به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشگاه پیامنور سال 1367 با شعار آموزش از راه دور تأسیس شد تا علاقهمندان به تحصیل در دانشگاه بتوانند بهصورت نیمهحضوری، مقطع تحصیلی خود را ارتقا دهند؛ اما مروری بر کارنامه 31 ساله دانشگاه پیامنور بیانگر انحراف از مسیر اصلی است. ابتدا کارمندان دولت و افراد شاغل، جمعیت غالب متقاضیان تحصیل در دانشگاه پیام نور را تشکیل میدادند و به همین دلیل کلاسها نیز روزهای پنجشنبه و جمعه هر هفته برگزار میشد تا تداخلی با ساعات اداری نداشته باشند.
در ادامه دانشگاه پیام نور، تغییر مسیر داد و برخلاف ماهیت اصلی خود، اقدام به جذب دانشجویانی کرد که داوطلب کنکور بوده و از پذیرش در دانشگاههای سراسری بازماندهاند. اواسط دهه 80 نام دانشگاه پیام نور برای رشتههای مهندسی به دفترچههای انتخاب رشته اضافه شد و داوطلبان بسیاری با سودای تحصیل در رشتههای مشهور و جذاب مهندسی، راهی پیام نور شدند؛ بهیکباره تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور بهشکل چشمگیری افزایش یافت؛ تا حدی که بخشی از داوطلبان با مرخصی اجباری در ترم اول مواجه شده و برخی مراکز در شهرستانها، تعدادی از دانشجویان را به واحدهای همجوار ارجاع دادند.
در حال حاضر رشتههای مهندسی پزشکی، برق، مکانیک، کامپیوتر، پلیمر، خودرو، راهآهن، رباتیک، شیمی، صنایع، عمران در گرایشهای مختلف، متالورژی، نفت و حتی هوافضا در دانشگاه پیام نور ارائه میشود؛ رشتههایی که نیاز به کارگاهها و آزمایشگاههای مجهز داشته و دانشجو باید برای دروس سنگین هر رشته در کلاسها شرکت کند. از طرفی تدریس چنین رشتههایی در دانشگاههای سطح یک نیز با دشواریهای زیادی روبرو است و قریب به اتفاق کارشناسان و متولیان آموزش عالی از فارغالتحصیلی دانشجویان بیمهارت گلایه میکنند.
دبیر ستاد علم و فناوری شورایعالی انقلاب فرهنگی در حاشیه جلسه 123 شورای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به زیرساختهای ناکافی دانشگاه پیام نور اشاره کرد. اکنون بعید است رئیس دانشگاه پیام نور با وجود مشکلات فراوان سختافزاری و نرمافزاری بتواند آمایش آموزش عالی را در مراکز تحت مدیریت خود اجرا کند؛ دانشگاهی که مراکز و واحدهای آن بهدلیل رویکرد آموزش غیر حضوری و نیمهحضوری، امکانات و تجهیزات ساختاری قدرتمندی ندارند. از سوی دیگر دانشگاه پیام نور در آموزش از راه دور نیز حرکت قابل توجهی انجام نداده و هیچگاه نتوانسته توجه علاقهمندان به تحصیل مجازی را جلب کند.
فرسنگها دور از تکنولوژی روز
هلند، آلمان، انگلیس، روسیه و حتی قبرس دانشگاههای مهم و برجستهای در زمینه آموزش از راه دور دارند که با پلتفرمها و سایتهای قدرتمند، دانشجویان بسیاری از سراسر جهان جذب میکنند؛ اما دانشگاه پیام نور بعد از سالها هنوز نتوانسته حتی سیستم جامع دانشگاهی خود مشهور به سامانه گلستان را بهروزرسانی کند. این سامانه بعد از گذشت بیش از یک دهه فقط با مرورگر قدیمی اینترنت اکسپلورر باز میشد و بهتازگی روی مرورگرهای دیگری مانند کروم قابلیت اجرا دارد! از سوی دیگر در ایام ثبتنام و انتخاب واحد، هجوم کاربران در بعضی مواقع، سایت را از دسترس خارج میکند.
دانشگاه اوترخت هلند، یکی از قدیمیترین و برجستهترین دانشگاههای هلند است که در آموزش از راه دور نیز جزو برجستهترین مراکز آموزش عالی در جهان محسوب میشود. کیفیت آموزشهای ارائه شده توسط این دانشگاه بهحدی است که داوطلبان در رشتههایی مانند پزشکی نیز میتوانند بهصورت آنلاین تحصیل کنند.
