نصرت‌الله ضرغام رئیس بنیاد علم ایران، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار گروه علم‌وفناوری ایسکانیوز، در خصوص فعالیت‌های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران، با تاکید براینکه که در اکثر کشورهای خارجی سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی انجام میشود،اظهار داشت: شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز بیشتری به سرمایه‌گذاری و تحقیقات دارند؛ بنابراین در امریکا 80 درصد تحقیقات کاربردی توسط بخش خصوصی سرمایه گذاری میشود در چین هم همینطور؛ اگر بخواهیم شرکت های دانش بنیان را توسعه دهیم باید صنعت کشور از سنتی به سمت دانش بنیان حرکت کند.
وی ادامه داد: برای این موضوع ما از همه منابع علمی و مالی داخلی و حتی در خارج کشور در چهارچوب سیاست های نظام بهره می گیریم. تا جایی‌که برای حمایت از این بخش بانک پژوهشگران را راه‌اندازی کردیم که 34 هزار هیات علمی مشخصات خود را در این بانک به ثبت رساندند.
سهم ایران در ثبت مقالات معتبر در دنیا 28 درصد است
ضرغام گفت: منابع مالی ما از منابع مالی تحقیقاتی بسیار کم‌تر است. برای اداره مجموعه تنها 2.7 درصد بودجه صرف هزینه جاری می شود. در مجموع 37 نفر پرنسل داریم؛ ولی از دیگر منابع نیز استفاده می‌کنیم تا جایی‌که به بودجه مصوب قانون اکتفا نکرده‌ایم. خروجی ما در سال 2017 حدود 51هزار سند علمی است که به ثبت رسیده که سهم ایران 28 درصد بوده است. از مقالاتی که در سطح کیو وان و در مجلات معتبر چاپ شده سهم ایران حدود 21 درصد است. همچنین حدود 8هزار مقاله در پایگاه های داده ای دنیا قابل جست‌و‌جو است.
ضرغام ادامه داد: پروژه‌هایی که در صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران (بنیاد علم ایران) ارائه می‌شوند یا بر اساس ارائه مستقیم از سوی پژوهشگران بوده است و یا بر اساس تفاهم‌نامه‌های امضا شده با مراکز تحقیقاتی و نهادهای مورد حمایت قرار گرفته‌اند.
تشکیل اتاق علم در جهت هدایت کردن محققان نخبۀ کشور برای پژوهش فرامرزی و شکستن مرزهای علم
ضرغام از تشکیل اتاق علم خبر داد و گفت: کار اتاق رصد علم است. این مجموعه، با تفکر و نظرهای دانشمندان ایران و جهان، علمی را دنبال می‌کند که شکل دهندۀ تمدن‌های نوین و مؤثر در تولید ثروت و قدرت هوشمند است. این اتاق، با هوش تحقیقاتی خود، پژوهش‌هایی را شناسایی و دنبال می‌کند که احتمال کسب جوایز برتر علمی جهان را دارند تا بدنۀ علمی و پژوهشی کشور بتواند از آن در جهت انجام تحقیقات مؤثر استفاده کند. گفتنی است، افتخار این فعالیت و پژوهش‌ها، نشانۀ به اهتزاز درآمدن پرچم علم کشور است. در همین راستا و به منظور بررسی آیندۀ علم در دنیا، در صندوق، اتاقی باعنوان اتاق علم تشکیل شد تا وضعیت علم و فناوری را در حوزه‌های مختلف جهان رصد کند.
وی تصریح کرد: در دنیای پیشرفته و رقابتی امروز، کشورهای پیشتاز در علم با استفاده از ابزارهای بسیار پیچیده و دقیق، مسیر دانش و پژوهش‌ها را شناسایی می‌کنند؛ این امر منجر به تغییر بنیادین در درک بشر از جهان هستی و خلقت میشود و در معرفی فناوری‌های فوق مدرن برای آیندۀ انسانها اثرگذار است تا بتواند از این‌راه، جامعۀ دانشمندان و متخصصان خود را در تشویق و ترغیب به این نوع علوم و زمینه‌های پژوهشی فرامرزی و مرزشکن یاری کند.
