به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، شاه عباس صفوی در زمان حکومت خود کاروانسراهای زیادی را در شهرهای مختلف ایران درست کرد که امروز نمونه ای ارزشمند از معماری تاریخی اند و به جاذبه گردشگری تبدیل شده اند. یکی از آن ها کاروانسرای شاه عباسی نیشابور است که امروز موزه شده و گردشگران زیادی در سفر به نیشابور از آن دیدن می کنند.

کاروانسرای نیشابور مشهور به «رباط شاه‌ عباسی»، از ابنیه‌ی زیبای تاریخی نیشابور است که هر چند در گذشته، در خارج از دروازه شهر نیشابور قرار داشته، اما با گسترش شهر، حالا در مرکز این شهر قرار دارد. این کاروانسرا که در ابتدا موقعیت آن در خارج از حصار دروازه مشهد و خندق اطراف شهر قدیم قرار داشته، اکنون در حاشیه جنوبی خیابان امام خمینی (ره) و نزدیک به میدان خیام در قسمت شرقی بافت مرکزی شهر واقع شده است.

بنای این کاروانسرا را به دوره شاه عباس صفوی نسبت داده‌اند. از لحاظ وضع بنا، دیوارها، ایوان‌ها و سقف غرفه‌ها از آجر، به صورت ضربی، با ملات گچ و ماسه و سنگ لاشه، در پی بنا، ساخته شده و روکار آن‌ها در تعمیرات مکرر بازسازی شده است.

کاروانسرای شاه عباسی نیشابور یکی از بی‌شمار کاروانسراهایی است که شاه عباس در دوره فرمانروایی خود در ایران ساخته است. این بنای ارزشمند از جاهای دیدنی نیشابور است و این روزها به‌عنوان موزه شهر نیشابور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معرفی کاروانسرای شاه عباسی نیشابور

این کاروانسرا از نوع چهار ایوانی با پلان مربع شکل به ابعاد ۶۹ در ۶۸ متر می باشد و با حدود ۴۹۰۰ مترمربع مساحت از کاروانسراهای نسبتا بزرگ است. بنا یک حیاط مرکزی دارد و ۲۴ حجره در گرداگرد آن به چشم می خورد. در قسمت پشت حجره ها اصطبل هایی ساخته شده که چارپایان و احشام در آنجا نگهداری می شدند و سکوهایی در آنجا ساخته شده تا بار و وسایل مسافران بر روی آن ها قرار بگیرد. در گذشته در قسمت جلوی کاروانسرا آب انباری وجود داشت که دارای دو بادگیر بود اما امروز اثری از این آب انبار وجود ندارد.

کاروانسرای شاه عباسی نیشابور در دوره قاجار مدتی محل نگهداری یتیمان و فقیران بود و در دوره پهلوی هم تبدیل به پادگان نظامی ژاندارمری شده بود تا اینکه در نهایت در سال ۱۳۶۷ در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و بعد از چند سال بازسازی در سال ۱۳۷۴ به عنوان مجموعه فرهنگی و موزه فعالیت خود را آغاز کرد.

معماری کاروانسرای شاه عباسی نیشابور

در مرکز بنا حیاطی مربعی شکل قرار گرفته که در احاطه چهار ایوان و بیست و چهار ایوانچه می باشد. اصطبل‌ها در ردیف دوم در گرداگرد حیاط ساخته شده اند و از فضاهایی ستون ‌دار در گوشه‌های حیاط و فضاهای طویلی تشکیل شده اند که باعث ارتباط آن ها به یکدیگر می شود. در طراحی این کاروانسرا فضای زیادی در اختیار اصطبل ها قرار گرفته و حجره ها نسبت به آن ها سطح کمی را گرفته اند. ورود به اصطبل ‌ها از طریق پخ ‌های گوشه‌های حیاط و بدون هیچ واسطه ای انجام می شود، دسترسی ای که در کاروانسراهای دیگر کمتر به چشم می خورد. در چند سال اخیر با از بین رفتن بخش هایی، ایوان‌ها نیز به سمت اصطبل‌ ها باز می شوند.

ورود به کاروانسرا از قسمت مرکزی ضلع شمالی انجام می شود. درست مثل شیوه معماری دوره صفوی، سردر بلند بنا از امتداد افقی نمای ضلع ورودی این جبهه به بیرون آمده است. در دو طبقه طرفین پخ خورده سردر، طاق ‌نماهایی زیبا به چشم می خورد. ردیف طاق نماها در دو سمت سردر، تمایزی را بین ظاهر سمت ورودی از دیگر نماهای خارجی ایجاد کرده و بر روی سردر تاکیدی زیبا به وجود آورده است. در سه ضلع دیگر کاروانسرا هیچ تزئینی استفاده نشده و شیوه معماری آن ها ساده است. با آجرکاری هایی که در پیشانی و پشت بغل‌ های سردر انجام شده این قسمت زیبایی و تشخص بیشتری پیدا کرده است. سردر به سمت هشتی بزرگی منتهی می شود که دارای سقف رسمی بندی است. در گذشته در دو سمت هشتی، غرفه‌ها و اتاق‌هایی وجود داشت که امروز از بین رفته اند پس هشتی هم رو به به اصطبل‌های دو سمت این جبهه گشوده می شود. هشتی به طور مستقیم به ایوان جبهه شمالی و بعد از آن حیاط کاروانسرا راه پیدا می کند.

انتهای پیام/