کشورهای عربی به ویژه کشورهای شمال آفریقا از جمله صحرای سینا در مصر و همچنین لیبی سوق دادند بخش دیگری از این نیروهای را نیز به سمت افغانستان و آسیا مرکزی منتقل کردند. این ها افرادی بودند که متعلق به این منطقه هستند یعنی یا اهالی «سین کیانگ اویغور» هستند که به جنبش «ترکستان شرقی» تعلق دارند یا «جنبش اسلامی ازبکستان» هستند یا بخش هایی وابسته به «نهضت اسلامی تاجیکستان» بوده اند یا بخش هایی از آنها به «حزب التحریر» تعلق دارند. افراد و نیروهایی که متعلق به حوزه افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و شمال غرب چین بودند را به سمت افغانستان گسیل داشتند. یعنی همزمان با افزایش رویارویی روسیه و ایران با داعش در عراق و به ویژه سوریه، آمریکایی ها در یک پروژه جدید خواستار حضور هرچه بیشتر داعش و گروه های تروریستی دیگر در افغانستان هستند تا از این طریق فشارها امنیتی و چالش های نظامی بزرگی برای روسیه، ایران و حتی چین ایجاد کنند. البته این نکته را باید به یاد داشته باشیم که افغانستان در طول تاریخ کمتر به اعتبار شرایط داخلی بلکه بیشتر به اعتبار موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی که داشته مورد توجه قدرت های بزرگ بوده است. اکنون نیز افغانستان به این دلیل که می تواند محلی برای ناامن سازی همسایگان باشد به عنوان یک کشور هدف مورد توجه آمریکایی ها قرار گرفته و داعش به اینجا نقل مکان کرده است.

* براساس برداشت شما می توان گفت بحران امنیتی و مخاطره گروه های تروریستی از خاورمیانه و به ویژه عراق و سوریه به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی منتقل می شود؟ این مسئله چه پیامد یا پیامدهایی برای کشورهای این حوزه خواهد داشت؟

این یک احتمال نیست بلکه یک امر قطعی است و آمریکایی ها برای این مسئله تلاش می کنند. محیط ژئوپلیتیکی و خاص افغانستان ابزارها و فرصت های متعددی برای آمریکایی ها در زمینه چالش آفرینی امنیتی برعلیه رقبای این کشور فراهم می کند. افغانستان با ایران همسایه است. با کشورهای آسیای میانه که به نوعی حیات خلوت مسکو محسوب می شود مرزهای طولانی دارد و در ارتفاعات هندوکش نیز با چین هم مرز است. یعنی از طریق افغانستان می توان پاشنه آشیل امنیتی بزرگی برای این سه رقیب آمریکا ایجاد کرد. اکنون داعش با علم کردن شعار تشکیل «خراسان بزرگ» که بخش هایی از چین، آسیای میانه و افغانستان و بخش هایی از ایران و پاکستان را شامل می شود به طور عملی سیگنال های ناامن کننده ای به این کشورها مخابره می کند. به باور من افغانستان آنچنان که در ماه های گذشته نیز به خوبی این مسئله نمایان شده است به محیطی برای جذب و گسترش تروریسم در منطقه آسیای مرکزی، جنوب آسیا، شمال غرب چین و مرزهای شرقی ایران تبدیل می شود.

* شما تاکنون به تلاش های آمریکا و اینکه ورود داعش به افغانستان براساس پروژه واشنگتن برای آینده منطقه قابل تحلیل است اشاره کردید، اما برخی از کارشناسان براین باور هستند افغانستان همواره محیط مساعدی برای رشد و گسترش نیروهای بنیادگرا را در خود داشته است و این مسئله اکنون راه را برای داعش و حضور موج جدیدی از تروریست ها فراهم می کند؟

مجموعه ای از عوامل محیط افغانستان را برای رشد تروریسم و بنیادگرایی فراهم می سازد. افغانستان دارای یک دولت «شکست خورده» است دولتی که دارای حداقل تمرکز بوده و هر بخش از آن تابع یک جنگ سالار است. این دولت از تامین نیازمندهای اولیه مردم از امنیت گرفته تا اقتصاد ناتوان می باشد. اکنون افغانستان در لیست کشورهای توسعه نیافته در رتبه سوم قرار دارد. علاوه براین این کشور از چهار دهه پیش تاکنون چندین موج ناامنی و تروریسم را تجربه کرده است. و این نیز جذابیت این کشور را برای تروریست ها چند برابر می کند. اما به باور من این عوامل، عوامل زمینه ساز هستند. یعنی زمینه را برای ورود تروریست ها فراهم می کنند. اما این عوامل تنها دلیل ورود داعش به افغانستان نیست یعنی نیازمندهای امنیتی و نظامی آمریکا و ضربه زدن این کشور به رقبای خود در آسیای میانه باعث حضور پررنگ داعش در افغانستان شده است.

