به گزارش ایسکانیوز متن پیام دکتر علی اکبر صالحی در ادامه آورده می شود:

بسم ا.. الرحمن الرحیم

در آغـاز پیش از هر سخنی، لازم می­دانـم تا از دعوت بعمل آمده از اینجانب جهت مشارکت در چهارمین کنفرانس آموزش مهندسی قدردانی نمایم. اگرچه متأسّفانه بدلیل فشردگی جدول برنامۀ کاری خود از حضور در جمع شما دوستان و یاران عزیز محروم ماندم، امّـا دریغـم آمـد که به­ گونـه­ای دیگر در جمع شما عزیزان حضور نیـابـم.

خوشـبختانه طی نزدیک به شصت سال گذشته، جامعۀ مهندسی ایران به رغم تمام کاستی ها و مشکلات پیش رو، تا حدّ قابل قبولی توانسته است خود را با تحوّلات به وجود آمده در عرصۀ علوم و فنون مهندسی همراه و همگام سازد. البته این سخن بدین معنا نیست که وضعیّت فعلی آموزش مهندسی و دستاوردهای مهندسان ایرانی به تمامی در وضعیّت مطلوب قرار دارد، امّا اینجانب عمیقاً معتقدم که جامعۀ مهندسی کشور یکی از پیشروان هماهنگ سازی جامعۀ ایرانی با تحوّلات جهانی است.

با ذکر این مقدّمه، بر آن هستم تا به بیان دیدگاه خود پیرامون یکی از کاستی­های موجود در آموزش علوم مهندسی در سطح جهان ازجملـه در کشورمان پرداخته و در حدّ بضاعت اندک خود راهکاری جهت رفـع آن ارائـه نمـایـم.

همانـگونه که مستحضرید، هدف اصلی ما از آموختن مهندسی جدید "تغییر" جهان است. با نگاهی هرچند گذرا به میراث برجای مانده از مفهوم مهندسی در جهان پیشامدرن، درمی­یابیم که درک و فهم پیشینیان و گذشتگان ما از مفهوم مهندسی بکلّی با تلقّی امروزیان از این مفهوم متفاوت بوده است.

در روزگاران گذشته عالِمان و پژوهشگران علومِ دقیقه، وجود خویش و موجودیّت و حیثیّت فردی و اجتماعی خود را بعنوان جزیی از نظام هستی تعبیر و تفسیر می­نمودند. آن بزرگان علاوه بر آشنایی با آخرین دستاوردهای علم مهندسی در مفهوم سنّتی آن، جهان هستی را پرتوی از انوار عالَم مینوی می­دانستند. بعنوان نمونه می­توان به آثار برجای مانده از نبوغ مهندسان و معمارانِ هنرشناس در عالم اسلام و جهان مسیحیّت اشاره نمود. آنان ضمن بهره­مندی از آخرین دستاوردهای علومِ دقیقۀ زمانۀ خود، به هنگام پی­افکندن بناهای شکوهمند، ملاحظـات و نکاتی را در کار خود مورد توجّه قـرار می­دادند که روح آدمـی را به سمت تعالی سوق می­داد.

به گمان اینجانب رمز و راز این شکوه معنوی و بهرۀ روحانی نهفته در آثار گذشتگان را باید در طـرز تلقّـی آنـان از انسـان و جهـان جستـجو نمود. امروزه متأسّفـانه بسیاری از استـادان، دانشجویان و دانش ­آموختگان علـوم و فنـون مهنـدسی در شاخـه ­ها و شعـب گوناگون آن، طبیـعت خـدادادی را بـه مثـابۀ مـادّۀ خامـی (raw material) می­دانند که به هر قیمتی باید در راه فتح جهان و غلبه یافتن بر رقبای تجاری مـورد بهـره­برداری قـرار گیـرد.

در روزگـاران پیشین، مهندسـان و معماران مسلمـان منابـع و استعـدادهای نهفتـه در جهـان طبیعـت را مانند کودکی که خود را به سینۀ مادر چسبانده است و از شیرۀ جان او تغـذیه می نماید، مورد استفاده قرار می­دادند. امّـا حکایت امروزیان در بهره ­برداری بدون حدّ و مرز از منابع طبیعی و ویران ساختن محیط زیست داستان انسان‌های جاهلی است که بدون اندیشیدن به عواقب اعمال‌شان، به هر اقدام مسرفانه و نابخردانه­ای دست می­زنند. اگر این شیـوه - که یکی از پیامدهای تأسّـف­بـار مادّی­گرایی لجام گسیخته است - به همین روال ادامه یابد، دیری نخواهد پایید تا ابناء بشر باید آمادگی یابند که مراسم ترحیم مادرِ پیر طبیعت را برگزار نمایند.

