سرویس بین الملل ایسکانیوز : عراق پساداعش در سال های پیش رو قطعا با فراز و نشیب های مختلفی روبه رو است که حضور آمریکا در این کشور یکی از چالش های موجود خواهد بود و با توجه به این که دولت ترامپ مسئولیت بازسازی عراق را بر دوش کشورهای منطقه به خصوص بخش خصوصی گذاشته است، به نظر می رسد که دستورالعمل آمریکا در سال های پیش رو در عراق همچنان یک دستور کار امنیتی و استراتژیک خواهد بود. برای روشنتر شدن برخی از این موارد حیدر مسعودی عضو هیات علمی دانشکده مطالعات منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی، نکات مهمی را متذکر شده است که در ادامه می خوانید.
اهداف و منافع آمریکا در عراق:
آمریکا، قطعا برای تثبیت دستاوردهای خود و مقابله با تهدیدات ایران درصدد افزایش حضور نظامی خود در عراق خواهد بود، اما همانطور که از قبل نیز مشخص بود، مسئولیت بازسازی و دولت سازی در عراق را به دولت های عربی و بخش خصوصی واگذار خواهد کرد. در این صورت رفتار جمهوری اسلامی ایران در عراق به دلیل افزایش تهدیدکنندگی که از جانب آمریکا حس می شود، باید رفتار امنیت محور باشد تا اقتصاد محور.
وضعیت فعلی آمریکا در عراق:
در توضیح شمای کلی وضعیت فعلی آمریکا در عراق می توان این گونه توضیح داد که در حال حاضر ایالات متحده بیش از 9 هزار نیروی نظامی در عراق دارد که بنابر اذعان آمریکایی ها عمدتا وظیفه پشتیبانی و آموزش نیروهای عراقی را برعهده دارند. این عدد در پایان دوره ترامپ حدود 6 میلیون و 800 هزار نفر بود که نشان می دهد، در دوره وی حضور نظامیان آمریکایی در عراق افزایش یافته است.
به رغم انتقادات ترامپ مبنی بر هزینه های سرسام آور 7 هزار میلیارد دلاری ایالات متحده در خاورمیانه، به نظر می رسد این حضور افزایش پیدا کرده است.
اهمیت عراق به نوعی در اسناد بالادستی امنیت ملی آمریکا نیز نمود پیدا کرده به طوری که در سند جدید راهبرد امنیت ملی این کشور ۷ بار از عراق و ۱۰ بار از ایران نام برده شده است.
موضوع مهم در این سند باثبات سازی عراق و انجام اقدامات ثبات آفرین، برای جلوگیری از بازگشت مجدد گروه های تروریستی و خشونت گرا به داخل عراق است.
از دیگر مسائل مطرح شده در این سند می توان به تقویت مشارکت استراتژیک عراق به مثابه یک دولت مستقل نام برد.
وضعیت عراق پساداعش:
اگر وضعیت عراق پساداعش را در 4 مرحله تصور کنیم موارد زیر را خواهیم داشت:
- امنیت سازی (که تا حدودی انجام شده است)
- ایجاد ثبات (که اکنون در آن حضور داریم)
- مرحله بازسازی
- مرحله توسعه
لازم به ذکر است که آمریکا در مرحله ایجاد ثبات در عراق اهداف زیر را دنبال می کند:
- تغییر مرکز ثقل نیروی نظامی آمریکا از حضور نظامی گسترده، به حفظ دستاورد های نظامی از طریق نیروهای محلی
- ایجاد تیم های مشترک مشاوره ای و آموزشی با نیروی هوایی ارتش عراق برای مقابله با داعش
- عادی سازی زندگی مردم از طریق بازگشایی مدارس، بیمارستان ها و برقراری سیستم های آب رسانی و برق
- مقابله با داعش با کمک کشورهای عضو ائتلاف جهانی ضد داعش
مساله مقابله با داعش خود به چندین زیر شاخه تقسیم می شود:
- مقابله با شبه نظامیان خارجی که از مناطق اطراف قصد ورود به عراق را دارند
- مقابله با شبکه های مالی تروریست ها در عراق
- مقابله با تبلیغات داعش و گروه های افراطی در فضای اینترنت
سیاست خاورمیانه ای آمریکا در تلاش برای پیش گرفتن نوعی واقع گرایی است که این سیاست از یک سو نوعی تحول دموکراتیک لیبرالی در منطقه به خصوص در عراق بوده و از سوی دیگر، رها سازی عراق است.
