به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، اگر دفترچه کنکور را ورق زده باشید، پر از رشته‌هایی است که توسط دانشگاه‌های مختلف ارائه می‌شود؛ اما آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که این رشته‌ها بر اساس چه معیارهایی ارائه می‌شوند؟
بیشتر بخوانید:
ساماندهی ۱۱۲ دانشگاه غیرانتفاعی/ محتوای درسی ۸۸۳ رشته بازنگری شد
دانشگاه‌های جهان در چند دهه اخیر در ارائه رشته‌های دانشگاهی حساسیت بیشتری به خرج می‌دهند. این حساسیت‌ها شامل تطابق با نیازهای جامعه، بازار کار و پیشرفت‌های فناورانه است. از این رو، معیارهای حذف و توسعه رشته‌های دانشگاهی به عنوان ابزارهای تعیین سرنوشت تخصص‌ها و حرفه‌ها مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
یکی از مهم‌ترین عوامل تصمیم‌گیری در زمینه ارائه رشته‌های دانشگاهی، نیازهای صنعت و بازار کار است. تطابق رشته‌ها با نیازهای جدید صنعت و تحولات بازار کار، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر سرنوشت رشته‌های دانشگاهی داشته باشد. در این راستا، حذف رشته‌های قدیمی و ایجاد رشته‌های جدید با توجه به این نیازها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. علاوه بر نیازهای صنعت، تقاضای دانشجویان یکی دیگر از معیارهایی است که ممکن است منجر به حذف یا توسعه رشته‌های دانشگاهی شود.
هر کشوری معیارهای مختلفی را برای حذف یا توسعه رشته‌های دانشگاهی در نظر گرفته است. به عنوان مثال مسئولان آموزش عالی ایران در سال جاری چراغ ۲۱ هزار کد رشته محل‌های دوره‌های کاردانی، کارشناسی، ارشد و دکتری را حذف یا به قول خودشان خاموش کرده‌اند. هر چند نمی‌توان این رشته را کاملا حذف شده در نظر گرفت؛ اگر در رشته‌ای مجدد تقاضا از نظر شغلی وجود داشته باشد، دوباره دانشجو در آن رشته جذب خواهد شد.
تعداد پذیرش دانشجو در سه سال گذشته و آمار رصد اشتغال در استان از جمله معیارهای وزارت علوم برای حذف رشته‌های دانشگاهی هستند. شرایط لازم برای جذب دانشجو در رشته‌های به اصلاح خاموش شده، کسب ۷۰ امتیاز در پیوست اشتغال همان رشته اعلام شده است. این ملاک‌ها شامل وزن بیکاری استان در رشته دانشگاهی، مهاجرت از استان و مهاجرت به استان، مشارکت اقتصادی استان، جمعیت مخاطب استان در آموزش عالی و مزیت نسبی استان آورده شده است. در صورتی که یک رشته در ملاک‌های فوق بتواند بیش از ۷۰ امتیاز کسب کند، ظرفیت رشته صفر نخواهد شد.
کشورهای دیگر معیارهای مختلفی را برای حذف یا توسعه رشته‌های دانشگاهی در نظر گرفته‌اند. در ادامه نگاهی به ارائه رشته‌های دانشگاهی در کشورهایی همچون چین، آمریکا و انگلستان خواهیم داشت.
رشته های دانشگاهی چین برای پیوند نزدیک با صنعت اصلاح می‌شوند
چین یک حرکت بزرگ برای بازنگری رشته‌ها و موضوعات دانشگاهی آغاز کرده است، بر این اساس قرار است رشته‌ها بر اساس مباحث فناوری‌های جدید و صنایع دارای اولویت در سیستم آموزش عالی افزایش پیدا کند. از طرفی رشته‌هایی که به هدف کشور برای تبدیل شدن به قدرت علمی و فناوری جهانی کمک نمی‌کنند، حذف خواهند شد. بر این اساس حدود ۱۰ هزار مبحث در رشته‌ها تغییر می‌کند. حدود یک رشته از هر پنج رشته و برنامه های غیرکاربردی ممکن است تحت این تغییر ساختار آموزش عالی تعطیل شوند. این اقدام با تمرکز ویژه بر مهندسی و فناوری و پیوند با صنعت صورت گرفته است. همچنین طرحی برای ایجاد ۳۰ کالج فناوری جدید و ۳۰۰ دانشکده مهندسی مرتبط و کالج صنعتی مدرن نیز لحاظ شده است.
به گفته وزارت آموزش و پرورش چین از سال ۲۰۱۲، ۱۷۰۰۰ رشته جدید در این کشور تاسیس و حدود ۱۰۰۰۰ رشته دیگر حذف یا تعلیق شده است. این وزارتخانه اعلام کرده است تا سال ۲۰۳۵ ساختار رشته‌های آموزش عالی هماهنگ‌تر شده و تمایز بیشتری بین دوره‌ها برقرار خواهد بود تا آموزش عالی با هدف بهبود کیفیت و اشتغال‌زایی ارتقا پیدا کند.
بر اساس طرح چین در زمینه بازنگری رشته‌ها، حدود ۲۰ درصد از رشته‌هایی که پس از بازرسی‌های انجام شده توسط مقامات آموزش و پرورش استان‌های مختلف برای توسعه اجتماعی-اقتصادی نامناسب تشخیص داده شوند، حذف خواهند شد. مقامات آموزش استانی چین قرار است نظرسنجی‌های کیفی از اساتید و دانشجویان در زمینه رشته‌ها برگزار کنند، هرچند که نحوه جمع‌آوری این اطلاعات در سند این طرح آورده نشده است.