رئیس بنیاد علم ایران اضافه کرد: علم امروز از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است و این پیچیدگی‌ها از درهم‌تنیدگی علوم مختلف، ناشی میشود. مثال‌های متعددی در این زمینه وجود دارد مانند: درهم‌تنیدگی علوم‌زیستی با علوم‌فیزیک، درهم‌تنیدگی علوم‌کامپیوتر و مخابرات با پدیدۀ شگفت‌انگیز کوانتوم یا درهم‌تنیدگی علوم مغز و علوم شناختی با فناوری‌های پیشرفتۀ پردازش سیگنال. رشته‌های تأثیرگذار امروز از درون تخصص‌های میان‌رشته‌ای شکل می‌گیرند و از این منظر رصد علوم و دانش تمدن‌ساز که ثروت و قدرت را نیز با خود به ارمغان می‌آورد، بسیار پیچیده و دشوار شده است. ایران نیز از این امر مستثنا نیست؛ لذا صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور با کمک تیم متخصص خود، برای جهت دادن محققان نخبۀ کشور به سمت زمینه‌های متفاوت و مرزشکن علوم، تصمیم به برپایی اتاق علم کرده است.
وی همچنین تعداد این تفاهم‌نامه‌ها را ۱۲۶ مورد ذکر کرد و ادامه داد: طرح‌هایی که برای دریافت حمایت به این صندوق وارد می‌شوند، در کارگروه تخصصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و نتیجه بررسی‌ها به کمیته تخصصی ارجاع داده میشود.
ضرغام اظهار کرد: کمیته تخصصی هر ماه جلسه تخصصی برگزار می‌کند و مصوبات آن مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرند و با اعلام نظر نهایی، بر اساس آن قراردادهای پژوهشی با محققان منعقد میشود و منابع مالی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
رئیس بنیاد علم ایران با بیان اینکه به منظور اجرای تعهدات ذکر شده در تفاهم‌نامه‌ها، ناظری تعیین میشود، اضافه کرد: در اجرای این حمایت‌ها تلاش میشود تا دستاوردهای این تحقیقات در بخش‌های مختلف جامعه مورد استفاده قرار گیرد.
تصویب 106 پروژه در کمیته تخصصی
وی با اشاره به نشست کمیته تخصصی این صندوق در هفته گذشته، ادامه داد: در این جلسه ۱۰۶ پروژه مصوب شد که از سوی استادیارها، دانشیارها و اساتید سراسر کشور ارائه شده بود که با آنها قراردادهایی منعقد میشود و بر اساس رقمی که تصویب شده است، منابع مالی به صاحبان ایده اختصاص می‌یابد تا پروژه‌های خود را اجرایی کنند.
ضرغام ۱۰۶ پروژه مصوب در کمیته تخصصی را در همه حوزه‌ها چون مهندسی، علوم پایه، محیط زیست، پزشکی، میان رشته‌ای، معارف و علوم اسلامی، کشاورزی و منابع طبیعی، دامپزشکی و شیلات و تغییر اقلیم دانست.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به اثربخشی طرح‌های تحقیقاتی، خاطر نشان کرد: اثر بخشی در حوزه‌های علم و فناوری قابل اندازه‌گیری است و بر اساس داده‌های پایگاه‌های بین‌المللی چون "وب‌آو ساینس"، "اسکوپوس" و "پاب مد" می‌توانیم اعلام کنیم که چه میزان تولیدات علمی داشته‌ایم؛ ولی از لحاظ اثربخشی نیاز به شاخص‌هایی داریم.
به دنبال روش‌هایی برای سنجش اثربخشی طرح‌های تحقیقاتی هستیم
ضرغام با تاکید بر اینکه در صندوق به دنبال روش‌هایی برای سنجش اثربخشی طرح‌های تحقیقاتی هستیم، اظهار کرد: برای بررسی اثربخشی پروژه‌های تحقیقاتی صندوق گروهی را تشکیل دادیم تا میزان اثر بخشی طرح‌های تحقیقاتی را افزایش دهی.