نقش آمریکا در بازسازی عراق پساداعش
حدود 90 درصد درآمد دولت عراق مربوط به فروش نفت است و روزانه حدود 3.3 میلیون بشکه نفت به خصوص از حوزه های جنوبی عراق به بازارهای جهانی صادر می شود، به رغم این واقعیت، عراق با چالش های متفاوتی مانند نگرانی سرمایه گذاران از امنیت و سرمایه گذاری در این کشور، فساد گسترده و فراگیر(به لحاظ اقتصادی جزء ده کشور فاسد جهان است)، زیر ساخت فرسوده، خدمات ناکافی و غیره مواجه است.
آمریکا به عنوان بزرگترین تامین کننده پروژه های توسعه ای در عراق دیگر حاضر نیست که کمک بلاعوض مستقیم به این کشور داشته باشد.
آمریکا از سال 2003 تا 2012 حدود 61 میلیارد دلار خرج پروژه های توسعه ای در عراق کرده که 6 میلیارد آن از نظر آن ها ناپدید شده و 1میلیارد آن از بین رفته است.
دولت ترامپ معتقد است، کمک هایی که به کشورهایی مانند عراق انجام داده، دستاورد اقتصادی و امنیتی مورد انتظار را برایشان به دنبال نداشته است. این دیدگاه در لایحه پیشنهادی آمریکا در سال 2019 خود را نشان داد و بودجه 4.6 میلیارد دلاری صندوق حمایت اقتصادی و 3میلیارد دلاری کمک های توسعه بین المللی حذف شد. بودجه حدود 200 میلیون دلاری ترویج نهادهای دموکراتیک کنار گذاشته شده و در مقابل آن حدود 200 میلیارد دلار بودجه پنتاگون برای دو سال آینده افزایش یافت.
قول های عملی آمریکا در کنفرانس بازسازی عراق در کویت
یکی دیگر از موارد ذکر شده، راه اندازی کمیته همکاری های دو جانبه با تمرکز بر روابط تجاری بین عراق و آمریکا است. حمایت از بخش خصوصی، حضور آمریکا در عراق (مربوط به بخش صادرات و واردات)، یادداشت تفاهم بانک اکسیم با وزیر اقتصاد عراق در حوزه های حمل ونقل و نفت و گاز و تسریع در پروژه های پنج گانه ای که آژانس سرمایه گذاری خصوصی آمریکا داشته از دیگر موارد مطرح شده در این کنفرانس بود.
نگاه ایران به سیاست آمریکا در عراق
باتوجه به محتوای راهبرد جدید امنیتی _ دفاعی آمریکا، به نظر می رسد که این کشور بعد از نابودی فیزیکی داعش ، ایجاد امنیت سخت افزاری و نظامی در عراق و به دنبال نوعی ثبات استراتژیک در حوزه های نظامی و امنیتی عراق است و این مساله، به اشکال مختلف توسط مقامات آمریکایی بیان شده است.
تحقق این ثبات استراتژیک به نوعی در راستای مفهوم جدیدی در گفتمان استراتژیک آمریکا، تحت عنوان رقابت در شرایط نبود منازعات استراتژیک و مسلحانه است که جیمز ماتیس وزیر دفاع آمریکا، در کمیته بین المللی نیروهای این کشور، آن را وضعیتی بین جنگ و صلح تصور می کرد و توضیح داد که نیروهای نظامی باید نحوه تحقق منافع ملی خود را در آن شرایط تمرین کرده و یاد گیرند.
بنابر این باتوجه به تاکید دولت ترامپ بر باثبات سازی عراق و گذاشتن مسئولیت بازسازی عراق به دوش کشور های منطقه ای به خصوص بخش خصوصی، به نظر می رسد که دستورالعمل آمریکا در سال های پیش رو در عراق همچنان یک دستور کار امنیتی و استراتژیک خواهد بود.
چون عراق محل تلاقی دو تهدید عمده برای آمریکاست؛ یکی تهدید گروه های تروریستی و افراطی و دیگری تهدید کنشگران یاغی در عرصه بین المللی که در عراق می توانند مشکلات زیادی را برای آمریکا ایجاد کنند.
حالات مختلف و سناریوهایی که برای ایران در عراق تصور می شود
افزایش نفوذ امنیتی در عراق برای توازن بخشی با آمریکا که از آن می توان به عنوان " توازن استراتژیک با آمریکا " یاد کرد.
تحکیم توان امنیتی کنونی ایران در عراق (صبر استراتژیک ایران در عراق)
به نظر می رسد عقب نشینی استراتژیک ایران از عراق چیزی است که افزایش نفوذ امنیتی ایران در عراق را بالا خواهد برد که این امر با توجه به پروژه امنیتی سازی مجدد ایران در کاخ سفید احتمالا طبعات منفی برای تهران خواهد داشت و مساله ایران هراسی را تشدید و تقویت خواهد کرد.