اینجانب بر این گمانم که علّت اصلی این ویرانگری دهشتناک را باید در نقص موجود در حوزۀ آموزش مهندسی جستجو نمود. در بسیاری از نظام­های آموزشی جدید به دانشجویان رشتۀ مهندسی می­آموزند که چگونه می­توان نسبت به اکتشاف و استخراج مواد اولیّه برای تولید محصولات گوناگون صنعتی مبادرت ورزید. کشورهای بزرگ صنعتی و در پیِ آنها کشورهای در حال توسعه بدون توجّه به پیامدهای تبدیل جهان به کارخانۀ تولیدات صنعتی همچنان بر طبـل تخریب و تغییر جهان می­کوبند و اخبار و اطّلاعات مربوط به شاهکارهای خود را با افتخار در اختیار دیگران قرار می­دهند. آنچه که در این میانه مفقود است، آموزش مفاهیم مربوط به حوزۀ هنر، معرفت و معنویّت (Spirituality) به دانشجویان علوم مهندسی است.

نمی­ توان به این موارد دلخوش نمود که کشور ما از این آسیب در امان مانده و چند واحد برای آشنایی با معارف اسلامی و همچنین چند واحد درسی برای آشنایی با تاریخ اسلام و یا تاریخ تحوّلات انقلاب اسلامی در برنامۀ درسی دانشجویان این رشته­ها گنجانده شده است. به تعبیر دیگر، سخن اینجانب معطوف به نحوۀ نگریستن به جهان هستی است.

بعنوان نمونه می­توانم به موردی اشاره نمایم که چندی پیش ذهن مرا به خود مشغول ساخته بود. اینجانب در این اندیشه بودم که اگر عالِمان علومِ دقیقه و استادان و دانشجویان رشتۀ مهندسی اندکی با هنر معناگرایان و فرزانگانی مانند آندری تارکوفسکی، هنرمند گرانقدر روسی و یا سهراب سپهری، شاعر بلند آوازۀ ایرانی آشنایی حاصل می­نمودند بدون تردید در نحوۀ تعامل خود با جهان و انسان تجـدیدنظـر می­کردند.

بطور مثال کسانیکه با نگاه عارفانۀ بزرگانی مانند سهراب سپهری آشنا شوند، به زیباترین طریق ممکن درمی­یابند که جهان هستی در ذات خود جلوه­ای از جلوات الهی است و از قداست و حرمت برخوردار است و نمی­توان آنرا برای امیـال و اغراض خود به هر شکلی تغییر داد. این شاعر فرزانه در یکی از مکاشفات شاعرانۀ خود چنین می­گوید:

من مسلمانم

قبله­ام یک گُل سرخ

جانمازم چشمه، مُهرم نور

دشت، سجّادۀ من

من وضو با تپش پنجره­ها می­گیرم

در نمازم جریان دارد ماه

جریان دارد طیف

سنگ از پشت نمازم پیداست

همه ذرّات نمازم متبلور شده است

من نمازم را وقتی می­خوانم

که اذانش را باد گفته باشد سر گُلدستۀ سرو

من نمازم را پیِ تکبیره­الاحرامِ عَلَف می­خوانم

پی قد قامتِ موج

کعبه­ام زیر اقاقی­هاست

کعبه­ام مثل نسیم، می­رود باغ به باغ، می­رود شهر به شهر

حَجَر­الاسودِ من روشنی باغچه است

او در فـرازی دیگر از این مکاشفـۀ شاعـرانه چنیـن می­گویـد:

ساده باشیم

ساده باشیم چه در باجۀ یک بانک چه در زیر درخت

کارِ ما نیست شناسایی رازِ گُل سرخ

کار ما شاید این است

که در افسون گلِ سرخ شناور باشیم.

اینجانب با خواندن اشعار و آثار معناگرایانی چون سهراب سپهری احساس می­کنم که بزرگانی همچون او در پیِ آن هستند که به عموم مخاطبان خود بویژه آنانکه دست­اندرکار تغییر و تخریب جهان هستند گوشزد نمایند که تا چه حد از حقیقت هستی بدور افتاده­اند. امیدوارم تا استادان و پژوهشگران این حوزه در باب رفع این نقیصه تأمّـل نمایند و پیش از آنکه پیمانه پُـر شود، راه علاجی برای این درد جانکاه بیابند. هرچند یافتن راه­حلی برای این معضل تو بر تو و درهم تنیده (Problematic) آسان نمی­نُماید، امّـا یقین دارم که به یُمن لطـف و همّـت شمـا خاک، زر توانـد شـد.

چو غنچه گرچه فروبستگی است کارِ جهان تو همـچو باد بهاری گره­گشا می­باش

چو پیرِ سالـک عشقت به مِی حواله کنـد بنـوش و منتظـر رحمـت خـدا می­باش

علی اکبـر صـالحـی

معـاون رییس­ جمهـور و

رییس سازمان انرژی اتمی ایران

201/201