تهران- ایسکانیوز: ابراهیم واشقانی فراهانی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی به تشریح راهکارهای دانشگاه آزاد اسلامی برای برخورد با پدیده پایان نامه فروشی پرداخت.

* چه تمهیداتی در دانشگاه آزاد اسلامی اندیشیده شده برای اینکه پایان نامه فروشی صورت نگیرد؟

در این ارتباط ما راهکارهای متفاوتی را چه در سطح دانشگاه و چه در سطح رایزنی با همکاران محترم در وزارت علوم پیگیری می کنیم. یکی از راهکارهایی که در دانشگاه آزاد اسلامی اندیشیده شده، طراحی یک سامانه تشابه یاب است که مجهز به موتور جستجو است که بتواند در منابع مختلف جستجو کند تا اگر احیاناً مشابهتی میان متن پایان نامه ها هست، آن را تشخیص دهد و به مسئولان ذیربط اعلام کند. اما کارآیی این سامانه مشروط بر این است که ما یک پایگاه اطلاعاتی جامع در در سطح کشور داشته باشیم که در این ارتباط با پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات وزارت علوم در حال رایزنی هستیم که اطلاعات جامع را چگونه می شود در سطح کشور فراهم کرد که این موتور جستجو بتواند به فعالیت خود ادامه دهد و با تشخیص موارد مشابه، آن را اعلام کند.

* الان ایران داک این اطلاعات را در اختیار ندارد که بتواند آن را در اختیار دانشگاه های مختلف ازجمله دانشگاه آزاد اسلامی قرار دهد؟

این اطلاعات بطور جامع در سطح ملی در اختیار ایران داک نیست چون همه دانشگاهها متأسفانه خود را موظف نمی دانند که در مرحله ثبت پایان نامه و دفاع از پایان نامه ها، اطلاعات را وارد این پایگاه کنند. این انتظار می رود که همکاری جامعی در سطح دانشگاه های دولتی و خصوصی برقرار شود و این اطلاعات در اختیار این پایگاه قرار گیرد. مشکل دیگر این است که این پایگاه در چند سال اخیر مبادرت به جمع آوری اطلاعات کرده است اما سالهاست که پایان نامه ها و رساله هایی تهیه شده که در اختیار کتابخانه هاست که ما در دانشگاه آزاد اسلامی پیش بینی کرده ایم که بتوانیم یک نسخه پی دی اف از کلیه پایان نامه هایی که در گذشته دفاع شده، را تهیه کنیم و آنها را در اختیار ایران داک قرار دهیم که این اطلاعات تکمیل شود و انتظار داریم که بقیه دانشگاهها هم به همین شیوه عمل کنند که پایگاه اطلاعاتی جامعی داشته باشیم تا جستجو بتواند در آنجا به خوبی انجام شود.

* این جستجو فقط در خلاصه مقالات و پایان نامه ها صورت می گیرد یا کل پایانه نامه مشخصاً مورد بررسی قرار می گیرد؟

نه، قطعاً باید سامانه ای را پیش بینی کنیم مثل سامانه هایی که برای جستجوی سرقت علمی برای مقالات در سطح بین المللی بکار می رود، سامانه ما هم باید مجهز به همان توانایی شود. ایران داک می تواند تمهیداتی بیندیشد که تمام متن قابل جستجو باشد اما دسترسی به آن فقط از نظر جستجو باشد و نتوان از آن کپی برداری کرد.

* شما هم قبول دارید که داشتن چنین ابزاری می تواند موثر و کمک کننده باشد اما مسائل اخلاقی، فرهنگی و روانی که حاکم می شود و فرد را به سمت چنین تخلفاتی سوق می دهد را هم باید مورد توجه قرار داد. آیا در دانشگاه آزاد اسلامی به این موضوع هم فکر شده و راههای جلوگیری از آن پیش بینی شده است؟

قطعاً این بداخلاقی علمی که متأسفانه در جامعه علمی کشور ما حاکم شده، ریشه های متفاوتی دارد. ریشه اصلی آن مدرک گرایی است که متأسفانه در کشور ما رایج شده و نکته دیگر عدم تمرکز همکاران ما به عنوان استاد راهنما در کنترل پیشرفت پایان نامه و رساله دانشجویان است. قطعاً اگر یک استاد راهنما با دقت کافی به موضوع پایان نامه و رساله خود احاطه کامل داشته باشد و بداند که چه موضوعی را تعریف می کند و جستجوی قبلی انجام داده باشد، در مرحله ثبت پایان نامه این مشکلات پیش نمی آید و اگر در حین فرآیند پیشرفت کار دانشجوی خود، گزارش های مرتب بگیرد و کنترل دقیق داشته باشد، قطعاً این موضوع قابل تشخیص و پیگیری است. به اعتقاد من متأسفانه مشکل اصلی عدم رعایت اخلاق علمی از سوی چه دانشجویان و چه عضو هیأت علمی است. اگر عضو هیأت علمی تعهد دارد یک دانشجو را راهنمایی کند، باید به تعهد اخلاقی و علمی خود در هدایت درست و دقیق ایشان پایبند باشد. ما در دانشگاه آزاد اسلامی همه این مسائل را در نظر گرفته ایم. من اعتقاد دارم  همانگونه که به موارد دیگر ازجمله آموزش دانشجویان، توجه به بحث بازاریابی، مدیریت پژوهش و ارتباط با جامعه توجه داریم، اخلاق علمی را هم باید به نحوی در سطوح مختلف آموزش دهیم تا به ناپسندی اینگونه حرکات آگاه باشند. از طرف دیگر باید انگیزه های لازم را در اعضای هیأت علمی ایجاد کنیم که با دقت بیشتری به مسئله پژوهش در موضوع پایان نامه ها و رساله های دکتری بپردازند. یکی از گام هایی که ما در دانشگاه آزاد اسلامی برای ایجاد انگیزه در همکارانمان، بالا بردن حق الزحمه راهنمایی پایان نامه ها و رساله های دکتری بود که همانطور که من بارها اعلام کرده ام، با این سیاست، حدود 107درصد افزایش پیدا کرده است.

* آئین نامه ارتقا چطور؟

در آئین نامه ارتقا به این موضوع پرداخته نشده است. اگر قرار است با این موضوع کلیدی و اساسی برخورد شود، لازم است که مسئولان ذیربط در وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی آئین نامه جامعی در مورد اینگونه تخلف ها پیش بینی کنند و از طریق مراجع ذیصلاح به تصویب برسد و با این موضوع برخورد جدی شود.

* روش هایی هست که عدالت گسترش پیدا کند و رعایت شود و تمام اعضای هیأت علمی و استادان فرصت برابری برای اینکه استاد راهنما یا استاد مشاور شوند، داشته باشند ؟

سیاست های مختلفی چه در دانشگاه های دولتی و چه در دانشگاه آزاد اسلامی در این ارتباط اعمال می شود. ما در دانشگاه آزاد اسلامی برای هر عضو هیأت علمی، متناسب با درجه، سابقه، مرتبه علمی و عملکرد پژوهشی استاد، سهمی تعیین کرده ایم از نظر راهنمایی پایان نامه و رساله و در آن سقف تعیین شده می توانند نسبت به راهنمایی رساله و یا پایان نامه اقدام کنند. این خودش هم کنترلی است که اساتید محترم خارج از ظرفیت تعیین شده که در حد توان یک فرد است، راهنمایی دانشجوی دکتری یا کارشناسی ارشد را نپذیرند و از طرف دیگر توزیع مناسبی از نظر سهم راهنمایی بین اعضای هیأت علمی هر گروه آموزشی انجام می شود.

خبر علمی 20