* به لحاظ میدانی و در عرصه عملیاتی هیچ دلیل یا دلایلی می تواند این استدلال شما را تقویت و یا توجیه کند؟ یعنی با بررسی فعالیت های داعش در افغانستان در طول یک سال گذشته می توان به واقعیت هایی در این باره پی برد؟

به باور من دلایل متعددی نشانگر این مسئله است که داعش در افغانستان بیش از آنکه پدیده ای طبیعی باشد به نیازمندی های امنیتی آمریکا و پروژه های این کشور مرتبط است. در طور چندین ماه فعالیت داعش در افغانستان تاکنون این نیروها حمله یا حملات جدی علیه مواضع و مراکز دولتی افغانستان انجام نداده اند و نوک پیکان این گروه بیشتر ملت افغانستان به ویژه «هزاره» ها و «تاجیک» ها را مورد حمله قرار داده است. همچنین آنان تاکنون به نیروهای آمریکایی در افغانستان حمله نکرده اند. از طرفی دیگر جابه‌جایی و انتقال نیروهای داعش از شمال به جنوب و شرق به غرب این کشور بسیار سریع بوده است و حتی برخی از گزارش های امنیتی حاکی از نقل و انتقال این نیرو توسط بالگرد می باشد. نماینده روسیه در سازمان ملل «واسیلی نبنزیا» در آبان ماه سال 96 در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل به این مسئله اشاره کرد و به طور غیر مستقیم آمریکا را به این نقل و انتقال متهم کرد. نابودی طالبان نیز بخشی از راهبرد داعش در افغانستان است. براساس پروژه جدید آمریکایی ها نابودی طالبان به عنوان دشمن به یک اصل اساسی آنان تبدیل شده است در همین راستا شاهد این مسئله هستیم که داعش رقابت و دشمنی عمیقی با طالبان دارد. همه این مسائل ما را به سمت و سوی پروژه ای بودن داعش در افغانستان و حضور مصنوعی آن رهنمون می سازد.

* آیا داعش در تحکیم نفوذ خود در افغانستان موفق خواهد بود، یا اینکه این گروه در این زمینه موفقیت چندانی به دست نمی آورد؟ احتمال تحقق کدام یک از این دو گزینه بیشتر است؟

مجموعه از عوامل مانع از ماندگاری داعش در افغانستان و تشکیل دولت توسط این سازمان تروریستی خواهد شد. در ابتدا بخش بزرگی از نیروهای داعش خارجی هستند. براساس گزارش ها 70 درصد از نیروهای این گروه را خارجی ها تشکیل می دهند. بخش بزرگی از سی درصد افغانی ها این گروه نیز به واسطه فشارهای اقتصادی به این گروه ملحق شده اند. میزان حقوق نیروهای داعش چند برابر نیروهای امنیتی افغانستان است. اما این مسئله نیز نمی تواند موازنه را به نفع داعش تغییر دهد. زیرا به لحاظ تاریخی و سیاسی، فرهنگ افغانستان مبتنی بر بیگانه ستیزی بوده است. آنان این مسئله در چندین برهه تاریخی به خوبی نشان داده اند. در این مقطع نیز مردم این کشور زمینه مانور چندانی به داعش نخواهند داد. دلیل دوم به ظرفیت جامعه افغانستان بازمی گردد. این جامعه در طول چهار دهه گذشته به طور مداوم درگیر جنگ و نبرد داخلی و خارجی بوده است و اکنون افغانستان و مردم این کشور ظرفیت تحمل جنگ و درگیری جدیدی را ندارند. همچنین گروه های مختلف سیاسی و قومی و مذهبی این کشور تمایل چندانی به حضور داعش در این افغانستان ندارند و داعش مخالفان سرسختی در تمامی نقاط افغانستان دارد. آنان در صورت عدم حمایت آمریکا در عرض چند هفته توسط گروه های مختلف افغانستان نابود می شوند. به عنوان دلیل آخر نیز کشورهای منطقه به دقت و از نزدیک تحولات امنیتی افغانستان و مخاطرات داعش را دنبال می کنند. چند هفته پیش و در همین راستا شاهد نشست چهار جانبه امنیتی روسیه، چین، پاکستان و ایران بودیم. قطعا این چهار کشور که از وجود داعش در افغانستان متضرر هستند اجازه بیشتری به این گروه و حامی آن در افغانستان نمی دهند.

انتهای پیام/