به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز ، کودک کار دیگر پدیده‌ای جدید نیست و کافی است سری به خیابان‌های شلوغ و پرتردد شهر بزنید تا کودکانی را ببینید که یا از مخزن‌های بزرگ زباله آویزان شده‌اند یا در حال دست‌فروشی، تمیز کردن شیشه ماشین‌ها و تکدی‌گری هستند. اما چرا این معضل نه تنها حل نمی‌شود بلکه روز به روز هم بر تعداد این کودکان افزوده می‌شود؟

حذف فیزیکی کودکان کار از شهر آسیب را از بین نمی‌برد / ضعف بخش دولتی در مدیریت و ساماندهی

تا سال ۱۳۸۱ قانون مشخصی در زمینه کودکان کار و خیابان وجود نداشت اما در این سال قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در ۹ ماده به تصویب رسید. در ادامه با توجه به چالش‌های متعدد در این قانون، در سال ۱۳۹۹ قانونی جامع‌تر تحت عنوان قانون «حمایت از اطفال و نوجوانان» به تصویب رسید که در ماده ۶ آن به وظایف دستگاه‌ها و نهادهای مختلف اشاره شده تا علاوه بر رفع ابهام از تکالیف نهادهای متولی، دایره شمول وضعیت مخاطره آمیز برای کودکان و جرائم و مجازات‌ها در این زمینه نیز مشخص شود. با این حال مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان « کودکان کار و خیابان در ایران» به این موضوع اشاره کرده که ضعف ضمانت اجراها و نبود زیرساخت‌های الزام در سازمان‌ها جهت انجام کامل وظایفِ تعیین شده، منجر به اجرای ناقص، غیرمستمر و دوره‌ای این قانون شده و در برخی موارد دستگاه‌ها به صورت جزیره‌ای به انجام وظایف اقدام می‌کنند.

علاوه بر این براساس ماده ۸۰ قانون کار، کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد، «کارگر نوجوان» نامیده می‌شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد. با وجود مواد قانونی مطرح شده در راستای جلوگیری از کار کودکان، کودکانی هم هستند که با وجود داشتن سن کمتر از حد نصاب تعیین شده در قانون، برای تامین معیشت خود در سطح خیابان‌ها و یا کارگاه‌ها کار می‌کنند. براساس آخرین پیش‌بینی‌های انجام شده توسط سازمان بهزیستی، در مجموع حدود ۱۲۰ هزار کودک کار در کشور وجود دارد که عموما قربانی فقر فرهنگی یا اقتصادی خانواده‌ها و یا شرایط ناشی از مهاجرت، آوارگی یا بی خانمانی شده‌اند و همین عوامل موجب کار کردن آنها در سن کودکی شده است.

غفور شیخی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص افزایش کودکان کار در جامعه گفت: برخی کودکان در اثر تقلید از یکی از والدین یا تاثیرپذیرفته از گروه همسالان راهی فضای کسب و کار می‌شوند. دلیل بعدی اثرگذار در ورود کودک به فضای کاری، مشکلات اقتصادی و حتی فرهنگی در خانواده‌ها است.

باندهای سازمان یافته محل‌هایی را برای دست‌فروشی قرق می‌کنند

شیخی عنوان کرد: باندهای سازمان‌یافته‌ای هم وجود دارند که از این کودکان سواستفاده می‌کنند. این باندها برای کودکان خانه می‌گیرند، محل‌هایی برای دست‌فروشی آن‌ها قرق کرده و ناظرانی هم انتخاب می‌کنند که به کار آن‌ها نظارت کنند.

دلیل وجود کودکان کار فقط مشکلات معیشتی نیست

استاد دانشگاه با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل در حوزه کودکان کار ضعف بخش دولتی در مدیریت و ساماندهی است، توضیح داد: بسیاری تصور می‌کنند که افزایش پدیده کار کودکان ناشی از مشکلات معیشتی است درحالی که با انجام تحقیقات میدانی متوجه می‌شویم که خانواده‌های بخشی از کودکان کار در سطح معیشتی قرار ندارند که فرزندشان مجبور به کار کردن باشد. در این خانواده‌ها افراد می‌بینند که فضایی برای کار وجود دارد و نظارتی هم نیست و می‌توان از این شرایط استفاده کرد.

وی ادامه داد: مسائل اقتصادی در تشدید این پدیده موثر هستند اما مشکلات فرهنگی نقش بیشتری دارند. در خانواده‌ای که افراد در آن احساس خوشبختی ندارند یا در خانواده‌های بدسرپست شاهد افزایش به کار گرفتن کودکان هستیم. گاهی پدر از فرزند و همسرش به عنوان ابزار کار استفاده کرده  و آن‌ها را به دست‌فروشی و شغل‌های کاذب وادار می‌کند.

خلا مطلعاتی در حوزه کودکان کار

استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که حاکمیت باید چه نگاهی به کودکان کار داشته باشد، عنوان کرد: در قدم اول باید پژوهش درستی در سطح کل کشور انجام شده و آمار واقعی از تعداد کودکان کار تهیه شود؛ چراکه نمی‌توان به آمار محدود و چند پژوهش مقطعی استناد کرده و بر آن اساس تصمیم‌گیری کرد. علاوه بر این باید وضعیت خانوادگی این افراد مشخص شود.