نکته مهم دیگر، ابهام در کیفیت و حتی کمیت پژوهشهایی است که در دانشگاه پیام نور انجام میشود. پیشتر دانشجویان دانشگاه پیام نور در مقطع کارشناسی ارشد بهسبک آموزشمحور و آموزشی پژوهشی حتی ملزم به ارائه پایاننامه نبودند! البته سال 1396 مدیرکل روابط عمومی دانشگاه پیام نور اعلام کرد بنا به تبعیت این دانشگاه از دستورات و قوانین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تمام دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور ملزم به ارائه پایاننامه هستند؛ اما سؤال اینجاست که با توجه به تفاوتهای بنیادین در ساختار دانشگاهی و نبود ضرورت حضور در کلاس، چگونه میتوان انتظار تحقیق و پژوهش کیفی از دانشجویان و حتی استادان دانشگاه پیام نور داشت؟
دانشگاه اوپسالا سوئد، کهنترین دانشگاه در منطقه اسکاندیناوی است که اتفاقاً به دانشگاهی پژوهشی در سوئد شناخته میشود. در این دانشگاه، کلاسهای آنلاینی با کیفیت بسیار بالا ارائه میشود و البته دانشجویان میتوانند در هر زمان از شبانهروز، فایلهای صوتی و تصویری کلاسها را بارگیری کرده و تماشا کنند. در حقیقت نهتنها دانشجو نیازی به حضور در کلاس ندارد؛ بلکه حتی احتیاجی به تماشای آنلاین کلاسها در ساعاتی خاص از روز نیست.
استفاده از تکنولوژی در آموزش، فرصتی برای تمام اقشار جامعه و حتی مردم دیگر کشورهای دنیا فراهم میکند تا از وجود استادی برجسته در کلاسی با سطح بالا بهرهمند شوند؛ اتفاقی که با MOOC امکانپذیر و جهان آموزش به دهکدهای کوچک تبدیل شده است. MOOC به دورههای درسی آنلاینی اطلاق میشود که بهصورت رایگان توسط کالجها و دانشگاههای صاحبنام برگزار میشود. ژروم سی. گلن آیندهپژوه سرشناس آمریکایی و مدیر مؤسسه پروژه هزاره آمریکا چندی پیش در گفتوگو با ایسکانیوز، اعلام کرد: «تا سال 2018، مجموع 101 میلیون دانشآموز (دانشجو) از 900 دانشگاه، 11.4 هزار دوره درسی انتخاب کردند. 20 میلیون دانشجوی جدید سال 2018 در این دورهها ثبتنام کردند که در مقایسه با سال 2017 با مجموعاً 23 میلیون شرکتکننده، استقبال چشمگیر دانشجویان از این دورهها را نشان داد. 2 هزار دوره درسی جدید نیز در سال 2018 اضافه شدند که سال 2017 این میزان در مجموع 2 هزار و 500 دوره بود.»
البته MOOC نیز به دو نوع تقسیمبندی میشود؛ در نوع cMOOC ساختار دورهها سنتی بوده و دانشجویان در کلاسهایی بر مبنای سیستم IT با مربیان ارتباط میگیرند؛ اما در ساختار xMOOC دانشجویان میتوانند سؤالات و پروژههای خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
دانشگاههای سطح یک میتوانند جور دانشگاه پیامنور را بکشند
در حالیکه دانشگاه پیام نور هنوز کارکرد یک دانشگاه الکترونیک یا آموزش از راه دور با کیفیتی را به نمایش نگذاشته و بیشتر در قامت نهادی برای ارائه مدرک ظاهر شده است، میتوان در دانشگاههای سطح یک کشور که به مراتب استادان با سطح علمی بالاتر و با کیفیت بیشتری دارند، بخش آموزش از راه دور راهاندازی کرد تا دانشجویان دیگر دانشگاهها، یا حتی کسانی که علاقهای به مدرک نداشته و صرفاً قصد فراگیری مطالب یک رشته را دارند؛ از آن استفاده کنند.
وقتی میتوان با راهاندازی آموزش از راه دور در دانشگاههای سطح یک کشور و در دسترس عموم قرار دادن محتوای کلاسهای آموزشی استادان برجسته محتوای با کیفیتتری را ارائه داد و حتی برای این دانشگاهها که با مشکل عدیده مالی مواجه هستند درآمدزایی کرد، چه نیازی به دانشگاهی با چندین واحد در سطح کشور و صرف هزینههای هنگفت برای اداره آن است؛ مگر اینکه سیاستهای آموزش عالی کشور صرفاً ارائه مدرک و خروجی دانشجوی بیکیفیت از دانشگاه باشد.
از طرف دیگر مسئولان وزارت علوم و حتی دانشگاه پیام نور که تمام قد از وجود چنین دانشگاهی در کشور و نیاز مبرم به آن دفاع میکنند، به فکر ارائه روشهای نوین آموزش از راه دور نیستند؛ در حالیکه میتوان به راحتی و با انعقاد تفاهمنامهها و قراردادهایی از استادان برجسته خارج از کشور نیز استفاده کرد و در دنیایی که تکنولوژی پیشرفتهای فراوانی کرده و دنیای مجازی از دنیای حقیقی با سرعت بیشتری در حرکت است، دانشگاه مجازی ایران که مدعی ارائه آموزش از راه دور با کیفیت است، هنوز در نسخههای سیستم آموزشی چند دهه قبل دنیا درجا میزند.
رفع ضعفهای سختافزاری و نرمافزاری دانشگاه پیام نور نیاز به بودجه هنگفتی دارد که پرداخت چنین مبالغی نه در توان وزارت علوم است؛ نه واحدهای دانشگاهی پیام نور درآمدزایی قابل اعتنایی برای جبران هزینهها دارند. دانشگاه پیام نور هرچند مدعی آموزش الکترونیک و از راه دور بوده و سعی در برگزاری کلاسهای آنلاین دارد؛ اما نتیجه چندان رضایتبخش نبوده است.
انتهای پیام/