برای همگام شدن رشته‌ها با تغییرات در اقتصاد و صنعت به ویژه صنایع فناوری نوظهورو رشته‌های صنعتی، از مقامات آموزش استانی خواسته می‌شود که به طور منظم فهرست‌هایی از «رشته‌های مورد نیاز» را تهیه کنند. از طرفی از مسئولان خواسته شده که یک پایگاه داده بر پایه استعداد افراد در حوزه‌های «پیش‌بینی‌های تقاضا در صنعت و پیش‌بینی بازخورد اشتغال فارغ‌التحصیلان» را در هر استان ایجاد کنند. در این طرح، صنعت تشویق خواهد شد تا در بازنگری و اجرای برنامه های آموزشی دانشگاه مشارکت کند.
پیشنهاد ایجاد رشته توسط اساتید دانشگاه‌های آمریکا
اساتید دانشگاه در آمریکا، رشته‌ای را فراخور شرایط از جمله روند جهانی علم و بازار کار و شهری که در آن قرار دارد، راه اندازی می کنند. آنها در ابتدا پروپوزالی تهیه کرده و با ذکر دلایل موجود برای ایجاد رشته جدید و همچنین امکاناتی که آن رشته نیاز دارد، معاون دانشگاه را برای راه اندازی آن رشته ترغیب می‌کنند. معاون دانشگاه نیز در کمیته مربوطه این مسئله را مطرح و بررسی می‌کند.
در این پروپوزال ها موارد زیادی از جمله بودجه، امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی مورد نیاز وهمچنین تعدادفلوشیپی که سالانه می توان در رشته دانشگاهی جذب کرد، ذکر می‌شود. زمانی که با این پروپوزال موافقت و رشته‌ای ایجاد می‌شود، هر چند سال یک بار بررسی می کنند تا متوجه شوند دوره آموزشی جدید چند دانشجو جذب کرده و چقدر برای دانشگاه درآمد ایجاد کرده است. در صورتی که شرایط مطلوب باشد، آن دوره به کار خود ادامه می‌دهد و توسعه می‌یابد؛ در غیر این صورت رشته حذف خواهد شد.
یکی از مسائل مهم در ایجاد یک رشته جدید در آمریکا، شرایط منطقه‌ای است که دانشگاه در آن قرار دارد. در واقع دانشگاه‌ها با توجه به شرایط موجود و بازار کار رشته های مورد نیاز جامعه را تعریف و راه‌اندازی می‌کنند.
در آمریکا دولت نقش مستقیم در ایجاد یک رشته جدید ندارد و فقط می تواند در قالب کمک بودجه، دانشگاه‌ها را تشویق به این کار کند. به طور مثال دانشگاه پیتزبورگ در ایالت کانزاس قرار دارد که چندین مرکز هسته ای در آن فعالیت می‌کنند. دولت ایالتی کانزاس بودجه‌ای را برای توسعه دانش هسته ای در نظر می گیرد و هر دانشگاهی که بتواند پروپوزال بهتری برای رشته مهندسی هسته‌ای ارائه کند، می‌تواند این بودجه را بگیرد. مساله مهم اینجاست که یک دانشگاه در ایجاد یک رشته جدید باید شرایطش را به خوبی بسنجد، چون باید بتواند با دانشگاه های دیگر در جذب دانشجو و استاد رقابت کند. با این حال تصمیم گیرنده اصلی خود دانشگاه است که بخواهد رشته ای را راه اندازی کند یا خیر. اما زمانی که دانشگاهی تصمیم می گیرد رشته جدیدی را ایجاد کند باید از ایالت اجازه بگیرد و آن را قانع کند و اگر ایالت اجازه ندهد، دانشگاه چاره دیگری ندارد و باید قید ایجاد آن رشته را بزند.
حذف ۱۰ رشته از دانشگاه انگلیسی به دلیل تقاضای کم
بررسی‌ها نشان می‌دهد دانشگاه شفیلد هالام در آمریکا ۱۰ رشته را به دلیل «تقاضا کم» کنار گذاشته است، جزئیات بیشتری از معیارهای حذف این رشته‌ها در دسترس عموم قرار نگرفته است.
برای حذف و توسعه رشته‌های دانشگاهی، اساساً می‌توان از راهکارهایی مانند تحلیل نیازهای بازار کار، اختیار دانشگاه‌ها برای تصمیم‌گیری درباره رشته‌ها، پیش‌بینی تغییرات فناورانه، مشارکت دانشجویان، پایش و ارزیابی مداوم در تصمیم‌گیری بهره برد. انطباق رشته‌ها با این نیازهای بازار می‌تواند راهنمای خوبی برای این امر تلقی شود.
از طرفی ایجاد یک فرایند تصمیم‌گیری دموکراتیک و تفویض اختیار به دانشگاه‌ها، انعطاف بالاتری را در توسعه و حذف رشته‌های دانشگاهی ایجاد می‌کند. با توجه به رشد فناوری، پیش‌بینی تغییرات آینده و درک از چگونگی تأثیر آنها بر بازار کار، امکان به‌روزرسانی مناسب رشته‌ها را فراهم خواهد کرد.
ایجاد یک فرایند پایش و ارزیابی مداوم بر اساس عملکرد دانشگاه و تأثیر رشته‌ها در جامعه، امکان بهبود پروسه‌های تصمیم‌گیری در زمینه ارائه رشته‌های دانشگاهی را فراهم می‌کند. راهکارهای فوق می‌تواند به ارتقای کیفیت آموزش، تدوین رشته‌های نوآورانه، حذف رشته‌های غیرکاربردی و تأمین نیروهای متخصص برای بازار کار بینجامد.
انتهای پیام/
نظر شما