به گفته وی، تولید علم اثرات بلند مدتی در جامعه و اقتصاد دارد، یادآور شد: پروژه‌های کاربردی اثربخشی آنها ملموس‌تر است؛ از این رو به دنبال تدوین شاخص‌ها و ضرایب شاخص‌های اثربخشی طرح‌های فناورانه هستیم تا بتوانیم دریابیم میزان اثربخشی طرح‌های مورد حمایت صندوق در حوزه‌هایی چون علم، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط زیست تا چه میزان بوده است.
ضرغام اضافه کرد: آنچه که ما به دنبال آن هستیم، این است که "اثربخشی" معیاری برای تخصیص بودجه است. البته به این صورت نیست که اگر طرح اثربخشی نداشته باشد، مورد حمایت قرار نمی‌گیرد. کشورهایی که به این مرحله رسیده‌اند و اثربخشی را شاخصی برای حمایت طرح‌ها قرار داده‌اند به تدریج به طرف این سیاست رفته‌اند، نه به یکباره.
رئیس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران لازمه رسیدن به این امر را افزایش میزان تقاضا دانست و گفت: عرضه و تقاضا در حوزه فناوری باید متناسب باشد که در این زمینه افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، افزایش ظرفیت پذیرش از سوی صنعت و سنجش نیازهای کشور می‌تواند در تحریک تقاضا موثر باشد. هر چه میزان تقاضا بیشتر باشد، هم درهای دانشگاه‌ها بر روی متقاضیان بازتر خواهد شد و هم از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها استفاده میشود.
راه‌اندازی بازار علم وفناوری در راستای عرضه پژوهش‌های فناورانه
رئیس بنیاد علم ایران همچنین از راه‌اندازی بازار علم وفناوری خبر داد و گفت: ما در این بازار پژوهش‌های فناورانه را عرضه می‌کنیم و در کنار آن بازار مجازی را نیز ایجاد کردیم. همچنین برنامه آموزش فناوری و تولید و تجاری سازی داریم که به زودی اثرش برای جامعه ملموس تر خواهد شد. آنچه که مسلم است تولید واشتغال علمی دو مولفه عرضه وتقاضا دارد. در مقوله عرضه ظرفیت خوبی داریم، باید تقاضا را افزایش دهیم.بنابراین با گسترش شرکت‌های دانش بنیان و نیز با تغییرات اصولی در صنعت سنتی است که می‌توان نمود اثربخشی پژوهش هم در حوزه علم هم در جامعه و اقتصاد را ملاحظه کرد.
کشور توان پذیرش 3برابر پروژه‌های پژوهشی را دارد
وی ادامه داد: در سال گذشته حدود 5هزار و 600 پروژه انجام شده که یک سوم آن به تصویب رسیده است و هر سال تعداد آنها نسبت به سال قبل افزایش می یابد. به لحاظ ساختار ایجاد شده ما توان پذیرش سه برابر پروژه را نیز داریم. در این خصوص به هیچ وجه مشکل مالی نداریم. ما در جایگاه خودمان از پروژه‌ها حمایت می کنیم. ما ظرفیت علمی بسیار خوبی در کشور داریم باید زمینه ای را فراهم کنیم تا از این ظرفیت علمی بهتر استفاده شود.
رتبه اول ایران در منطقه
ضرغام تاکید کرد: ما اوایل جنگ نیاز به چیزهای داشتیم که از خودمان دفاع کنیم؛ کسی به ما نمی داد وقتی این نیاز به دانشگاه به منعکس شد تقاضا به وجود آمد و عرضه وجود داشت. نگاه دانشگاه‌ها و مراکز علمی باید به نیازهای جامعه در بخش‌های مختلف داشته باشد ما امسال رتبه 15 در دنیا را داشتیم در منطقه رتبه اول و این بیانگر این است که در جایگاه خیلی خوبی قرار گرفتیم.
وی تاکید کرد: پژوهشگران و فناوران می‌توانند با مراجعه به سامانه صندوق پژوهشگران معاونت علم وفناوری ریاست جمهوری پروژه خود را به ثبت برسانند تا بتوانند از تسهیلات ما بهره مند شوند.
ضرغام در پایان در جواب این سوال که آیا این صندوق مستقل بوده یا وابسته به جایی است، خاطرنشان کرد: ما جزو مجموعه معاونت ریاست جمهوری هستیم؛ ضمن اینکه ردیف بودجه مستقلی داریم.
انتهای پیام/