مهارت‌آموزی به کودکان کار

وی افزود: بعد از مشخص شدن آمار می‌توان با کمک نهادهای اجتماعی مانند بهزیستی، کمیته امداد و اورژانس اجتماعی مهارت‌آموزی به این کودکان را آغاز کرد. طبیعتا این کودکان علاقه بیشتری به مهارت‌آموزی نشان خواهند داد. می‌توان این موضوع را فرهنگ‌سازی کرد که نهادهای مردمی، ان جی اوها، خیریه‌ها و غیره شبیه به بازوان توانمند دولت وارد عرصه شوند و حرفه و شغلی به این کودکان آموزش دهند که از فضای مشاغل کاذب دور باشند.

جمع‌آوری فیزیکی اثرگذار نیست

شیخی درخصوص عملکرد شهرداری در ساماندهی کودکان کار، بیان کرد: حذف فیزیکی کودکان کار از فضای شهر نمی‌تواند، آسیب اجتماعی را از بین ببرد. شهرداری نه تنها در حوزه کودکان کار بلکه حتی در حوزه تکدی‌گری و معتادان هم درست عمل نکرده است. این کودکان مجرم و اضافی نیستند که بخواهیم آن‌ها را جمع‌آوری کنیم. متولی این کار باید بهزیستی و کمیته امداد باشد و شهرداری و معاونت امور اجتماعی فرمانداری‌ها به عنوان بازوی اجرایی وارد عمل شوند. کودکان کار بخشی از جامعه هستند که نیاز به مدیریت دارند.

وی ادامه داد: مجلس هم می‌تواند اعتبار خاصی را برای ساماندهی کودکان کار درنظر بگیرد. کودکان کار افراد بی‌استعدادی نیستند و می‌توان با انجام آزمون‌هایی استعداد این افراد را شناسایی کرد به شکوفایی استعدادشان کمک کنیم.

استاد دانشگاه عنوان کرد: خلا مطالعاتی قوی در حوزه کودکان کار در کشور داریم و بیشترین واکنش ما در مواجهه با کودکان کار احساسی است. برخورد احساسی با این موضوع حرکت‌های پوپولیستی است و راهکار نیست.

امیر محمود حریرچی استاد دانشگاه و جامعه‌شناس هم معتقد است که بخش زیادی از کودکان کار در کارگاه‌های زیرزمینی هستند.  وی در این باره به ایسکانیوز گفت:  کودکانی که ما درکوچه و خیابان می بینیم شامل ۱۰ درصد از کودکان کار هستند. بخش اعظم آن‌ها در کارگاه‌های زیرزمینی هستد که به بدترین شکل از آن‌ها بهره کشی شده و استثمار می‌شوند.

وی افزود: برخی از کودکان در بدترین شرایط خانوادگی قرار دارند و خانه را ترک می‌کند توسط باندهای مافیایی شناسایی شده و نهایت سو استفاده از آن‌ها شده که جابجایی مواد مخدر یکی از کاراهایی است که توسط این کودکان انجام می‌شود. این باندها حتی کودکان سن بالاتر را درگیر مواد و اعتیاد می‌کنند تا در بند گروه خود بمانند.

کودکان کار درآمد میلیونی ندارند

استاد دانشگاه ادامه داد: درد بزرگ در این مورد وارونه جلوه دادن این موضوع در جامعه است به طور مثال عنوان می‌شود این کودکان درآمدهای میلیونی و بالایی دارند، در حالی که این درآمدها نصیب مافیاهای بزرگ‌تری که خودشان را در پشت چهره این کودکان مخفی کرده‌اند، می‌شود. در حال حاضر هر نقطه از شهر که شاهد تجمع این کودکان هستیم افرادی که سر کرده باند هستند از دور کار این کودکان را زیر نظر دارند. ولی خود این کودکان در آمد بالای ندارند، جوری که حتی نمی‌توانند مخارج خانوداه خود را تامین کنند.

به گزارش ایسکانیوز، افزایش کودکان کار در جامعه معضل دیگری هم به دنبال خواهد داشت و آن عادی‌ شدن این موضوع برای مردم است؛ کماینکه در برخی خانواده‌ها هم کار کردن کودک به اتفاقی معمولی تبدیل شده و عادی‌سازی قدم اول برای کمرنگ شدن مطالبه اجتماعی است. اگر فشار اجتماعی و مطالبات مردمی هم کمرنگ شوند، عملکرد نهادهای تصمیم‌گیر در این حوزه سست خواهد شد.

 شاید قدم اول برای حل معضل کودکان کار آسیب‌شناسی این موضوع و تهیه آمار دقیق از تعداد این کودکان است چراکه خلا مطالعاتی خود سد راه تصمیم‌گیری در این حوزه است. از جهتی عملکرد جزیره‌ای ارگان‌ها هم باعث شده تا شاهد تغییرات جدی نباشیم؛ معضل کودکان کار برای حل شدن نیاز به حضور یکپارچه وهماهنگ ارگان‌هایی نظیر بهزیستی، شهرداری، نیروی انتظامی و غیره است. علاوه بر این نظارت بر دستگاه‌ها هم باید افزایش پیدا کند تا شاهد تغییرات جدی در اینحوزه باشیم. یکی از مهم‌ترین اقدامات در این حوزه هم باید شناسایی باندهای سازمان‌یافته و برخورد با آن‌ها باشد.  

انتهای پیام /